Neofaszyzm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m link |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy |
||
Linia 19:
Najbardziej rozpowszechnionym nurtem neofaszyzmu jest '''neohitleryzm''', który cechuje: kult [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]], akceptacja bez zastrzeżeń ideologii [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] i stosowanie nazistowskiej symboliki. Neohitleryzm został wskrzeszony w 1959 r. przez George’a Lincolna Rockwella w USA pod postacią ''American Nazi Party'', w 1962 r. przyjął formę nazistowskiej międzynarodówki ''World Union of National Socialists'' z sekcjami m.in. w Wielkiej Brytanii (''National Socialist Movement''), Szwecji (''Nordiska Rikspartiet'') i Australii (''Nationalist Workers’ Party''). W 1965 r. w Hiszpanii powstał pronazistowski ''Circulo Español de Amigos de Europa''; na początku lat 70. podobne grupy pojawiły się we Francji (''Fédération d’Action Nationale et Européenne'') i w Niemczech (''Nationalsozialistische Kampfgruppe Grossdeutschland''). Impulsem dynamizującym rozwój neohitleryzmu była tzw. Hitlerwelle (fala zainteresowania III Rzeszą) w RFN lat 70. (wtedy powstały takie grupy jak ''Aktionsfront Nationaler-Sozialisten''), zaś w następnej dekadzie fascynacja nazizmem w subkulturze [[skinhead]] (ruchy takie jak ''[[Krew i Honor|Blood and Honour]]'' i ''[[Combat 18]]'' przeniosły kult Hitlera nawet do Brazylii czy Polski). Szczególnie silnie neohitleryzm rozwinął się w USA, gdzie największe znaczenie mają ''National Socialist Movement'' i ''National Alliance''. Karykaturalnymi przykładami amerykańskiego neohitleryzmu były z jednej strony jest ''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei – Aufbauorganisation'' (założona w 1972 r.), niewolniczo kopiująca pierwowzór, z drugiej – ''Libertarian National Socialist Green Party'', która doszła do wniosków stanowiących zaprzeczenie nazizmu.
Lewicowym wariantem nazizmu, alternatywnym wobec hitlerowskiego, jest '''strasseryzm''', lewicowy wariant nazizmu sformułowany przez [[Otto Strasser]]a (1897-1974). Strasserowcy opowiadają się za socjalną rewolucją narodową, w wyniku której powstałoby bezpartyjne państwo stanowe; Hitlera uważają za zdrajcę niemieckiego socjalizmu. Ruch strasserowski odrodził się po II wojnie światowej w Niemczech jako ''Bund für Deutschlands Erneuerung'', potem ''Deutsche Soziale Union'' (1956-64) i ''Unabhängige Arbeiter Partei'' (od 1961), wreszcie ''Freiheitlische Arbeiterpartei'' (1978-94) Friedhelma Bussego. Idee Strassera inspirowały też neofaszystów w innych krajach, np. w Wielkiej Brytanii (jedna z frakcji ''National Front'') i USA (''White Aryan Resistance'').
We Włoszech do tradycji rewolucyjnego '''[[Faszyzm włoski|faszyzmu]]''' 1919-22 i republiki di Salo nawiązywały na przełomie lat 40. i 50. XX w. ''Fasci d’Azione Rivoluzionaria''. Później [[Benito Mussolini|mussolinizm]] kultywowany był w szeregach ''[[Włoski Ruch Społeczny|Movimento Sociale Italiano]]'' (np. frakcja ''Tendenza Nazionale Popolare''); po zwrocie MSI w kierunku narodowo-liberalnym (1990) powstały faszystowskie grupy ''Movimento Fascismo e Liberta'' oraz ''Lega Nazionale Popolare'', a po przekształceniu MSI w ''Alleanza Nazionale'' (1995) powstało ''Movimento Sociale Fiamma Tricolore'' (Giuseppe “Pino” Rauti). Obecnie jako „faszyzm trzeciego tysiąclecia” deklaruje się włoski ruch ''[[CasaPound]]''.
W Hiszpanii ortodoksyjni '''[[Falanga (partia)|falangiści]]''' w latach 1963-66 skupiali się w kołach doktrynalnych im. José Antonio. Po upadku [[frankizm]]u odbudowali kilka swoich organizacji: ''Falange Española de las Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista'', ''Partido Nacional Sindicalista'' i ''Falange Española Independiente''. Jedna z frakcji – ''FE-JONS (Autentica)'', utworzona 1975 przez antyfrankistowską frakcję Falangi (Miguel Hedilla) – jest przykładem faszyzmu próbującego wrócić do swoich społecznie radykalnych i lewicowych korzeni; partia ta określiła się jako “lewicowa, rewolucyjna i samorządowa”.
Po upadku komunizmu w Europie Wschodniej podjęto próbę wskrzeszenia rodzimych ideologii faszystowskich i parafaszystowskich: [[Czarna Sotnia|Czarnej Sotni]] w Rosji (''Nacional’no-Patrioticheskiy Front “Pamyat’”''), [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]] na Ukrainie (''Konhres Ukrainśkych Nacjonalistiw''), [[Ustasze|ustaszy]] w Chorwacji (''Hrvatski Oslobodilački Pokret''), [[Strzałokrzyżowcy|strzałokrzyżowców]] na Węgrzech (''Velagnemzeti Nepuralmista Part''), [[Żelazna Gwardia|Żelaznej Gwardii]] w Rumunii (''Nuova Dreaptá'').
== Ruchy neofaszystowskie modyfikujące ideologię ==
Rewizja ideologii faszystowskiej postępowała w różnych, czasem przeciwstawnych, kierunkach.
Najczęstszym sposobem modernizowania ideologii faszystowskiej po 1945 r. było poszukiwanie demokratycznej legitymizacji. Ugrupowania nurtu '''“neofaszyzmu demokratycznego”''' oficjalnie wyrzekały się [[Totalitaryzm|totalitarnej]] dyktatury (zastępując ją hasłami państwa [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarnego]] lub demokracji plebiscytarnej), akcentowały natomiast antykomunizm i obronę tradycyjnych wartości, takich jak rodzina, własność prywatna czy religia. W tym kierunku poszły największe ugrupowania wywodzące się z ruchów faszystowskich – w Niemczech: ''[[Niemiecka Partia Rzeszy|Deutsche Reichspartei]]'' (1950-64), ''[[Narodowodemokratyczna Partia Niemiec|Nationaldemokratische Partei Deutschlands]]'' (NPD; pod przywództwem Adolfa von Thaddena i Martina Mussgnuga, 1965-77) i ''Deutsche Volksunion'' (założona 1971 przez Gerharda Freya), we Włoszech: ''Movimiento Sociale Italiano'' (zwłaszcza 1949-69 pod kierownictwem Augusto de Marsanicha i Arturo Micheliniego), w Hiszpanii: kierowane przez Blasa Pinara ''Fuerza Nueva'' i jej następca ''Frente Nacional'', w Wielkiej Brytanii: ''National Front'' (NF) w latach 70., a następnie ''[[Brytyjska Partia Narodowa|British National Party]]'' Johna Tyndalla, we Francji: ''[[Zjednoczenie Narodowe (Francja)|Front National]]'' (FN). Cechą charakterystyczną tego kierunku jest wyraźne przesunięcie się tych ruchów ku pozycjom zajmowanym dotąd przez konserwatystów. Najbardziej znaną formacją postfaszystowską, która odrzuciła pierwotne idee przyjmując charakter partii konserwatywnej, stała się ''[[Sojusz Narodowy (Włochy)|Alleanza Nazionale]]'' (AN) we Włoszech.
Z drugiej strony niektóre '''populistyczne''' ugrupowania nie posiadające faszystowskiego rodowodu (jak wywodząca się z nurtu [[Liberalizm|liberalnego]] ''[[Wolnościowa Partia Austrii|Freiheitliche Partei Österreichs]]'' czy [[Regionalizm (polityka)|regionalistyczna]] ''[[Liga Północna|Lega Nord]]'' we Włoszech) zbliżają się do radykalnej prawicy, przez co są klasyfikowane razem z partiami neofaszystowskimi. Również nurtowi ''[[Alt-right]]'', funkcjonującemu na obrzeżach ruchu zwolenników [[Donald Trump|Donalda Trumpa]], nieraz zarzucane są właśnie neofaszystowskie koneksje.
