Bratysława: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy
Linia 37:
Bratysława jako stolica ma nietypowe, peryferyjne położenie, tj. usytuowana jest na południowo-zachodnich krańcach Słowacji, co nie jest dla niej korzystne, jednakże sąsiedztwo takich metropolii jak: [[Wiedeń]] (odległość około 60 km) czy [[Budapeszt]] (odległość około 195 km) rekompensuje tę lokalizację{{r|Slovenská republika. Zemepisný atlas 1}}.
[[Plik:Morava meets the Danub.JPG|thumb|left|180px|Ujście Morawy do Dunaju]]
[[Plik:Devinska Kobyla 02.jpg|thumb|250px240px|Devínska Kobyla – stanowisko botaniczne obfitujące w [[roślinność kserotermiczna|gatunki kserotermiczne]]]]
[[Plik:Sandberg1.jpg|thumb|250px240px|Sandberg (Pieskový vrch) – stanowisko [[Paleontologia|paleontologiczne]] obfitujące w [[skamieniałości]]; porośnięty roślinnością ciepłolubną]]
Stolica Słowacji zajmuje powierzchnię 367,9 km². Od wschodu i południowego wschodu graniczy z [[Powiat Senec|powiatem Senec]] (okres Senec), od północnego wschodu – z [[Powiat Pezinok|powiatem Pezinok]] (okres Pezinok), od północy – z [[Powiat Malacky|powiatem Malacky]] (okres Malacky), od zachodu – z Austrią, a od południa – z Węgrami. Do miejscowości leżących niedaleko Bratysławy należą: po stronie słowackiej – [[Hamuliakovo]], [[Kalinkovo]], [[Malinovo]], [[Most pri Bratislave]], [[Ivanka pri Dunaji]], [[Marianka (powiat Malacky)|Marianka]] i [[Stupava]], po stronie austriackiej – [[Deutsch Jahrndorf]] oraz [[Kittsee]], [[Berg (Austria)|Berg]] i [[Marchegg]] (byłe słowacko-austriackie przejścia graniczne), a po stronie węgierskiej – [[Rajka]] (byłe słowacko-węgierskie przejście graniczne){{r|e-obce.sk}}.
 
Linia 109:
| 367,90 || 432 801 || 1177
|-
|colspan="4" style="text-align:left" |<sup>1</sup><span style="font-size: 80%">wielkości bezwzględne</span><br /><sup>2</sup><span style="font-size: 80%">1943 – przyłączono [[Karlova Ves|Karlovą Ves]]; 1946 – przyłączono [[Devín]], [[Dúbravka (Bratysława)|Dúbravkę]], [[Lamač]], [[Petržalka (dzielnica Bratysławy)|Petržalkę]], [[Ružinov|Prievoz]], [[Rača|Račę]], [[Vajnory]]</span><br /><sup>3</sup><span style="font-size: 80%">1972 – przyłączono [[Čunovo]], [[Devínska Nová Ves|Devínską Novą Ves]], [[Jarovce]], [[Podunajské Biskupice|Podunajskie Biskupice]], [[Rusovce]], [[Vrakuňa|Vrakunię]], [[Záhorská Bystrica|Záhorską Bystricę]]</span>
|}
Na podstawie danych statystycznych z 2009 roku Bratysława odznaczała się korzystną [[Struktura płci i wieku|strukturą wieku]], bowiem największy odsetek, tj. 63,76% (274 832) stanowiły osoby w [[Wiek produkcyjny|wieku produkcyjnym]] (mężczyźni od 15. do 59. roku życia; kobiety od 15. do 54. roku życia){{u|Przedział wiekowy 1}}{{r|app.statistics.sk 1}}. Najmniejszy odsetek – 12,09% (52 109) tworzyły osoby w [[Wiek przedprodukcyjny|wieku przedprodukcyjnym]]{{u|Przedział wiekowy 1}}. Tego samego roku kobiety stanowiły 53,03% (228 604; [[Wskaźnik feminizacji|współczynnik feminizacji]]: 113 kobiet na 100 mężczyzn), zaś mężczyźni – 46,97% ogółu (202 457; [[Wskaźnik maskulinizacji|współczynnik maskulinizacji]]: 89 mężczyzn na 100 kobiet). W tym samym czasie odnotowano 5052 urodzeń żywych ([[współczynnik urodzeń]]: 11,72‰), a jednocześnie – 3995 zgonów ([[Umieralność|współczynnik zgonów]]: 9,27‰) oraz zarejestrowano 2483 zawartych małżeństw ([[współczynnik zawartych małżeństw]]: 5,76‰), a także – 1178 rozwodów ([[współczynnik rozwodów]]: 2,73‰). [[Przyrost naturalny]] wynosił 1057 ([[Przyrost naturalny|współczynnik przyrostu naturalnego]]: 2,45‰). [[Przyrost rzeczywisty]] osiągnął poziom 2270{{r|app.statistics.sk 1}}.
Linia 156:
|-
| rowspan=4 | [[powiat Bratysława V|Bratislava V<sup>5</sup>]]
| [[Petržalka (dzielnica Bratysławy)|Petržalka]] || Petržalka || Dvory, Háje (Starý háj, Zrkadlový háj), Janíkov dvor, Kapitulský dvor, Kopčany, Lúky, Ovsište,
|-
| [[Jarovce]] || Jarovce || –
Linia 168:
 
