Wełnianka wąskolistna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 24:
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Wełnianka wąskolistna występuje na półkuli północnej – jest szeroko rozpowszechniona w Eurazji i Ameryce Północnej. Rośnie w [[Arktyka|Arktyce]] – na [[Alaska|Alasce]], [[Archipelag Arktyczny|Archipelagu Arktycznym]], w południowo-zachodniej i wschodniej [[Grenlandia|Grenlandii]], na [[Islandia|Islandii]]<ref name="floran">{{Cytuj stronę | url = http://linnaeus.nrm.se/flora/mono/cypera/eriop/erioangv.jpg | tytuł = Eriophorum angustifolium | praca = Den virtuella floran (Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein) | opublikowany = Naturhistoriska riksmuseet | data dostępu = 2015-05-25}}</ref>, sięgając na północ do 83° szerokości północnej<ref name=godwin>{{Cytuj książkę | nazwisko = Godwin | imię = Harry
| tytuł = The Archives of Peat Bogs | wydawca = Cambridge University Press | rok = 2009 | isbn = 978-0-521-10712-9 | strony= 81–82| język = en}}</ref>. Na południu zasięg sięga do środkowej Azji, od [[Korea|Korei]], poprzez [[Kazachstan]] po [[Kaukaz (łańcuch górski)|Kaukaz]], spotykany na izolowanym obszarze w północnym [[Syczuan]]ie<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=242357811 | tytuł = Eriophorum angustifolium | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2015-05-25}}</ref>. W Europie sięga na południu do północnej części [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]], środkowej [[Półwysep Apeniński|Apenińskiego]] i gór w północnej [[Grecja|Grecji]]<ref name=floran/>. W Ameryce Północnej sięga do środkowej części [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], najdalej na południe schodząc wzdłuż pasma [[Góry Skaliste|Gór Skalistych]]. Jako wątpliwy podawany jest też z [[Jamajka|Jamajki]] i [[Kuba|Kuby]]<ref name=floran/>. Brytyjski botanik William Turner Thiselton-Dyer miał odnaleźć też ten gatunek w 1898 w [[Południowa Afryka|Republice Południowej Afryki]]<ref name=philips>{{Cytuj pismo | nazwisko = Phillips | imię = Marie E. | tytuł = Biological Flora of the British Isles: ''Eriophorum angustifolium'' Roth. (''E.
W Polsce gatunek jest rozpowszechniony niemal w całym kraju. Brak go lokalnie lub jest rzadki na obszarach, gdzie brak odpowiednich siedlisk – na [[Żuławy Wiślane|Żuławach Wiślanych]], północnym [[Mazowsze|Mazowszu]], [[Pogórze Środkowobeskidzkie|Pogórzu Środkowobeskidzkim]]<ref name="zajac">{{cytuj książkę | imię = Adam | nazwisko = Zając | imię2 = Maria (red.) | nazwisko2 = Zając | tytuł = Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce | miejsce = Kraków | rok = 2001 | wydawca = Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego | strony = 221 | isbn = 83-915161-1-3}}</ref>.
Linia 39 ⟶ 38:
; [[Liść|Liście]] : Łodygowe w liczbie od 1 do 3<ref name=china/>. Blaszka liściowa skórzasta, wąska (2-4, rzadko do 8 mm szerokości), rynienkowata lub płaska, ostrogrzbiecista, zakończona ostrym, trójkanciastym końcem, na brzegach szorstka<ref name=china/><ref name=mowszowicz-1979/><ref name=america/>. Liście otulają [[pochwa liściowa|pochwiasto]] łodygę, na połączeniu blaszki i ciemnoczerwonej do czarnej pochwy znajduje się [[języczek liściowy]]<ref name=philips/>. Blaszka liści jest krótsza od łodygi (do 40 cm długości)<ref name=america/>.
; [[Kwiat]]y : Zebrane w 3–5 [[kłos]]ków<ref name=mowszowicz-1979/> (rzadkiej mniej lub więcej – od 1 do 10<ref name=china/>). Kłoski jajowate do wydłużonych (10-15 × 5-7 mm<ref name=china/>) zebrane są w luźną rozrzutkę wyrastającą w kątach 1-3 liściowatych [[podsadka|podsadek]]. Podsadki osiągają do 12 cm długości, ich pochwy są czarniawe<ref name=america/>. Szypuły kłosów są nierównej długości (5–60 mm<ref name=america/>, spłaszczone, gładkie, rzadziej nieco szorstkie<ref name=america/>, początkowo wzniesione, a po przekwitnięciu zwisające<ref name=china/>. Kwiaty wyrastają w kątach [[przysadka (botanika)|przysadek]] lancetowatych lub jajowatych o długości ok. 5 mm<ref name=china/> (rzadziej do 10 mm<ref name=america/>), jasnobrązowych do brunatnych, z wyraźnym nerwem, na szczycie zaostrzonych<ref name=america/><ref name=mowszowicz-1979/> (według niektórych źródeł tępych<ref name=china/>). Kwiaty obupłciowe (rzadko też słupkowe<ref name=philips/>) z [[okwiat]]em składającym się z 10 lub więcej<ref name=america/> gładkich i prostych włosków<ref name=mowszowicz-1979/>, w początkowym okresie kwitnienia o długości tylko ok. 4 mm<ref name=china/>, z czasem wydłużające się do 15–30 mm podczas owocowania<ref name=america/>. [[Pręcik (botanika)|Pręciki]] trzy, o długości 2–5 mm, z równowąskimi [[pylnik]]ami<ref name=china/><ref name=america/>. [[Słupek]] smukły, zakończony trzema [[znamię (botanika)|znamionami]]<ref name=china/>.
