Egipt w średniowieczu: Różnice pomiędzy wersjami

== Egipt bizantyński (395-645395–645) ==

[[Plik:Map of expansion of Caliphate.svg|250px240px|thumb|left|Podboje arabskie{{Legenda|#a1584e|Za czasów Mahometa, 622-632622–632}} {{Legenda|#ef9070|Pierwszych kalifów, 632-661632–661}} {{Legenda|#fad07d|Kalifatu Umajjadów, 661-750661–750}}]]

== Panowanie arabskie (640-1250640–1250) ==

=== Egipt częścią imperium arabskiego (640-868640–868) ===

Arabski podbój Egiptu okazał się trwały ponieważ najeźdźcy nie prześladowali w tym czasie egipskich chrześcijan – co zdarzało się ze strony Konstantynopola, który usiłował strzec prawowierności w całym imperium. W pierwszym okresie, gdy imperium zachowywało jedność Egipt był tylko jedną z wielu jego prowincji. Stolicą [[Kalifat]]u został najpierw, za dynastii [[Umajjadzi|Umajjadów]] [[Damaszek]] (661-750661–750), a po zwycięstwie [[Abbasydzi|Abbasydów]] został nią bardziej odległy od Egiptu [[Bagdad]] (750-868750–868). Wielki rozrost terytorialny imperium arabskiego i różnorodność ludów je zamieszkujących kryły w sobie zalążki jego szybkiego rozpadu. Niemniej Egipt był w tym czasie na tyle ważną i nieperyferyjną prowincją, że utrudniało to jego ewentualne uniezależnienie się. W okresie tym nastąpiła dość szybka islamizacja kraju, choć [[Koptowie|chrześcijanie egipscy]] [[Koptyjski Kościół Ortodoksyjny|obrządku koptyjskiego]] nie zostali nigdy nawróceni do końca i do dziś stanowią ok. 10% ludności Egiptu. Muzułmańscy zdobywcy Egiptu przenieśli stolicę kraju z chrześcijańskiej i greckiej Aleksandrii w głąb kraju. Kilkakrotnie zmieniana, ostatecznie została ustalona w [[Kair]]ze, który pozostał stolicą i największym miastem Egiptu do dziś.

=== Egipt [[Tulunidzi|Tulunidów]] (868-905868–905) ===

=== Restauracja władzy Abbasydów (905-935905–935) ===

=== Państwo [[Ichszydydzi|Ichszydydów]] (935-969935–969) ===

=== Kalifat [[Fatymidzi|Fatymidów]] (969-1169969–1169) ===

Jakkolwiek Fatymidzi byli zdobywcami, którzy przybyli do Egiptu z [[Tunezja|Tunezji]], szybko przenieśli centrum swego państwa do znacznie bogatszego i bardziej cywilizowanego kraju nad Nilem. Wspaniale rozbudowali wówczas Kair, który dopiero za ich panowania stał się niekwestionowaną stolicą Egiptu i jednym z najważniejszych miast Świata Islamu. Nazwa dynastii pochodzi od [[Fatima (córka Mahometa)|Fatimy]], córki [[Mahomet]]a od której wywodzili swe pochodzenie jej członkowie. Państwo Fatymidów było jednym z najpotężniejszych w historii średniowiecznego islamu, a sami Fatymidzi założyli konkurencyjny wobec Bagdadu, szyicki kalifat. W okresie apogeum potęgi Fatymidzi rządzili całą Północną Afryką, od [[Maroko|Maroka]] poprzez [[Algieria|Algierię]], Tunezję po Egipt oraz Palestyną, Syrią i Al-Hidżazem. Ponieważ Isma’iliccy władcy tego imperium byli w zdecydowanej mniejszości, cechowała ich daleko posunięta tolerancja – nie tylko w stosunku do wyznawców pozostałych odłamów islamu, ale również wobec [[Chrześcijaństwo|chrześcijan]] i [[Judaizm|żydów]]. Fatymidzi swą siłę militarną w Egipcie oparli na armii [[Mamelucy|mameluków]] – niewolników [[Połowcy|kipczackich]] lub [[Kaukaz (kraina historycznaregion)|kaukaskich]].

