Bitwa pod Waterloo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Zmiana nazwy kategorii: Kategoria:Bitwy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii, → Kategoria:Bitwy w historii Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii (przy użyciu QRC) |
int., jęz. |
||
Linia 51:
Po południu nastąpiło załamanie pogody: zerwał się silny wiatr, zaczął padać ulewny deszcz. Mimo to Francuzom udało się dogonić Anglików pod [[Genappe]], w chwili forsowania [[Dijle]]. Doszło do potyczki kawaleryjskiej, ale nie przeszkodziło to Brytyjczykom w przeprawie i cała ich armia znalazła się bezpiecznie na północnym brzegu rzeki. Za Genappe [[Henry William Paget]], późniejszy lord Uxbridge, powstrzymał marsz kawalerii, by mogła osłonić dalszy odwrót piechoty. W ten sposób piechota bezpiecznie minęła wioskę La Belle Alliance i zajęła pozycje w pobliżu zameczku Hougoumount i farmy La Haye Sainte niedaleko miasteczka [[Waterloo]]. Gdy to nastąpiło, Uxbridge oderwał się od nieprzyjaciela i stanął z jazdą za piechotą.
Armia francuska dotarła wieczorem w okolice farmy Rossomme. Napoleon był zadowolony, że Anglicy gotują się do bitwy. Gdy zorientował się w dodatku, że przeciwnik ma tylko jedną drogę odwrotu przez gęsty las, nabrał przekonania, że łatwo pokona osamotnionego Wellingtona. Cesarz był pewien, że wysłany w pościg za Blücherem 35-tysięczny korpus [[Emmanuel de Grouchy|Grouchy’ego]] uniemożliwi
== Zestawienie sił ==
Linia 57:
Gdy o 6 rano ustała nocna ulewa, armia angielska zaczęła zajmować wyznaczone pozycje. Wellington z góry odrzucił możliwość obejścia jego flanki przez Francuzów od wschodu, przez tzw. Las Paryski, w związku z czym gros swych sił skoncentrował na zachód od szosy wiodącej do Brukseli. Prawym skrzydłem dowodził lord Hill, centrum młody [[Wilhelm II Holenderski|książę Orański]], a lewym skrzydłem gen. Picton.
Wellington ustawił wojska na grzbiecie niewysokiego wzgórza na południe od wioski Mont Saint Jean. Prawe skrzydło opierało się o zabudowania Hougoumont, centrum o farmę La Haye Sainte, zaś lewe skrzydło miało liczyć na
Szyk lewego skrzydła armii brytyjskiej otwierały brygady kawalerii lekkiej generałów Vandelura i Viviana. Na południe od nich, na przedpolu, stanęła brygada Karola-Augusta, księcia [[Saksonia-Weimar|Sachsen-Weimar]], licząca 1200 żołnierzy. W centrum lewego skrzydła, tuż obok kawalerii lekkiej, stanęły hanowerskie brygady pułkowników von Winckego i Besta, liczące razem 4500 ludzi. Dalej stanęła szkocka brygada gen. Packa, licząca 2275 znakomicie wyszkolonych, bitnych żołnierzy. Na lewo od Szkotów znalazła się [[Holandia|holenderska]] brygada gen. Bylandta w sile 2300 ludzi. Obok stały brygady gen. Kempta i gen. Lamberta. Odwodem lewego skrzydła była, licząca 1183
W centrum, na niewielkiej przestrzeni, Wellington skoncentrował 8 brygad piechoty i 7 brygad kawalerii. Przed pozycjami sił głównych znajdowała się farma La Haye Sainte. Budynki zostały obsadzone przez dwa bataliony lekkiej piechoty [[King’s German Legion|Królewskiego Legionu Niemieckiego]] (KGL), 365 ludzi pod dowództwem majora Baringa. W pierwszej linii stanęło pięć brygad piechoty. Obok brygady Lamberta resztki brygady KGL płk. Omptedy (880 ludzi), a za nią brygada hanowerska gen. Kielmannsegga (2000). Dalej stała brygada gen. Halketta (2320) oraz dywizja gwardii królewskiej gen. Cooka (4127).
