Lukullus: Różnice pomiędzy wersjami

'''Lukullus''', ''Lucius Licinius Lucullus'' (ur. [[117 p.n.e.]], zm. [[56 p.n.e.]]) – wódz [[starożytny Rzym|rzymski]] i polityk, stronnik [[Sulla|Sulli]], rozsławiony zwycięstwami w wojnie z władcą [[Pont]]u [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesem VI Eupatorem]].

Pochodził ze znakomitej rodziny plebejskiej, był związany ze stronnictwem [[optymaci|optymatów]]. Podczas tzw. wojny sprzymierzeńczej ([[9090–88 p.n.e.|90]]-[[88 p.n.e.]]) był oficerem w armii [[Sulla|Sulli]]. Podczas przewrotu Sulli był jedynym wyższym oficerem, który przy nim pozostał. Po śmierci dyktatora ustanowiony, mocą [[testament]]u, opiekunem jego nieletnich dzieci.

Podczas [[Mitrydates VI Eupator#Wojny z Rzymem|I wojny Rzymu z Mitrydatesem]] był [[kwestor]]em, a następnie dowodził siłami morskimi Sulli. W [[87 p.n.e.|87]] lub [[86 p.n.e.]] przebywał w [[Cyrena|Cyrenie]], aby uregulować jej status. Zimą 87/86 p.n.e. został wysłany przez Sullę do [[starożytny Egipt|Egiptu]] i [[Syria|Syrii]] dla pozyskania tam okrętów, przyłączenia do nich niewielkiej eskadry [[Rodos (wyspa)|rodyjskiej]] i przyprowadzenia tych sił na wody greckie. Dotarłszy, po wielkich perypetiach na Wschód (m.in. został ograbiony przez piratów u wybrzeży Egiptu), spotkał się z odmową ze strony władców Egiptu i Syrii, obawiających się zadrażniania stosunków z Mitrydatesem. [[Faraon]] [[Ptolemeusz IX Soter II Lathyros|Ptolemeusz IX]] przyjął go niezwykle życzliwie, chcąc wymazać z jego pamięci przykre zdarzenie na morzu – wypłynął wraz z flotą mu na spotkanie i później przyjął niezwykle uroczyście w swoim pałacu w [[Aleksandria|Aleksandrii]], a przy pożegnaniu ofiarował mu [[złoto|złoty]] pierścień ze [[szmaragd]]em. Lukullus z początku odmawiał przyjęcia tak cennego daru, lecz gdy Ptolemeusz pokazał mu swój wizerunek wyryty na szmaragdzie, ustąpił.

Do końca wojny flota Lukullusa przebywała w okolicach [[Dardanele|Hellespontu]], zabezpieczając ewentualną przeprawę wojsk Sulli do [[Anatolia|Azji Mniejszej]]. Do tego jednak nie doszło. Obie strony były już poważnie wyczerpane wojną. Sullę wzywały zresztą do Rzymu pilne sprawy, ważniejsze zapewne dla niego niż wojna na Wschodzie. Mitrydates był pobity i czuł się zagrożony wtargnięciem Rzymian do Azji. Miał też kłopoty z buntującą się przeciw niemu ludnością na zajętych terenach. Wkrótce więc, w [[85 p.n.e.]], doszło do zawarcia pokoju w [[Dardanos]].

W [[79 p.n.e.]] Lukullus sprawował [[edyl]]at, w [[78 p.n.e.]] -– [[pretor|preturę]], po czym otrzymał [[namiestnictwo]] [[Afryka (prowincja rzymska)|prowincji Afryka]]. W 74 p.n.e. został

Już jako konsul podczas II wojny z Mitrydatesem Lukullus wraz z Aureliuszem Kottą (drugim konsulem) stanął na czele armii rzymskiej na Wschodzie. Mając pod sobą wojska liczące 35 tysięcy żołnierzy, rozpoczął marsz z [[Cylicja|Cylicji]] przez [[Frygia|Frygię]] ku Pontowi. Nie zbudował ani nie zebrał floty wojennej, pomimo, że senat był skłonny przeznaczyć na to środki. Odmówił jako zwolennik zasady, iż sprzymierzeńcy Rzymu muszą przychodzić mu z pomocą w potrzebie. Na wieść o [[oblężenie Chalkedonu|oblężeniu Chalkedonu]], w którym zamknął się armiaKotta z Kottyarmią, przez wojska Mitrydatesa, pośpieszył ze swoją armią na odsiecz. Zmusiło to Mitrydatesa do odstąpienia od oblężenia.