Po II wojnie światowej częstym zjawiskiem stała się internacjonalizacja faszyzmu, wyrażająca się w zastępowaniu bądź uzupełnianiu [[nacjonalizm]]u hasłami ponadnarodowej solidarności rasowej lub cywilizacyjnej (w skrajnym wariancie mamy tu do czynienia z całkowitym zanegowaniem odrębności narodowej na rzecz Europy Unitarnej lub jedności białej rasy).
'''Paneuropeizm''' neofaszystów wynikał z poczucia schyłku dominacji Europy nad światem i jej podziału między zdominowany przez ZSRR blok komunistyczny a zdominowany przez USA blok państw liberalnych; jest to próba stworzenia narodu europ., który będzie zdolny zrzucić z kontynentu jarzmo panowania sowieckiego despotyzmu i amerykańskiego indywidualizmu. Od 1949 r. w Niemczech ukazywało się pismo “Nation-Europe”; w 1951 r. z inicjatywy Maurice’a Bardeche’a, [[Oswald Mosley|Oswalda Mosleya]] i Pera Engdahla powstał w Malmö ''Europäische Soziale Bewegung'' – ESB (z udziałem m.in. MSI); w 1962 r. na kongresie w Wenecji próbowano powołać ''Nationale Partei Europas – Parti Nationale Européen – National Party of Europe''. Najpełniej sformułował ideologię paneuropejską Jean Thiriart, który w czasie okupacji był on związany z ''Amis du Grand Reich Allemand'', w 1960 r. przystąpił do belgijskiego ''Mouvement d’Action Civique'' (MAC) a w 1963 r. zorganizował ''Jeune Europe'' (JE) z sekcjami w 9 krajach. Thiriart swą ideę Imperium Europejskiego “od Dublina do Bukaresztu” wyłożył w książce „Un Empire de 400 millions d’hommes: l’Europe” (1964); negował w niej podział na lewicę i prawicę, a w walce przeciw satelityzacji Europy i porządkowi jałtańskiemu szukał sojuszników w świecie arabskim i [[Chińska Republika Ludowa|maoistowskich Chinach]]; jego koncepcje ustrojowe zbliżały się do [[Narodowy komunizm|narodowego komunizmu]] inspirowanego przez [[Josip Broz Tito|Josipa Broza-Tito]] i [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceauşescu]]. Choć JE została rozwiązana w 1969 r., jej resztki działały przez kilka lat jako ''Organisation Lutte du Peuple''. Obecnie idee Thiriarta (już jako “Europę od Dublina do Władywostoku”) propaguje ''Parti Communautaire National-Européen'' (Luc Michel).
Linia 40:
Inną formą internacjonalizacji faszyzmu stał się '''rasizm''', występujący w kilku odmianach. W krajach romańskich popularność zyskał tzw. socjalrasizm, reprezentowany przez ''Nouvelle Ordre Européenne''. Organizacja ta powstała 1951 w wyniku rozłamu dokonanego w ESB pod hasłem wierności “linii Juliusa Streichera”; jej przywódcami byli René Binet (Francja) i Guy-Armand Amaudruz (Szwajcaria). Socjalrasiści, odrzucając tradycyjny nacjonalizm, kładli nacisk na biologiczny rasizm, który uzupełniali (zwłaszcza były [[Trockizm|trockista]] Binet) postulatami socjalnymi; ich celem było odbudowanie potęgi Europy wzdłuż osi Berlin-Rzym dla przeciwstawienia się “negroidalnemu” kapitalizmowi USA i “mongoloidalnemu” komunizmowi ZSRR. Odmiennym, bardziej ekskluzywistycznym wariantem rasizmu był nordycyzm zawężający rasową solidarność tylko do nordyków (np. ''Northern League'' w Wielkiej Brytanii). Na gruncie amerykańskim zrodził się tzw. biały nacjonalizm, uważający białych za odrębny naród; jego brytyjską ekspozyturą była ''White Nationalist Party''. Kolejne mutacje tego nurtu kładły coraz silniejszy nacisk na “aryjską jedność” rasową, przesuwając się od “rasowego nacjonalizmu” do “uniwersalnego nazizmu”. Do ostatecznej konsekwencji doprowadził ten kierunek ''Church of The Creator'' (COTC), utworzony 1973 w USA przez Bena Klassena. COTC propaguje materialistyczny [[panteizm]], eksterminację ras kolorowych i znoszący różnice narodowościowe “rasowy socjalizm” w skali planety.