Za siłami centrum Wellington zgromadził odwody. Zaraz za oddziałem Omptedy stanęła konna 1 Brygada Gwardii Królewskiej [[Edward Henry Somerset|lorda Somerseta]], licząca 1220 szabel najlepsza jednostka kawalerii w armii angielskiej. Za ciężką kawalerią książę ustawił trzy brygady niderlandzkiej lekkiej jazdy i jedną brygadę angielską. W sumie ponad 4000 szabel. Trochę dalej na prawo stanęły kolejne dwie brygady lekkiej jazdy (angielska gen. Granta i niemiecka gen. Dörnberga, liczące razem 2706 ludzi). Odwody centrum uzupełniały trzy brygady piechoty.
Prawe skrzydło było nieco cofnięte. Głównym zadaniem lorda Hilla było uniemożliwienie Francuzom obejścia pozycji angielskich od zachodu. Główny ciężar obrony prawego skrzydła przypadł brygadzie strzelców gen. Adama (2700) i brygadzie piechoty gen. Mitchella (1761). Szyk zamykała niderlandzka brygada gen. Chasse’go. W odwodzie lord Hill zostawił hanowerską brygadę płk. Halketta, brygadę KGL płk. Du Plata i resztki korpusu brunszwickiego, który po stratach odniesionych pod Quatre Bras nie nadawał się do samodzielnego działania.
Artyleria piesza i część artylerii konnej
Łącznie Wellington miał pod bronią około 80 000 ludzi.
=== Francuzi ===
Armia francuska nadciągnęła od południa i rozwinęła się w odległości kilometra od farmy La Haye Sainte na wysokości zabudowań La Belle Alliance. Przed nią
Na zachód od farmy w pierwszej linii stał II Korpus [[Honoré Charles Reille|Reille’a]]. Lewą flankę osłaniała dywizja lekkiej jazdy gen. Pirégo, w skład której wchodziły dwa pułki strzelców konnych i dwa pułki lansjerów. Przy lekkiej jeździe stała 6. dywizja piechoty księcia [[Hieronim Bonaparte|Hieronima Bonaparte]], obok niej 9. dywizja piechoty gen. Foya, a przy samej farmie 5. dywizja piechoty gen. Bachelu. Każda z trzech dywizji piechoty II Korpusu składała się z trzech pułków piechoty liniowej i jednego pułku piechoty lekkiej.
Linia 88:
== Przebieg bitwy ==
[[Plik:Waterloo campaign map.png|thumb|center|500px|Mapa bitwy pod Waterloo]]
Napoleon nie uderzył od razu. Czekał, by choć trochę wysechł nasiąknięty wodą, grząski grunt. Bitwa rozpoczęła się więc dopiero o godzinie 11.30 ostrzałem artyleryjskim prawego skrzydła Brytyjczyków. Francuskie pociski orały bruzdy w nieprzyjacielskich kolumnach, szczególnie w wystawionej na ostrzał brygadzie Bylandta<ref>D.Chandler, s. 154.</ref>, ale efekt był daleki od spodziewanego, bowiem wiele pocisków grzęzło w błocie.
=== Walki o Hougoumont ===
Pierwsza do ataku
Napoleon planował,
Kolumny francuskiej piechoty liniowej ruszyły z podstaw natarcia i
Po krótkiej chwili do ataku
=== Uderzenie na prawym skrzydle i w centrum ===
Tymczasem rozpoczął się ciężki ostrzał pozycji brytyjskich po wschodniej stronie szosy brukselskiej. Pod osłoną ognia 72 dział „wielkiej baterii” d’Erlona marszałek Ney szykował potężne natarcie na oddziały gen. Pictona. Zanim rozpoczął się ten atak, Napoleonowi doniesiono o widocznej na wschodzie kurzawie. Niewątpliwie od [[Wavre]], gdzie
O godz. 13.30 I Korpus ruszył do ataku<ref name="Chandler157">D.Chandler, s. 157.</ref>. Nacierało 48 batalionów. Korpus uformowany był skośnie w stosunku do frontu przeciwnika, pierwsza maszerowała dywizja gen. Allixa. Pomiędzy maszerującymi batalionami uwijał się marsz. Ney, który osobiście prowadził oddziały. Miał przełamać obronę ugrupowania gen. Pictona, zdobyć Mont Saint Jean i zablokować reszcie armii brytyjskiej drogę ucieczki.