Następnie Lukullus pokonał armię pontyjską [[pod Kyzikos]] (obecnie [[Kadikóy]]) w [[73 p.n.e.]] Mitrydates z resztkami swoich wojsk ewakuował się morzem do [[Lampsakos]]. Lukullus dotkliwie odczuwał brak floty i dostrzegł niebezpieczeństwa związane z działalnością floty pontyjskiej. Sam był doświadczonym dowódcą floty i w całej pełni doceniał jej rolę w wojnie, stąd też z wielką energią przystąpił do tworzenia floty rzymskiej, ściągając okręty ze sprzymierzonych miast azjatyckich. Wkrótce rozporządzał eskadrą złożoną z kilkudziesięciu jednostek (źródła nie podają dokładnej liczby).

Dopiero wówczas, mając bezpieczne zaplecze, Lukullus podjął swą słynną ofensywę na lądzie, w której zadał nieprzyjacielowi wielkie straty oraz zajął [[Bitynia|Bitynię]] i Pont. W pościgu wkroczył do [[Armenia|Armenii]], w której władał zięć [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesa]], [[Tigranes II|Tigranes II Wielki]]. Odmówił on wydania teścia-zbiega. W latach [[6969–68 p.n.e.|69]]-[[68 p.n.e.]] Lukullus prowadził kampanię wojenną przeciw [[Tigranes II|Tigranesowi]], którego pokonał w [[bitwa pod Tigranocertą|bitwie pod Tigranocertą]] ([[6 października 69 p.n.e.]]). Musiał jednak odstąpić od oblężenia [[Artaszat|Artaksaty]], z powodu buntu we własnych oddziałach. Był bardzo blisko zakończenia wojny, ale bunt ten zmusił go do odwrotu i zaprzepaścił dotychczasowe osiągnięcia.

W czasie prowadzonych wypraw wprowadzał surową dyscyplinę i zakazywał swoim żołnierzom plądrowania miast greckich, czym zyskiwał sobie przychylność i szacunek ich mieszkańców, ale jednocześnie niechęć części swoich żołnierzy, którzy grabież traktowali jako stałe źródło zarobków. Lukullus naraził się również bardzo [[publikanie|publikanom]], ingerując w sprawy finansowe [[Azja (prowincja rzymska)|prowincji Azji]]. Była ona zrujnowana nałożoną przez Sullę [[Contributio|kontrybucją]] w wysokości 20 tysięcy [[talent (miara)|talentów]] (120 milionów [[denar]]ów) jako karą za pomoc udzieloną [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesowi]]. Aby móc spłacić tę olbrzymią sumę, mieszkańcy prowincji zaciągali pożyczki u publikanów, którzy ciągnęli z tego [[lichwa|lichwiarskie]] zyski. W rezultacie ich spekulacji zadłużenie Azji wynosiło w [[71 p.n.e.]] 120 tysięcy talentów. Taki stan rzeczy zastał Lukullus i przeprowadził szereg zasadniczej wagi reform, dzięki którym zadłużenie mieszkańców prowincji zmniejszyła się do 40 tysięcy talentów; sumę zdołano spłacić w ciągu 4 lat. Istotnymi posunięciem Lukullusa było ograniczenie pobieranych procentów do 12% rocznie, zarządzenie to obowiązywało odtąd we wszystkich prowincjach rzymskich na terenie [[Anatolia|Azji Mniejszej]]. Te reformy administracyjno-gospodarcze Lukullusa wzbudziły z jednej strony szczerą wdzięczność ludności prowincji, z drugiej zaś powszechną nienawiść [[ekwici|ekwitów]]. Ekwici, jako obrońcy publikanów i lichwiarzy, rozpoczęli w Rzymie zażartą [[agitacja|agitację]] przeciw Lukullusowi, dążąc do zmiany dowództwa na Wschodzie. Jednym z argumentów było rzekome przedłużanie wojny na Wschodzie. Jedynym kandydatem, który mógł przeważyć pozycję Lukullusa jako wodza, był [[Pompejusz|Gnejusz Pompejusz]]. W roku [[66 p.n.e.]] [[trybun ludowy]] [[Maniliusz]] zgłosił na [[komicje|komicjach]] wniosek o przekazanie Pompejuszowi dowództwa w wojnie z Mitrydatesem. Duże znaczenie dla jego przeprowadzenia miało wystąpienie [[Cyceron]]a, który wygłosił mowę ''De irnperio Cn. Pompeii''. Cyceron występował w niej jako obrońca interesów ekwitów, w szczególności publikanów z prowincji Azji oraz jako entuzjasta uzdolnień wodzowskich Pompejusza. Wniosek bez przeszkód uchwalono (tzw. ''Lex Manilia'').

Wojnę z [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesem]] i [[Tigranes II|Tigranesem]] kontynuował i zakończył ostatecznie Pompejusz, który miał już ułatwione zadanie, gdyż siły [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesa]] po wieloletniej wojnie z Lukullusem były już mocno nadszarpnięte. W [[63 p.n.e.]] Lukullus odbył [[triumf]] w Rzymie z powodu zwycięstw nad [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesem Eupatorem]].