Pewien wpływ na ideologię NOE wywarły „duchowy rasizm” [[Julius Evola|Juliusa Evoli]]. Jego doktryna '''“integralnego tradycjonalizmu”''' zawarta w takich pracach jak „Rivolta contro il mondo moderno” (1934) czy „Orientamenti” (1950) dokonywała rewizji faszyzmu „z prawa”. Evola krytykował faszyzm za modernizm, materializm i populizm, z ruchów historycznych ceniąc tylko Żelazną Gwardię. Głosił teorię o istnieniu ezoterycznej (gnostycznej) przedchrześcijańskiej Tradycji [[Indoeuropejczycy|indoeuropejskiej]], której zarzucanie pogrążało świat w dekadencji. Jedyną drogą odbudowy kastowego “państwa organicznego” miało być przyspieszenie rozkładu współczesnych społeczeństw. Zwolennicy Evoli utworzyli w 1954 r. ''Ordine Nuovo'' (Giuseppe Rauti) a w 1960 r. ''Avanguardia Nazionale''. Evolańska koncepcja “ujeżdżania tygrysa” powiodła część z nich do terroryzmu (''Ordine Nero'' 1973-75, ''Nuclei Armati Rivoluzionari'' 1979-82). Obecnie evolaniści zajmują się już tylko metapolityką.
W tym samym czasie ferment ideologiczny w Niemczech przyniósł narodziny '''Europejskiej Nowej Prawicy''', łączącej idee przedwojennego rewolucyjnego konserwatyzmu i strasseryzmu. W 1964 r. powstało pismo „Junges Forum” (m.in. Lothar Penz), na przełomie lat 60. i 70. niemieccy nowoprawicowcy przystąpili do tworzenia swoich organizacji z ''Aktion Neue Rechte'' na czele. Wprawdzie grupki te miały charakter efemeryczny, ale w 1977 r. tą „nacjonalrewolucyjną” ideologię przejęła zmarginalizowana NPD. W odróżnieniu od swego niemieckiego odpowiednika francuska ''[[Nowa Prawica (
Różne nurty “faszystowskiego rewizjonizmu” (na równi z tradycyjnymi doktrynami faszystowskimi i populistycznymi, jak argentyński [[peronizm]], hiszpański falangizm czy brytyjski [[dystrybucjonizm]]) przyczyniły się do narodzin nurtu narodowo-rewolucyjnego zwanego '''[[terceryzm]]em'''. Terceryzm opiera się na koncepcjach “trzeciej drogi” (między socjalizmem i kapitalizmem) oraz “trzeciej siły” (Europy między USA i ZSRR). W 1977 r. grupa młodych sympatyków MSI utworzyła organizację ''Terza Posizione'' (TP). Po rozbiciu TP przez policję niektórzy jej działacze (np. [[Roberto Fiore]]) znaleźli azyl w Wielkiej Brytanii, gdzie zainspirowali frakcję tzw. ''political soldiers'', która 1983-86 przechwyciła kontrolę nad ''National Front''. W 1988 r. we Francji ''Parti des Forces Nouvelles'' (radykalny rozłam z ''Front National'') i ''Mouvement Nationaliste Révolutionnaire'' połączyły się w ''Troisieme Voie'' (TV); w Hiszpanii w tym samym roku powstała ''Vanguardia Nacional-Revolucionaria'', a w 1989 ''Tercera Via Solidarista'', skupiająca różne odpryski falangistów. Włoską odnogą ruchu tercerystycznego był ''Fronte Europeo di Liberazione'' (FEL).