Pierwsza do akcji
Tymczasem 3. dywizja piechoty gen. Marcogneta starła się z brygadą gen. Bylandta, która – nie stawiając niemal żadnego oporu – zaczęła cofać się w kierunku Mont Saint Jean. Z wielkim trudem Bylandt zdołał zebrać garstkę ludzi i załatać wyrwę w angielskim ugrupowaniu. W czasie gdy brygada Bylandta wracała na miejsce, Francuzi natarli na brygady Kempta i Packa. Obie jednostki poniosły 16 czerwca pod Quatre Bras spore straty, ale były to jedne z najlepszych oddziałów Wellingtona, wytrzymały impet francuskiego natarcia i same przeszły do kontrataku. Kontrnatarcie poprowadził osobiście gen. Picton, ale zginął. Brytyjczycy mimo utraty dowódcy utrzymali swoje pozycje, a dowództwo nad całym lewym skrzydłem objął Kempt.
Linia 113:
=== Szarże kawalerii ===
Lord Uxbridge postanowił wysłać na pomoc walczącej piechocie dwie brygady
Pierwsza ruszyła brygada Somerseta i w chwili, gdy angielska jazda weszła w lukę między brygadami Omptedy i Kielmannsegge’a, dywizja kirasjerów Wathiera obeszła właśnie farmę La Haye Sainte, wystawiając swoją flankę na atak dragonów Somerseta. Francuzi nie wytrzymali potężnego uderzenia i w krótkim czasie zostali zepchnięci w kierunku szosy brukselskiej. Tutaj kirasjerzy próbowali jeszcze obrócić się frontem do szarżujących dragonów, ale nie zdołali powstrzymać rozpędzonych Anglików i rzucili się do ucieczki, ponosząc przy tym ciężkie straty.
Po odrzuceniu dywizji gen. Wathiera przez dragonów Somerseta, na wschód od farmy Mont Saint Jean do boju weszła brygada gen. Ponsonby’ego. Szybkie i zdecydowane uderzenie zaskoczyło piechotę I Korpusu d’Erlona, a impet natarcia był tak duży, że trzy dywizje (Allixa, Donzelota i Marcogneta) zostały całkowicie rozbite. Obie brygady brytyjskie kontynuowały w pełnym galopie szarżę w kierunku pozycji francuskiej artylerii.
Linia 127:
Najbliżej rejonu, w którym walczyły formacje ciężkiej jazdy, były brytyjskie brygady kawalerii generałów Vandeleura i Viviana. Pierwsi na pomoc ruszyli ludzie Vandeleura, którzy szerokim łukiem ominęli obsadzony przez Francuzów rejon Papelotte, jednak nim zdołali udzielić wsparcia walczącym kolegom, zostali zaatakowani przez liczącą 700 ludzi brygadę Gobrechta z dywizji gen. Jacquinota. Brytyjscy dragoni nie zdążyli ustawić się frontem do nacierających Francuzów, zostali pobici i zmuszeni do odwrotu. Po porażce brygady Vandelura do akcji weszła konnica Viviana, ale dostała się pod ogień francuskiej artylerii, a zaraz potem zderzyła się w panice z wycofującymi się ludźmi Vandeleura. Na tym zakończyła się szarża ciężkiej kawalerii brytyjskiej.
Efekt jej szarż był tragiczny dla obu stron. Francuskie prawe skrzydło na pewien okres straciło spoistość i dopiero po pewnym czasie udało się odtworzyć rozbite dywizje.