== Historia ==
[[Plik:Map-Pozsony1895.jpg|thumb|250px240px|Plan Bratysławy z 1895 r.]]
[[Plik:Pozsinycivertanéegi3.jpg|thumb|250px240px|Widok na miasto]]
[[Plik:Cathedral of Saint Martin, view from Nový most viewpoint in Bratislava, Bratislava I District.jpg|thumb|250px240px|Widok z tarasu widokowego [[Most SNP|Nowego Mostu]] na [[Katedra św. Marcina w Bratysławie|katedrę św. Marcina]]]]
[[Plik:Bratislava New Bridge from castle hill.JPG|thumb|250px240px|Dunaj w Bratysławie: Nowy Most, w tle dzielnica Petržalka]]
Bratysława rozpościera się na dwóch trasach handlowych, tj. na [[szlak bursztynowy|szlaku bursztynowym]], który łączył [[Morze Bałtyckie]] z [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]], czyli północną [[Europa|Europę]] z południową oraz na [[szlak dunajski|szlaku dunajskim]], który biegnąc wzdłuż rzeki [[Dunaj]], umożliwiał dostęp do [[Morze Czarne|Morza Czarnego]], a tym samym łączył zarówno zachodnią i wschodnią Europę z południowo-wschodnią. Obydwie drogi krzyżowały się na obszarze dzisiejszej dzielnicy Devín, w której znajduje się [[Zamek Devín]], pełniący w dawnych czasach funkcję obronną nad tymi szlakami{{r|Devín. Slávny svedok našej minulosti}}.
 
Linia 177:
 
=== Niektóre wydarzenia historyczne ===
[[Plik:Kapucínska ulica, Bratislava (Pressburg, Pozsony) - old street sign.JPG|250px240px|thumb|Historyczna tabliczka z nazwą ulicy z okresu austro-węgierskiego]]
* okres Cesarstwa Rzymskiego – obóz wojskowy [[Gerulata]] w dzisiejszej dzielnicy [[Rusovce]];
* okres [[Państwo wielkomorawskie|Państwa Wielkomorawskiego]] – [[gród]] obronny;
Linia 217:
 
== Architektura ==
[[Plik:Bratislava Hrad z juhovychodu.JPG|thumb|250px240px|Zamek Bratysławski]]
[[Plik:Gerulata.jpg|thumb|250px240px|Ruiny Gerulaty]]
[[Plik:Bratislava-grassalkovičov palác.jpg|thumb|250px240px|Pałac Prezydencki]]
 
=== Zabytki ===
Linia 243:
 
== Kultura ==
[[Plik:Bratislava muzeum dopravy.JPG|thumb|250px240px|Muzeum Transportu]]
[[Plik:Bratislava-slovenské národné divadlo.jpg|thumb|250px240px|Słowacki Teatr Narodowy]]
[[Plik:Cumil orig.jpg|thumb|250px240px|[[Čumil]] – jedna z rzeźb w mieście]]
W Bratysławie znajdują się liczne placówki kulturalne, m.in.:
 
Linia 299:
 
== Edukacja i nauka ==
[[Plik:Univerzita Komenskeho.jpg|thumb|250px240px|Budynek rektoratu i Wydziału Prawa Uniwersytetu Komeńskiego]]
Miasto posiada szkoły wyższe, do których należą{{r|minedu.sk}}: