Wilk szary: Różnice pomiędzy wersjami

W Europie kontynentalnej według danych z lat 2010–2012 (z wyłączeniem Rosji, Białorusi i Ukrainy) żyło 12 tys. osobników<ref name=Chapron />. Stałą obecność stwierdzono w 28 krajach, areał stałego zasięgu wynosił 798 300 km²<ref name=Chapron />. Dla okresu 1950–1970 szacuje się areał zasięgu na 375 100 km²<ref name=Chapron />.

 

 

Do niedawna liczbę polskich wilków szacowano na 1070<ref>Według danych Ministerstwa Środowiska z lat 1998–1999.</ref> osobników wilka europejskiego (''Canis lupus lupus''), jednak rozpoczęta w [[2000]] na terenie północno-wschodniej Polski, a od [[2001]] ogólnopolska inwentaryzacja zwierząt wykazała, iż liczba ta jest zawyżona. Z przeprowadzonych przez naukowców i leśników badań wynika, że w 2001 roku w Polsce było 463–564 wilków{{r|inw}}. Różnice szacunków wynikły z metodyki i skali badań. Wcześniej analizowano znacznie mniejsze jednostki przestrzenne, co w połączeniu z faktem, iż wilki zajmują dość znaczne terytoria, owocowało kilkakrotnym liczeniem tych samych osobników. W tych samych badaniach stwierdzono, że na zachodzie Polski populacja wilków wyraźnie maleje, co przypisuje się [[kłusownictwo|kłusownictwu]] oraz ograniczeniom w swobodnym przebywaniu większych przestrzeni spowodowanym m.in. przez drogi szybkiego ruchu czy obszary zabudowane.

== Ewolucja i systematyka ==

[[Ewolucja]] '''wilka''' jest długa i skomplikowana. Pierwotnie przyjmowano, że psy ([[Caninae]]) wywodzą się z rodzaju ''[[Tomarctus]]'' (ok. [[15]] mln lat temu), czyli z bocznej gałęzi podrodziny [[Borophaginae]], której wygląd przypominał nieco nowoczesne psy właściwe. Obecnie uważa się, że był to jedynie przykład wczesnej [[konwergencja (biologia)|konwergencji]] oddzielnych [[Filogenetyka|linii filogenetycznych]]. Nie poznano jak na razie pierwszego prawdziwego taksonu, który dał początek nowoczesnym gatunkom z podrodziny psów właściwych. Pierwszym opisanym [[takson]]em prawdziwych psów był rodzaj ''[[Leptocyon]]'' żyjący od 34 mln do 10 mln lat temu, który dał początek rodzajowi ''Eucyon'', a co za tym idzie, wszystkim współczesnym psowatym. Rodzaj ''[[Wilk (rodzaj ssaka)|Canis]]'' pojawił się prawdopodobnie ok. 8 mln lat temu w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]].

 

Pierwszym prawdziwym przodkiem rodzaju ''[[Wilk (rodzaj ssaka)|Canis]]'' był jeden z gatunków rodzaju ''[[Eucon]]'' żyjący w późnym [[miocen]]ie ([[torton]]) ok. 8–9 mln lat temu. Gatunkiem tym był prawdopodobnie ''[[Eucyon davisi]]'' (8,4 mln lat temu), zaś pierwszym prawdziwym gatunkiem rodzaju ''Canis'' był ''[[Canis cipio]]'' żyjący ok. 8,2 mln lat temu. Około 3–4 mln lat temu pojawił się pierwszy prawdziwy przodek wilków (podrodzaj ''lupus'') – ''[[Canis donnezani]]''. Dał on początek nowej linii psowatych do której należą: '''wilki szare''' (wilki naturalne, [[Pies domowy|psy domowe]] i [[Dingo australijski|dingo]]), [[Kojot preriowy|kojoty]], [[wilk rudy|wilki czerwone]] i etiopskie ([[Kaberu etiopski|kaberu]]).

 

Wilk jest wytrawnym wędrowcem. Może przebyć 40–70 km (średnio 20 km) dziennie, ale znane są wypadki, gdy zwierzę w ciągu doby przebyło 160 km<ref name=msz />. Przez krótki czas (do 5 minut) może utrzymać prędkość do 60 km/h, choć zwykle porusza się z prędkością ok. 8 km/h.

 

Poruszają się [[Stęp (chód)|stępem]], [[kłus (chód)|kłusem]] i [[Galop (chód)|galopem]]. Wataha idąca truchtem (chód pośredni między stępem a kłusem) pozostawia z reguły jeden ślad, gdyż poszczególne osobniki stąpają trop w trop (tzw. ''sznurowanie'').

 

W wyniku długotrwałej selekcji pod względem zachowań udało się wyhodować kilka populacji (ras) [[wilczak (kynologia)|wilczaków]] o cechach użytkowych (np. [[Saarlooswolfhond]], [[wilczak czechosłowacki]]).

 

== Ataki na ludzi i powody zbliżania się do człowieka ==

 

W szczególnych przypadkach, gdy są do tego zmuszone poprzez brak naturalnej bazy żywieniowej, mogą atakować zwierzęta hodowlane nawet w obrębie gospodarstw. Istnieje potencjalna możliwość zaatakowania także ludzi, choć w naszych (europejskich) warunkach jest ona zdecydowanie mniej prawdopodobna, niż to, że wilk ucieknie na widok człowieka. Praktycznie jedyna sprzyjająca takiemu atakowi okoliczność, to taka, gdy wilk czuje się zagrożony i osaczony. Pozbawiony drogi ucieczki. Skrajnym przykładem są ataki na ludzi w indyjskiej prowincji [[Uttar Pradesh]], gdzie w latach 1996–1997 wilki zabiły 74 osoby, a także w stanie [[Bihar]], gdzie w latach 1993–1995 wilki zabiły 60 osób (głównie dzieci){{fakt}}. Główną przyczyną w tym wypadku było całkowite zniszczenie naturalnej bazy pokarmowej wilków i całkowity brak możliwości obrony miejscowej ludności (powszechny brak broni palnej). W tych skrajnych przypadkach wilki traktowały ludzi jak naturalne ofiary i atakowały ich także w terenie zabudowanym{{fakt}}.

Należy pamiętać, że jesienią i zimą na polach nadal przebywają też dzikie zwierzęta korzystające z ochrony sąsiedztwa człowieka, i żywiące się np. pozostałościami kukurydzy, czy oziminą, stąd obecność wilków może być związana także z obecnością tych zwierząt.

 

 

 

 

 

Osobnym zjawiskiem są ataki powodowane przez wilki chore na [[wścieklizna|wściekliznę]]. W takich wypadkach jest to zwykle jedna seria ataków dokonywana przez chore zwierzę w krótkim okresie do chwili śmierci z powodu choroby. W Polsce udokumentowany jest zaledwie jeden taki przypadek (biorąc pod uwagę powszechność lęku przed tym zjawiskiem jest on absolutnie nieadekwatny). Sytuacja miała miejsce w maju 2004 r. w powiecie bieszczadzkim. Wilk biegł za ludźmi i próbował atakować samochód, w którym się schronili. Po zastrzeleniu i zbadaniu osobnika okazało się, że miał wściekliznę i znajdował się w ostatnim stadium choroby. Warto pamiętać, że wścieklizna w lasach na skutek rokrocznych akcji wykładania szczepionek jest chorobą marginalną. Jednak, jeśli się zdarzy, zachowanie zwierzęcia z pewnością zwróci uwagę swą nietypowością, apatycznością, brakiem lęku (poprzez podchodzenie), nie natomiast atakiem z zasadzki.

 

 

W szczególnych warunkach, takich jak wojna, gdy wilki mają kontakt z dużą ilością niepogrzebanych ciał, także mogą atakować ludzi. W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w rejonie [[Wilno|Wilna]], [[Kowno|Kowna]] i [[Mińsk]]a doszło nawet do czasowego zawieszenia ognia w wyniku ciągłych ataków wilków na żołnierzy obu walczących stron{{fakt}}. Podobnie w pierwszych latach [[Rewolucja październikowa|rewolucji]] w niektórych wioskach w głębi Rosji, gdy ludność została całkowicie pozbawiona broni palnej, dochodziło do ataków wilków w okresie zimowym{{fakt}}.

 

== Status prawny i ochrona ==

Wymieranie wilka szarego związane jest z rozwojem siedlisk ludzkich, co doprowadza do znacznego ograniczania wilczego [[środowisko|środowiska]]. Wilk do przeżycia potrzebuje rozległego terenu – od 100 do 1000 km², zależnie od ilości pożywienia. Tak komfortowe warunki może dzisiaj mieć tylko na obszarze północnym, niezamieszkanym przez ludzi lub na słabo zaludnionych terenach azjatyckich.

 

