Średniowiecze: Różnice pomiędzy wersjami

{{Dobry Artykuł}}

[[Plik:Cité de Carcassonne, woman on wall.jpg|mały|[[Fortyfikacje Carcassonne]] (1992)]]

 

Schyłek starożytności i początek średniowiecza charakteryzowały się spadkiem liczby ludności, upadkiem miast i [[Wielka wędrówka ludów|najazdami plemion barbarzyńskich]]. Na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego plemiona [[Barbarzyńca|barbarzyńskie]] (w tym różne ludy [[Germanie|germańskie]]) tworzyły nowe państwa. W VII wieku [[Afryka Północna]] i [[Bliski Wschód]], będące dotąd częścią cesarstwa wschodniorzymskiego ([[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Bizantyńskiego]]), zostały podbite przez Arabów i stały się częścią [[kalifat]]u. Chociaż nastąpiła znacząca zmiana stosunków społecznych i struktur politycznych, nie doszło do całkowitego zerwania z dziedzictwem starożytności. Cesarstwo Bizantyńskie przetrwało i nadal było znaczącą siłą. [[Kodeks Justyniana]] (zbiór [[Prawo rzymskie|prawa rzymskiego]]) miał istotny wpływ na rozwój średniowiecznego prawodawstwa. Na zachodzie Europy większość nowo powstałych królestw zaadaptowała niektóre z nadal istniejących rzymskich instytucji. W miarę rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa były zakładane klasztory. [[Frankowie]] pod władzą [[Karolingowie|Karolingów]] stworzyli imperium obejmujące pod koniec VIII i na początku IX wieku większość zachodniej Europy. [[Imperium Karolińskie]] rozpadło się w wyniku walk wewnętrznych i towarzyszącym im najazdów: [[Wikingowie|wikingów]] z północy, [[Węgrzy|Węgrów]] ze wschodu i [[Saraceni|Saracenów]] z południa.

[[Cesarstwo Rzymskie|Cesarstwo rzymskie]] osiągnęło największy zasięg terytorialny w II wieku n.e.; w następnych dwóch wiekach stopniowo traciło kontrolę nad najdalej położonymi ziemiami{{odn|Cunliffe|s=391–393}}. W III wieku n.e. nastąpił największy [[Kryzys wieku III|kryzys polityczny i wojskowy]] w dotychczasowej historii cesarstwa, objawiający się szybko następującymi po sobie zmianami cesarzy, którzy zdobywali władzę najczęściej drogą przewrotu wojskowego, po czym sami ginęli w wyniku kolejnego przewrotu{{odn|Jaczynowska|Pawlak|2011|s=288}}. Jego następstwem był kryzys ekonomiczny, przejawiający się w wysokiej inflacji, spowodowanej przez [[psucie monety|bicie coraz większej ilości monet o coraz niższej zawartości kruszcu]]{{odn|Jaczynowska|Pawlak|2011|s=304–305}}. W tym okresie systematycznie rosły wydatki wojskowe, głównie ze względu na wojny z [[Sasanidzi|Persją]], które rozgorzały w połowie III wieku{{odn|Heather|2006|s=111}}. Armia powiększyła się dwukrotnie, a kawaleria i mniejsze jednostki wojskowe (''vexillationes'') zastępowały [[legion]]y w roli podstawowych jednostek taktycznych{{odn|Brown|1989|s=24–25}}. Wzrost wydatków cesarstwa prowadził do zwiększania obciążeń podatkowych i zmniejszania się liczby [[Dekurion|kuriałów]] (członków rad miejskich, którzy odpowiadali swoim majątkiem za zebranie podatków centralnych) ze względu na unikanie przez przedstawicieli elit lokalnych sprawowania urzędów w ich rodzinnych miastach{{odn|Heather|2006|s=111}}. Aby zaspokoić potrzeby wojska, następował rozrost biurokracji centralnej, co prowadziło do skarg ludności cywilnej, że w cesarstwie jest więcej poborców podatkowych niż płatników podatków{{odn|Brown|1989|s=24–25}}.

 

 

W 376 cesarz [[Walens]] zgodził się na osiedlenie się [[Goci|Gotów]] (uciekających przed [[Hunowie|Hunami]]) w rzymskiej [[Tracja|Tracji]] na [[Bałkany|Bałkanach]]. Akcja osiedleńcza napotykała trudności, występowały trudności aprowizacyjne. Rzymscy urzędnicy i dowódcy wojskowi przywłaszczyli sobie przeznaczoną dla Gotów żywność oraz inne zaopatrzenie i zaczęli je im sprzedawać. Bunt wybuchnął, gdy jeden z rzymskich dowódców usiłował wziąć jako zakładników gockich przywódców, lecz nie zdołał pojmać ich wszystkich. Goci zaczęli grabież okolicznych mieszkańców{{odn|Collins|1999|s=51}}. Walens osobiście dowodził wojskami usiłującymi stłumić powstanie, jednak 9 sierpnia 378 armia rzymska została pokonana w [[Bitwa pod Adrianopolem|bitwie pod Adrianopolem]], w której zginął również cesarz{{odn|Bauer|2010|s=47–49}}. Oprócz najazdów ludów barbarzyńskich z północy cesarstwu zagrażały również konflikty wewnętrzne, w tym także wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego{{odn|Bauer|2010|s=56–59}}. Od początku V wieku Goci zaczęli najeżdżać [[cesarstwo zachodniorzymskie]] i chociaż początkowo zostali odparci, w 410 [[Zdobycie Rzymu przez Wizygotów|zdobyli i złupili Rzym]]{{odn|Bauer|2010|s=80–83}}. W 406 [[Alanowie]], [[Wandalowie]] i [[Swebowie]] wkroczyli do [[Galia|Galii]]; przez trzy kolejne lata pustoszyli jej terytorium, a w 409 przekroczyli [[Pireneje]] i zaczęli podbój [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]]{{odn|Collins|1999|s=59–60}}. Również inne plemiona (początkowo głównie germańskie) uczestniczyły w [[Wielka wędrówka ludów|wielkiej wędrówce ludów]]. [[Frankowie]], [[Alamanowie]] i [[Burgundowie]] osiedlili się w Galii, podczas gdy [[Anglowie]], [[Sasi]] i [[Jutowie (plemię germańskie)|Jutowie]] w [[Brytania|Brytanii]]{{odn|Cunliffe|2008|s=417}}. W latach 30. V wieku cesarstwo zaczęli najeżdżać Hunowie; ich wódz [[Attyla]] najechał Bałkany w 442 i 447, Galię w 451 i Italię w 452{{odn|James|2009|s=67–68}}. Zagrożenie ze strony Hunów trwało aż do śmierci Attyli w 453{{odn|Bauer|2010|s=117}}. Po jego śmierci konfederacja plemion huńskich rozpadła się{{odn|Bauer|2010|s=117}}. Wielka wędrówka ludów całkowicie zmieniła stosunki polityczne i doprowadziła do zmian etnicznych na terenach zajmowanych dotąd przez zachodnie cesarstwo rzymskie{{odn|Cunliffe|2008|s=417}}.