Pierwszym Fatymidą rządzącym Egiptem był [[Al-Mu'izz]], który dokonał jego podboju w roku 969. Był on znany z tolerancji wobec chrześcijan egipskich. Al-Mu’izz podczas swego panowania zdobył również [[Sycylia|Sycylię]] i wyprawił się na Syrię, gdzie jednak zmarł w roku [[975]]. Jego następcą został młodszy z synów [[Al-Aziz]] (975-[[996]]975–996). Kontynuował on podboje ojca opanowując ostatecznie Palestynę i Syrię oraz narzucając zwierzchnictwo [[Mekka|Mekce]] i [[Medyna (Arabia Saudyjskamiasto)|Medynie]]. Za jego rządów państwo Fatymidów osiągnęło apogeum swej potęgi, choć zdobycie Syrii miało spowodować szereg konfliktów z [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]] i państwami rządzącymi [[Irak]]iem (najpierw Hamdanidami, później [[Seldżukidzi|Turkami Seldżuckimi]]). Al-Aziz kontynuował politykę tolerancji religijnej zapoczątkowaną przez swego ojca. Wywołał nawet oburzenie wśród muzułmańskich poddanych mianując na wiele ważnych stanowisk żydów i chrześcijan. Jest też znany jako protektor nauki i sztuki. Za jego panowania założono w Kairze jedną z najsławniejszych [[Medresa|medres]] (uczelni) świata islamu – [[Al-Azhar]], która funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Następcą Al-Aziza był jego syn [[Al-Hakim]] (996-[[1021]]996–1021). Nie kontynuował on polityki podbojów, gdyż coraz trudniej było utrzymać jedność wielkiego imperium. Jeszcze za jego poprzednika utracono kontrolę nad Marokiem ([[987]]). Za rządów zaś Al-Hakima uniezależniła się od Fatymidów Algieria ([[1015]]). W czasie swych rządów Al-Hakim stopniowo odchodził od polityki tolerancyjnej poprzedników i rozpoczął politykę islamizacji żydów i chrześcijan. W roku [[1009]] rozkazał nawet zburzyć [[Bazylika Grobu Świętego|Bazylikę Grobu Świętego]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]] (choć jej odbudowę rozpoczęto już 3 lata później). Mimo tego udało mu się ustanowić pokojowe stosunki z Bizancjum. Dochodziło też do kontrowersji pomiędzy wspieranymi przez niego isma’ilitami a stanowiącymi większość mieszkańców państwa [[Sunnizm|sunnitami]], co związane było z rywalizacją pomiędzy kalifatem kairskim i bagdadzkim.

[[Plik:Saladin and Guy.jpg|thumb|250px240px|Kapitulacja wojsk jerozolimskich przed Saladynem pod Hattin (1187)]]

Osobną epokę w historii muzułmańskiego Egiptu stanowią czasy mameluków, którzy rządzili Egiptem przez ponad dwa i pół stulecia i stworzyli najtrwalsze państwo w średniowiecznej historii tego kraju. Państwo to nie cieszy się w [[historiografia|historiografii]] (zwłaszcza egipskiej) dobrą opinią. Wynika to z dwóch faktów. Po pierwsze mamelucy byli obcego, głównie kaukaskiego pochodzenia. Po drugie po podboju tureckim zachowali swą uprzywilejowaną pozycję i w czasach nowożytnych stali się zarówno rzecznikami tureckiego panowania, jak i przeciwnikami nowoczesnych reform. Jednak mimo swej niestabilności państwo mameluków w Egipcie okazało się trwalsze niż jakiekolwiek inne w epoce średniowiecza. Mamelucy pokonali niezwyciężonych dotychczas [[imperium mongolskie|Mongołów]] oraz dali w Kairze schronienie ostatnim kalifom abbasydzkim, którzy musieli uciekać po zniszczeniu przez Mongołów Bagdadu ([[1258]]). Epokę mamelucką tradycyjnie dzieli się na dwa okresy, którym przypisuje się dwie umowne „dynastie”. Byli to pochodzący ze stepów czarnomorskich [[Połowcy|kipczaccy]] [[Bahryci]], oraz wywodzący się z regionu [[Kaukaz (kraina historycznaregion)|kaukaskiego]] [[Czerkiesi|czerkiescy]] [[Burdżyci]]. Nie były to dynastie w znaczeniu rodziny, choć niektórzy władcy byli rzeczywiście ze sobą spokrewnieni.

[[Plik:BattleOfHoms1299.JPG|thumb|250px240px|left|Jazda mamelucka i mongolska w bitwie pod Homs]]