W Polsce wilk podlega ścisłej ochronie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów. {{Dziennik Ustaw|2001|130|1456}}.</ref>, które zastąpiło ochronę w oparciu o ustawy z roku 1998<ref>{{Dziennik Ustaw|1998|47|298}} z dnia 14 kwietnia 1998 i {{Dziennik Ustaw|1998|50|314}} z dnia 22 kwietnia 1998.</ref>. Wcześniej, po II wojnie światowej wilki były tępione – od 1955 za zabicie wilka lub zabranie szczenięcia z nory wypłacano premie<ref>Zarządzenie Ministra Leśnictwa z dnia 26 lutego 1955 r. w przedmiocie wykonania uchwały nr 75 Prezydium Rządu z dnia 29 stycznia 1955 r. w sprawie tępienia wilków. ({{Monitor Polski|rok=1955|numer=24|pozycja=242}}).</ref> (1000 zł za zabicie wilka w polowaniu indywidualnym, 500 zł – w zbiorowym, za wybranie szczeniąt z nory i ich likwidację – 200 zł), wyłączono je ze spisu zwierząt łownych. 6 czerwca 1960 roku minister leśnictwa w kolejnym zarządzeniu (Monitor Polski nr 55) dopuścił trucie ich luminalem i podwyższył premie do 1200 zł za zabicie wilka w polowaniu lub jego otrucie, 500 zł za wyśledzenie watahy; dodatkowe 500 zł należało się za ubicie wilka na terenie powiatów leskiego, przemyskiego, sanockiego i ustrzyckiego<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Potaczała| imię=Krzysztof | tytuł=Bieszczady w PRL-u| data=2012| wydawca= Wydawnictwo BOSZ| miejsce= Olszanica| isbn =978-83-7576-154-2| strony=20}}</ref>. W 1962 zezwolono na trucie wilków strychniną i sprowadzanym z Austrii cyonanem. Działania te doprowadziły do obniżenia liczebności populacji do około 100 osobników w 1973 roku. Tylko na terenie [[Województwo rzeszowskie (1945–1975)|województwa rzeszowskiego]] liczebność wilków uległa zmniejszeniu z ponad 200 sztuk przed rokiem 1956 do 44 w roku 1970. Od 1956 do 31 marca 1971 ubito tam 1118 sztuk, rejestrując łącznie 1241 zlikwidowanych wilków, przy czym pewna ilość padła po spożyciu trucizny lub zranieniu i nie została odnaleziona<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Potaczała| imię=Krzysztof | tytuł=Bieszczady w PRL-u| data=2012| wydawca= Wydawnictwo BOSZ| miejsce= Olszanica| isbn =978-83-7576-154-2| strony=30}}</ref>. W 1975 zniesiono nagrody za zabicie wilka i wpisano go do wykazu zwierząt łownych. Pierwszym aktem prawnej ochrony wilka w Polsce było rozporządzenie 2/92 Wojewody Poznańskiego z dnia 13 kwietnia 1992 r. w sprawie gatunkowej ochrony zwierząt. Uznało ono wilka za gatunek podlegający całkowitej ochronie na obszarze całego ówczesnego województwa poznańskiego. Od 1995 do 1998 stosowano nieskuteczną ochronę strefową, z możliwością odstrzałów w województwach: krośnieńskim, przemyskim i suwalskim<ref>{{Cytuj |tytuł = Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 20 lutego 1995 r. w sprawie okresów polowań na zwierzęta łowne. |data dostępu = 2018-03-10 |opublikowany = prawo.sejm.gov.pl |url = http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19950230126 |język = pl}}</ref>.

 

 

; Prawo krajowe

Pozytywny obraz wilka „dzikiego” przedstawiają niektóre dzieła romantyków. W literaturze polskiej [[Adam Mickiewicz]] przypomniał legendę o żelaznym wilku, który przyśnił się księciu [[Giedymin]]owi i wyznaczył miejsce założenia [[Wilno|Wilna]].

 

 

; Literatura:

* anonim: ''[[Kwiatki św. Franciszka|Kwiatki Świętego Franciszka]]'' ([[wilk z Gubbio]])

* [[Baśń|baśnie]]: ''[[Czerwony Kapturek]]'', ''[[Trzy małe świnki]]'', ''[[Lis i wilk]]''

* [[James Oliver Curwood]]: ''[[Bari, syn Szarej Wilczycy]]'', ''[[Szara Wilczyca]]'', ''[[Błyskawica (powieść)|Błyskawica]]''

* [[Hermann Hesse]]: ''[[Wilk stepowy]]''

* [[Biały Kieł (film 1991)|Biały Kieł]]

* [[Młode wilki]]

* [[Wilk (film 1994)|Wilk]] – reż. M. Nichols

* [[Wilk i Zając]]

* „Of Wolf and Man” – [[Metallica]]

* „A Wolf at the Door” – [[Radiohead]]

* „7 Days to the Wolves” – [[Nightwish]]

* „Full Moon Madness” – [[Moonspell]]

* „Wilk” – [[Kacper (raper)|Kacper]] x PSR feat [[Słoń (raper)|Słoń]], Jongmen

* [[Wilk chodnikowy]] – [[Bisz]]

; Wilk w powiedzeniach i przysłowiach<ref>{{cytuj stronę| url = http://zwierzeta.zrodla.org/index.php?strona=scenariusz&numer=17| tytuł = Psubraty – ochrona humanitarna zwierząt| autor =| język = | data dostępu = 22 sierpnia 2008}}</ref>

 

 

== Filatelistyka ==

 

== Zobacz też ==