Upadek komunizmu przyniósł kryzys terceryzmu – idea “trzeciej drogi” przestała być aktualna wobec zaniknięcia “drugiej”: komunizmu. W 1990 r. w brytyjskim NF doszło do rozłamu na ''Third Way'' Patricka Harringtona (określającą się jako “radykalne centrum” i szukającą miejsca w głównym nurcie polityki) oraz ''International Third Position'' (ITP; obecnie ''England First'') Dereka Hollanda, pozostającą pod wpływem [[Tradycjonalizm katolicki|katolickiego tradycjonalizmu]] (Bractwo Św. Piusa X) oraz tradycji [[Francisco Franco]] i [[Philippe Pétain]]a. Na kontynencie z ruchu tercerystycznego wyrósł nurt '''[[Identytaryzm|identytarystyczny]]''' (francuski ''Bloc Identitaire'', założony w 2003 r.), propagujący hierarchię tożsamości (regionalna – narodowa – europejska) w opozycji do globalizmu i szowinizmu.
Najbardziej radykalny odłam tercerystów przeszedł na pozycje '''[[Narodowy bolszewizm|nacjonalbolszewizmu]]''', reprezentowanego przed 1939 przez [[Ernst Niekisch|Ernsta Niekischa]] i Nicolę Bombacciego, a na przełomie lat 60. i 70. przez “nazi-[[Maoizm|maoistowskie]]” ugrupowanie ''Lutte du Peuple – Lotta di Popolo''. Do ugrupowań nacjonalbolszewickich należały PCN w Belgii, ''Nouvelle Résistance'' (rozłam dokonany w 1991 r. przez Christiana Boucheta w TV) we Francji, ''Nuova Azione'' (odprysk FEL, w 1993 r. połączony z ''Movimento Popolare Antagonista'') we Włoszech, ''[[Partia Narodowo-Bolszewicka|Nacional’-Bolshevitskaya Partiya]]'' [[Eduard Limonow|Eduarda Limonova]] w Rosji. Z nacjonalbolszewizmem często łączyła się fascynacja [[eurazjatyzm]]em propagowanym przez [[Aleksandr Dugin|Aleksandra Dugina]].
Inna frakcja nacjonalistów inspirowała się [[Autonomizm|autonomistyczną]] odmianą ultralewicy, przejmując zarówno metody działania (sieć nieformalnych grup zamiast scentralizowanej organizacji) jak część haseł (antykapitalizm, ekologia, współpraca międzynarodowa) – w ten sposób narodził się ruch '''[[Autonomiczni nacjonaliści|autonomicznych nacjonalistów]]'''. Ideologiczne poszukiwania doprowadziły niektórych aż do [[Narodowy anarchizm|narodowego anarchizmu]]. Prekursorem tego nurtu były w latach 1983-90 inspirowane filozofią [[Friedrich Nietzsche|Fryderyka Nietzschego]] ''Bases Autonomas'' w Hiszpanii (i ich sukcesor ''Frente Autonomo''). W 1998 r. Troy Southgate stworzył na bazie ''English Nationalist Movement'' (odłam ITP) nacjonalanarchistyczną ''National Revolutionary Faction''. W USA reprezentantem narodowego anarchizmu jest ''National Anarchist Tribal Alliance''.
Niektórzy spośród nieprzejednanych faszystów w ogóle zaniechali akcji politycznej i pogrążyli się w mistycyzmie. Należeli do nich Miguel Serrano i Savitri Devi, głoszący tzw. '''ezoteryczny hitleryzm''', zgodnie z którym Hitler miał być awatarem [[Wisznu]].
==
* J. George, L. Wilcox: ''Nazis, Communists, Klansmen, and Others on the Fringe. Political Extremism in America''. Prometheus Books, Buffalo-New York, 1992;
* R. Griffin (ed).: ''Fascism'', Oxford University Press, Oxford-New York, 1995;
| |||