; [[Owoc]]e: Drobne [[orzech (botanika)|orzeszki]], odwrotnie jajowate, zaostrzone, nieco trójkanciaste, jasnobrunatne<ref name=mowszowicz-1979/> lub czarne<ref name=china/><ref name=america/>. Osiągają 2–3 mm długości i 1 mm średnicy<ref name=china/>. Otoczone są trwałym okwiatem tworzącym pęk długich, białych włosków<ref name=klos/>.
<gallery mode=packed>
Plik:Eriophorum angustifolium sl12.jpg|Blaszka liściowa w górze trójkanciasta, w dole rynnowata
Linia 49 ⟶ 48:
Występuje na różnych siedliskach mokradłowych, zwykle na obszarach o opadach rocznych od poniżej 1000 mm do do ponad 2500 mm. Jednak to nie wielkość opadów, a duża wilgotność gleby jest czynnikiem limitującym występowanie gatunku. Zwykle też na siedliskach tego gatunku występuje większa wilgotność powietrza i silne nasłonecznienie. Przy wilgotności podłoża spadającej poniżej 50% wełnianki wąskolistne zaczynają [[Więdnięcie|więdnąć]]. Na silniej uwodnionym podłożu kłącza są dłuższe (do ponad 40 cm), podczas gdy na przesuszonych osiągają do kilku centymetrów (podobnie silnie są skrócone w przypadku wyeksponowania na światło słoneczne). Silne uwodnienie też skorelowane jest z większą liczbą kłosków w kwiatostanie (średnio ponad 6 na silnie podmokłych i zasobnych w węglan wapnia torfowiskach oraz średnio około 3 na glebie przynajmniej okresowo przesychającej). Rosnące w cieniu pędy ulegają [[Etiolacja|etiolacji]]. Gleba na stanowiskach tego gatunku zwykle jest [[Gleby torfowe|torfiasta]] i [[odczyn gleby|kwaśna]] (pH od 3,5 do 7), ale spotykany jest także na torfowiskach węglanowych, z dużą zawartością [[Węglan wapnia|węglanu wapnia]]<ref name=philips/>. Nie jest gatunkiem przywiązanym do siedlisk o określonym [[odczyn gleby|odczynie]]. Poza silnym uwodnieniem podłoża wymaga jednak by siedlisko było skąpożywne<ref name="iucn">{{Cytuj stronę | url = https://www.iucnredlist.org/species/167849/42373294 | tytuł = Eriophorum angustifolium | autor = Lansdown, R.V. | data = 2014 | praca = The IUCN Red List of Threatened Species | data dostępu = 2019-02-28}}</ref>. Adaptacją do typowego w takim podłożu deficytu przyswajalnego [[azot]]u jest silnie rozbudowany system korzeniowy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Piotr Ilnicki | tytuł = Torfowiska i torf | wydawca = Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego | miejsce = Poznań | data = 2002 | strony = 182 | isbn = 83-7160-243-X | rozdział = Szata roślinna torfowisk Polski | |autor r = Jacek Herbich, Maria Herbichowa}}</ref>.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Scheuzerio-Caricetea nigrae]]''<ref>Matuszkiewicz Władysław. ''Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski''. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. {{ISBN|83-01-14439-4}}.</ref> oraz dla [[zespół roślinności|zespołu]] ''[[Eriophoro angustifolii-Sphagnetum recurvi]]''<ref name=klos/>. Rośnie w bardzo różnych zbiorowiskach roślinnych na torfowiskach; na ubogich gatunkowo [[pło|płach]] z [[torfowiec|torfowcami]] ''Sphagnum'', poprzez [[mszar]]y z [[wełnianka pochwowata|wełnianką pochwowatą]] ''Eriophorum vaginatum'' i [[Wrzosowisko|wrzosowiska atlantyckie]], po bogate florystycznie mszary z [[Wełnianeczka darniowa|wełnianeczką darniową]] ''Trichophorum cespitosum'' i inne typowe dla [[Torfowisko przejściowe|torfowisk przejściowych]] oraz różne zbiorowiska źródliskowe i łąk wilgotnych (często w towarzystwie takich gatunków jak: [[bobrek trójlistkowy]] ''Menyanthes trifoliata'', [[siedmiopalecznik błotny]] ''Comarum palustre'', [[turzyca dzióbkowata]] ''Carex rostrata''). Wełnianka wąskolistna jest typowym gatunkiem dla wczesnych faz sukcesji roślinności na odsłoniętym z różnych przyczyn podłożu torfowym, ale ustępuje ze zbiorowisk, w których występuje silna konkurencja silniej rosnących bylin<ref name=philips/>. Jest jednym z kluczowych gatunków zagęszczających i wypiętrzających [[Pło|pła]] zarastające zbiorniki wodne<ref>{{Cytuj książkę | autor = Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz | tytuł = Zarys hydrobotaniki | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1982 | strony = 472 | isbn = 83-01-00566-1}}</ref>.