=== Początek końca ===
Gen. Reille podjął nową próbę zdobycia zameczku Hougoumont, gdy obie strony zbierały po wschodniej stronie szosy brukselskiej rozbite po szarżach ciężkiej kawalerii oddziały. Do ataku
W armii brytyjskiej, szczególnie w jednostkach cudzoziemskich, zaczęły pojawiać się pierwsze sygnały demoralizacji, niektóre oddziały rozpoczęły nawet wycofywać się z zajmowanych pozycji. Książę Wellington swoim spokojem próbował dodawać żołnierzom otuchy w tych ciężkich chwilach. Liczył na nadejście Prusaków, lub – w ostateczności – na nadejście nocy (''„Give me Blücher or give me Night”''<ref>D.Chandler, s. 159.</ref>), która pozwoliłaby na bezpieczny odwrót. Jednak była dopiero godzina 15, a on musiał odeprzeć kolejny atak Francuzów.
Linia 155:
Bülow miał 25 381 piechoty, 3081 kawalerii i 88 dział. Awangardę korpusu stanowił [[6 Pułk Huzarów im. Hrabiego Goetzena (2 Śląski)|2 Pułk Huzarów Śląskich]], który już o godzinie 13 nawiązał kontakt z konnicą angielską, ale reszta korpusu Bülowa była jeszcze daleko. Huzarzy zajęli zachodni skraj Lasu Paryskiego i oczekiwali nadejścia sił głównych, które o godzinie 17 minęły [[Saint Lambert]] i skierowały się ku [[Lasne]]. Od tej miejscowości trasa wiodła przez Las Paryski, co bardzo spowalniało marsz.
Napoleon do osłony prawego skrzydła wyznaczył 3. dywizję strzelców konnych gen. Domona, do której po pewnym czasie dołączyła dywizja jazdy gen. Subervie. Gdy obie dywizje zostały ostrzelane przez pruską artylerię i tyralierę, która zatrzymała się 100 metrów od skraju lasu, Francuzi postanowili zaatakować. Szarża nie powiodła się, ponieważ pruscy tyralierzy schronili się w lesie, a francuska jazda została ostrzelana z dział ukrytych za drzewami. Siły pruskie z każdą chwilą były coraz większe.
Około godziny 17 cesarz wysłał przeciw Prusakom VI Korpus gen. Lobau. Francuzi bronili dostępu do [[Plancenoit]], ale przewaga Prusaków rosła i w końcu Lobau zaczął tracić zdobyty teren. Gdy około godziny 18 Prusacy mieli już trzykrotną przewagę w ludziach, Lobau wysłał do Napoleona gońca z prośbą o posiłki.
Linia 161:
Cesarz nie chciał oddać Prusakom Plancenoit. Sama miejscowość nie miała większego znaczenia, ale chodziło o uwikłanie Bülowa w krwawe walki uliczne, by zdobyć w ten sposób czas na rozbicie armii Wellingtona. Do Plancenoit cesarz wysłał więc [[Gwardia Cesarska|Młodą Gwardię]] – 4500 ludzi pod dowództwem gen. [[Guillaume Philibert Duhesme|Duhesme’a]]. Zgodnie z przewidywaniami cesarza doszło do ciężkich walk ulicznych, w wyniku których Francuzom udało się odbić miejscowość. Bülow nie dawał jednak za wygraną, pozbierał swoich ludzi i ponownie wdarł się do Plancenoit. W tej sytuacji Napoleon przygotował kolejny atak: do natarcia na Prusaków uszykowała się gwardia cesarska. Gwałtowny atak dwóch świeżych gwardyjskich batalionów rozbił IV korpus Bülowa i odrzucił go na 600 metrów od zabudowań.
Dochodziła godzina 19.00. Napoleon postanowił podjąć ostatni atak na pozycje Wellingtona. Jednak zanim to nastąpiło, około 19.30 na pole bitwy przybył I Korpus pruski von Zietena i z marszu wszedł do walki, wypełniając lukę między lewym skrzydłem armii brytyjskiej a korpusem Bülowa. Przybycie świeżych sił pruskich dodało animuszu coraz bliższym rejterady żołnierzom armii brytyjskiej, a Wellington, który nie musiał się już martwić się o swoje lewe skrzydło, zaczął koncentrować się na obronie skrzydła prawego, gdzie spodziewał się ataku Gwardii Cesarskiej.
