Łazienki Królewskie w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Łazienki do 1798: uzupełnienie, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
→‎Łazienki do 1798: uzupełnienie
Linia 45:
We wrześniu 1764 [[Ujazdów (Warszawa)|Ujazdów]] wraz ze zwierzyńcem został kupiony od Elżbiety (wdowy po [[Teodor Lubomirski|Teodorze Lubomirskim]]) i jej syna [[Kasper Lubomirski|Kacpra]] przez [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] (w tamtym czasie jeszcze [[Stolnik wielki litewski|stolnika litewskiego]])<ref name="Kw71">{{Cytuj książkę | nazwisko = Kwiatkowski | imię = Marek | tytuł = Stanisław August. Król-architekt | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | data = 1983 | strony = 71 | isbn = 83-04-00850-5}}</ref>. Przygotowując się do roli króla, szukał on poza miastem miejsca na swoją prywatną rezydencję<ref name="Kw71" />. Na terenie dawnego zwierzyńca przeprowadzono prace melioracyjne i wykarczowano stare [[Olsza|olchy]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tatarkiewicz | imię = Władysław | tytuł = Łazienki Warszawskie | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1968 | strony = 97}}</ref>. Jego przekształcanie w letnią rezydencję królewską – [[Ogród angielski|krajobrazowy park angielski]] ozdobiony pawilonami – rozpoczęto w 1774, po zarzuceniu rozpoczętego projektu przebudowy [[Zamek Ujazdowski w Warszawie|Zamku Ujazdowskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gieysztor | imię = Aleksander | tytuł = Warszawa. Jej dzieje i kultura | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1980 | strony = 209, 213 | isbn = 83-213-2958-6 | nazwisko2 = Durko | imię2 = Janusz}}</ref>. Pierwszym budynkiem zbudowanym przez króla w Łazienkach był [[Biały Domek]]<ref name="EncyklopediaPWN272" />. W 1784 w miejscu niewielkiej sadzawki powstałej w czasach Lubomirskego wykopano dwa duże stawy, na północ i południe od przebudowanego z pawilonu Łaźni [[Pałac Na Wyspie|pałacu Na Wyspie]]. Staw południowy otrzymał fantazyjną linię brzegową z romantyczną [[Kępa (wyspa)|kępą]], na której wzniesiono scenę [[Amfiteatr w Łazienkach Królewskich|Amfiteatru]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tatarkiewicz | imię = Władysław | tytuł = Łazienki Warszawskie | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1968 | strony = 105}}</ref>. Był on wzorowany na teatrze w [[Herkulanum]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kwiatkowski | imię = Marek | tytuł = Wielka księga Łazienek | wydawca = Prószyński i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 2000 | strony = 124 | isbn = 83-7255-684-9}}</ref>. Drugi teatr na terenie Łazienek powstał w [[Stara Pomarańczarnia|Starej Pomarańczarni]]<ref name="Berdecka18">{{Cytuj książkę | nazwisko = Berdecka | imię = Anna | tytuł = Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 18 | nazwisko2 = Turnau | imię2 = Irena}}</ref>. Wszystkie budynki wzniesione przez króla były utrzymane w stylu [[klasycyzm]]u<ref name="Berdecka18" />.
 
Park założono na [[Skarpa warszawska|skarpie warszawskiej]]: na jej tarasie górnym, zboczu oraz terenie poskarpowym<ref name="Łaszek">{{Cytuj książkę | nazwisko = Łaszek | imię = Czesław | tytuł = Przyroda Warszawy | wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza | miejsce = Warszawa | data = 1980 | strony = 9}}</ref>. Miało to duże walory krajobrazowe, stwarzając jednocześnie urozmaicone warunki dla [[Flora|flory]] i [[Fauna|fauny]]<ref name="Łaszek"/>. W różnych częściach parku z jego drzewostanem liściastym i iglastym, z siecią dróg, ścieżek i kanałów, wzniesiono niewielkie budynki ogrodowe<ref name="Berdecka18" />. Pomiędzy Białym Domkiem a pałacem Na Wyspie urządzono szeroką aleję nazwaną Promenadą, a na jej skrzyżowaniu z Drogą Wilanowską wzniesiono Altanę Chińską<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Karpowicz (red.) | imię = Mariusz | tytuł = Sztuka Warszawy | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1986 | strony = 194 | isbn = 83-01-04060-2}}</ref>. Obszar parku powiększono od strony zachodniej, przenosząc mieszkającą tam ludność do nowej osady – [[Nowa Wieś (Warszawa)|Nowej Wsi]]<ref name="Berdecka18" />.
 
Stanisław August Poniatowski, którego oficjalną siedzibą był należący do skarbu Rzeczypospolitej [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamek Królewski]], przebywał w Łazienkach od końca maja do września<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Jaroszewski | imię = Paweł | tytuł = Łazienki. Spacer z Markiem Kwiatkowskim | wydawca = Wydawnictwo Nobilis | miejsce = Warszawa | data = 2005 | strony = 29 | isbn = 83-917612-6-6}}</ref>. Gościł tam m.in. przedstawicieli innych państw, uczonych i literatów<ref name="Berdecka18" />. Król mieszkał w przebudowanym z pawilonu Łaźni pałacu Na Wyspie, rodzina królewska w [[Biały Domek|Białym Domku]], wyżsi urzędnicy dworscy w [[Pałac Myślewicki w Warszawie|pałacu Myślewickim]], a niżsi urzędnicy i służba – w [[Wielka Oficyna|Wielkiej Oficynie]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tatarkiewicz | imię = Władysław | tytuł = Łazienki Warszawskie | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1968 | strony = 64}}</ref>. Park był dostępny dla publiczności<ref name="EncyklopediaPWN273">{{Cytuj książkę | tytuł = Wielka Encyklopedia PWN. Tom 16 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2003 | strony = 273 | isbn = 83-01-13826-2}}</ref>. W 1767 do Łazienek został przyłączony [[Belweder w Warszawie|Belweder]], w którym w 1768 uruchomiono Królewską Fabrykę Farfurów<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kwiatkowski | imię = Marek | tytuł = Wielka księga Łazienek | wydawca = Prószyński i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 2000 | strony = 34 | isbn = 83-7255-684-9}}</ref>.