Na obszarach górskich rośnie po [[Piętro kosodrzewiny|piętro subalpejskie]]<ref name="klos">{{Cytuj książkę | autor = Stanisław i Grzegorz Kłosowscy | tytuł = Rośliny wodne i bagienne | wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | data = 2001 | strony = 297 | isbn = 83-7073-248-8}}</ref>.
Rośliny tego gatunku dość dobrze znoszą pożary torfowisk, choć mogą wtórnie zanikać z powodu związanego z tym przesuszenia torfu i konkurencji gatunków zasiedlających zmienione siedlisko. Gatunek też utrzymuje się w miejscach wypasanych przez zwierzęta, a stały wypas może wręcz pozwalać na utrzymywanie się wełnianki wąskolistnej także na torfowiskach zmienionych w pastwiska, poprzez ograniczanie rozwoju roślin o silniejszym wzroście i tworzenie optymalnych dla tego gatunku mikrosiedlisk przez bydło wydeptujące podmokły grunt. Zwierzęta rzadko zgryzają wełnianki, zwykle wiosną, gdy pędy są młode. Wełnianka wąskolistna nie utrzymuje się na torfowiskach odwadnianych, w takim przypadku rośliny ograniczają wzrost, przyrosty kłączy i wysokości pędów zmniejszają się i w końcu populacje tego gatunku znikają<ref name=philips/>.
Linia 101 ⟶ 102:
Charakterystyczny wygląd wełnianek i przywiązanie ich do silnie uwodnionych siedlisk warto zapamiętać by unikać miejsc, w których rosną, ze względu na ryzyko wejścia na bardzo grząski grunt<ref name=devon/>.
Charakterystyczny pokrój w czasie owocowania sprawia, że roślina uprawiana bywa jako ozdobna, przy czym ze względu na ekspansywność zaleca się sadzić ją tylko w większych ogrodach bagiennych<ref name="hagen">{{Cytuj książkę | autor = Peter Hagen, Martin Haberer | tytuł = Staw w ogrodzie | wydawca = Klub dla Ciebie | miejsce = Warszawa | data = 2010 | strony = 292 | isbn = 978-83-258-0272-1}}</ref>.
== Uprawa ==
Rośliny tego gatunku oceniane są jako trudne w uprawie<ref name="runkel">{{Cytuj książkę | autor = Sylvan T. Runkel, Dean M. Roosa | tytuł = Wildflowers and Other Plants of Iowa Wetlands | wydawca = University of Iowa Press | data = 1999 | strony = 59 | isbn = 978-1-60938-035-9}}</ref>. Sadzi się je w miejscach nasłonecznionych, bagiennych lub na brzegach wód, na podłożu wilgotnym lub mokrym, ewentualnie w wodzie sięgającej 5 cm głębokości<ref name="hagen"/>. Podłoże może być ubogie do żyznego<ref name="eriotrawy"/>. Gatunek jest mrozoodporny (znosi do -20°C<ref name="buczacki"/> lub nawet -40°C<ref name="eriotrawy">{{Cytuj stronę | url = https://trawy.eu/encyklopedia/eriophorum-angustifolium | tytuł = Eriophorum angustifolium | praca = Encyklopedia Traw | opublikowany = trawy.eu | data dostępu = 2019-03-01}}</ref>). Część źródeł rekomenduje pozostawianie roślin bez ingerencji i pozwalanie na obumieranie pędów kwiatonośnych<ref name="buczacki"/>, inne zalecają przycinanie ich po rozsianiu owoców<ref name=rhs/> lub wiosną<ref name=eriotrawy/>.
Rozmnaża się je przez podział kłączy<ref name="hagen"/>, najlepiej wiosną<ref name="buczacki">{{Cytuj książkę | autor = Stefan Buczacki | tytuł = Best water plants | wydawca = Hamlyn | miejsce = London | data = 1995 | strony = 110 | isbn = 0600583376}}</ref>. Można też wysiewać wiosną nasiona na podłoże stale wilgotne, zasobne w materię organiczną z ziemią kompostową<ref name="buczacki"/>.
W uprawie poza roślinami typowymi znajduje się [[kultywar|odmiana]] 'Heidelicht' o [[przysadka (botanika)|przysadkach]] białych, w efekcie kłoskach zdobnych także w czasie kwitnienia (u roślin typowych są one czerwono-brązowe)<ref name="hagen"/><ref>{{Cytuj stronę | url = https://trawy.eu/encyklopedia/eriophorum-angustifolium-heidelicht | tytuł = Eriophorum angustifolium 'Heidelicht' | praca = Encyklopedia Traw | opublikowany = trawy.eu | data dostępu = 2019-03-01}}</ref>.
== Przypisy ==
| |||