=== Ostatni atak Gwardii ===
Linia 168:
Gwardia cesarska weszła do akcji po 19.30. Miała zaatakować w dwóch kolumnach ugrupowanie angielskie między Hougoumont i La Haye Sainte. Korpusy Reille’a i d’Erlona miały wiązać resztę sił angielskich i pruskich, co miało umożliwić gwardii dotarcie bez strat do głównych sił angielskich i rozbicie ich potężnym atakiem na bagnety. Napoleonowi chodziło o uchwycenie skraju lasu Soignes i rozbicie Wellingtona na oczach żołnierzy pruskich. Cesarz ciągle wierzył, że za plecami Prusaków pojawią się wojska marsz. Grouchy’ego i z ich pomocą rozbije także armię Blüchera.
W czasie przemarszu gwardii z rejonu farmy La Belle Alliance na pozycje wyjściowe do ataku
Napoleon podprowadził bataliony gwardii w kierunku farmy La Haye Sainte i po 400 metrach przekazał dowodzenie Neyowi. Marszałek poprowadził oddziały w kierunku północno-zachodnim, a następnie – już pod ogniem – na północ, wprost na brygady Adama i Mitchella. Gdy Francuzi wspięli się na wzniesienie, w odległości 70 m ujrzeli samotną baterię artylerii. Kanonierzy angielscy oddali salwę z sześciu dział, którym zawtórowały kolejne baterie. W tej samej chwili Wellington wydał brygadzie Maitlanda rozkaz ataku. Ludzie Maitlanda oddali salwę i runęli na kolumnę gwardzistów.
Linia 177:
=== Klęska ===
Gdy centrum armii Wellingtona zaczęło ustępować, co chwilami przypominało paniczną ucieczkę, i wydawało się, że bitwa dla Brytyjczyków jest już przegrana, wzdłuż lewego skrzydła francuskiego przebiegł krzyk: ''„Gwardia ustępuje!”'' (franc. ''La Garde recule!''). Wieść ta lotem błyskawicy rozeszła się po całej cesarskiej armii. Odwrót gwardii i coraz silniejszy nacisk korpusów pruskich stały się przyczyną zachwiania wojsk francuskich, co wkrótce przemieniło się w niczym nie opanowaną ucieczkę korpusów piechoty, a potem także szwadronów jazdy.
Kilka minut po 21 Wellington wydał rozkaz generalnego szturmu na cofających się Francuzów i sam jako pierwszy rzucił się do ataku. Wyrównane walki toczyły się tylko w rejonie Plancenoit, gdzie Lobau wraz z młodą gwardią walczył z Bülowem i Pirchem, ale i on musiał w końcu rozpocząć odwrót. Francuzi próbowali jeszcze zorganizować opór na wysokości farmy La Belle Aliance, ale atak brygady Adama całkowicie ich rozbił. Jedynie gwardia cesarska nie uległa powszechnej panice i cofała się w porządku. Jeden z batalionów gwardii (1 batalion 1 pułku strzelców pieszych gwardii gen. [[Pierre Cambronne|Cambronne’a]]) został otoczony, ale odmówił poddania się. Na prośbę złożenia broni Cambronne odparł „Gwardia umiera, ale nie poddaje się!”<ref>Podobno użył jednego słowa – „Merde!”. Sam Cambronne nigdy do tego się nie przyznał, nie wiadomo też, co tak naprawdę wtedy powiedziano. Można „Merde” zaliczyć do legendy stworzonej przez Wiktora Hugo w „Nędznikach”, jednak nie wydaje się to „Gówno” tak nieprawdopodobne, jak jego literacki niewątpliwie odpowiednik,W.Hugo, „Nędznicy”, H.Houssaye, „Waterloo”, D.Chandler, s. 159.</ref>. Chwilę po tym batalion rozniesiono salwami artylerii.
| |||