University of Cambridge: Różnice pomiędzy wersjami

Jest to naczelny kolegialny organ zarządzający uniwersytetu. Rolą Izby Regentów jest zatwierdzanie wszelkich aktów prawnych oraz istotnych decyzji podejmowanych na uczelni. Zatwierdza też ona doroczne sprawozdania finansowe, a także wybiera członków Rady Uniwersytetu i Komisji Kontrolnej. W skład Izby Regentów wchodzi około 5000 członków:

Uniwersytet koordynuje też poprzez organizację ''{{J|en|Cambridge Network}}'' prace w stworzonym przez siebie w 1960 [[Klaster (ekonomia i zarządzanie)|klastrze]] technologicznym. Rolą uczelni jest dostarczanie technologii i wiedzy. W ramach klastra działają także ośrodki stworzone przez poszczególne kolegia, z których najważniejsze to ''{{J|en|Cambridge Science Park}}'', utworzony na początku lat 70. XX wieku przez kolegium ''Trinity,'' oraz ''{{J|en|St John’s Innovation Centre}}'' należące do kolegium ''St John’s''.

Nie można wskazać konkretnej lokalizacji uniwersytetu, gdyż przez wieki jego budynki i tereny poprzerastały tkankę miasta i jego okolic tak, że przeplatają się one z zabudową i infrastrukturą miejską. Siedzibą władz centralnych jest ''{{J|en|Senate House}}'' wraz z przyległymi do niego ''{{J|en|Old Schools}}''. Innym elementem architektury Cambridge związanym z uczelnią jest kościół ''{{J|en|St Mary’s the Great}}'', którego wieża stanowi punkt widokowy. Instytucją służącą zarówno społeczności lokalnej, jak i akademickiej, jest szpital {{J|en|Addenbrooke's Hospital}}.

Budynki najstarszych kolegiów skupione są w centrum miasta nad brzegiem rzeki [[Cam (rzeka)|Cam]], ale wiele należących do nich nieruchomości rozsianych jest po Cambridge i jego okolicach. Opisy, nieraz bardzo ciekawej, architektury kolegiów można znaleźć w dotyczących jeich artykułach.

Za początek istnienia Uniwersytetu w Cambridge przyjmuje się rok 1209, kiedy w mieście osiedliła się grupa akademików uchodzących z [[Oksford]]u po tym, gdyjak tamtejszy uniwersytet zawiesił działalność w odpowiedzi na powieszenie przez władze miasta dwóch studentów oskarżonych o morderstwo{{odn|Leedham-Green|1996|s=3}}. Początkowo studenci i wykładowcy mieszkali w wynajmowanych w mieście kwaterach, jednak z biegiem czasu zaczęli gromadzić się pod wspólnym dachem w specjalnie wynajmowanych domach – hostelach, gdzie mieszkali i słuchali wykładów. Dokumenty z roku 1226 wspominają po raz pierwszy o mianowaniu Kanclerza Uniwersytetu, który z biegiem czasu zyskiwał coraz większą władzę, w tym także sądowniczą<ref group="uwaga">Leedham-Green, 1996: Od roku 1401 kanclerz był wybierany, zwykle na rok lub dwa.</ref>. Do roku 1231 społeczność akademicka w Cambridge okrzepła już na tyle, że zasłużyła sobie na opiekę ze strony króla [[Henryk III Plantagenet|Henryka III]], który wyjął akademików spod władzy jurysdykcji miejskiej oraz zezwolił na pobyt w Cambridge tym jedynie tym studentom, którzy pobierali nauki u zatwierdzonych nauczycieli. Z roku 1233 pochodzi [[indult]] papieża [[Grzegorz IX|Grzegorza IX]], w którym społeczność akademicką w Cambridge określa mianem uniwersytetu. Z kolei papież [[Mikołaj IV (papież)|Mikołaj IV]] w swoim liście z roku 1290 określił Uniwersytet jako ''studium generale'', co oznaczało między innymi, że uczelnię uznano za mającą zasięg międzynarodowy, a jej wykładowcom dawało prawo nauczania we wszystkich szkołach chrześcijańskiego świata (''ius ubique docendi''). Status ten potwierdził w swojej [[bulla|bulli]] z roku 1318 [[Jan XXII]]<ref group="uwaga">Leedham-Green, 1996: [[Uniwersytet Oksfordzki]] nie doczekał się uznania przez papiestwo takiego statusu nigdy, pomimo iż wielokrotnie o nie występował.</ref>. W międzyczasie, w roku 1284, biskup [[Ely]] ufundował pierwsze kolegium Uniwersytetu – [[Peterhouse]]. Różnica między kolegiami a hostelami polegała na tym, że te pierwsze posiadały trwały majątek, zwykle zapis fundatora powiększany z biegiem czasu o kolejne darowizny, który zapewniał im istnienie. Początkowo w kolegiach studiowała jedynie niewielka grupa uprzywilejowanych studentów zaawansowanych kierunków (teologii i prawa), podczas gdy większość odbywała studia w hostelach. Z biegiem czasu hostele włączane były w skład kolegiów{{odn|J.P.C. Roach et. al.|1959}}.

Ważną cezurą w historii uniwersytetu były lata 1535–46, kiedy to dały o sobie znać konsekwencje zerwania przez króla Anglii z katolicyzmem. Choć debaty nad poglądami [[Marcin Luter|Lutra]], ich zwalczanie oraz niszczenie jego pism trwały od początku lat 20. XVI wieku, o zwycięstwie reformacji na uniwersytecie zdecydowały nie dyskusje, ale wydarzenia polityczne. W 1536 Henryk zakazał nadawania stopni naukowych w dziedzinie prawa kanonicznego (co oznaczało likwidację tego wydziału) oraz nauczania [[Scholastyka (filozofia)|filozofii scholastycznej]], co w praktyce uniemożliwiło Kościołowi katolickiemu kształcenie elit prawniczych i teologicznych. Miejsce zlikwidowanych kierunków zajęło nauczanie języków klasycznych i matematyki, co istotnie podniosło znaczenie i poziom tych dziedzin<ref group="uwaga">Leedham-Green, 1996: Henryk VIII nałożył na każde kolegium obowiązek dawania dwóch publicznych wykładów dziennie: po łacinie i w grece.</ref>. Rozwiązanie w 1536 przez [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]] zakonów, a następnie (1539) przejęcie ich majątku podcięło podstawy finansowe uniwersytetu i pogorszyło warunki bytowe studentów, z których wielu kwaterowało w klasztorach i domach zakonnych{{odn|Trevelyan|2001|s=17}}. W 1545 na dworze planowano całkowitą likwidację kolegiów i przejęcie ich majątku, jednak ostatecznie Henryk VIII zmienił zdanie, a w następnym roku połączył kolegia ''Michaelhouse'' i ''King’s Hall,'' tworząc w ten sposób kolegium ''[[Trinity College (Cambridge)|Trinity]]'' – największe spośród wszystkich. Celem tego działania było stworzenie instytucji kształcącej nowe elity urzędnicze i prawne dla dworu oraz kler dla [[Kościół Anglii|Kościoła Anglii]]. W 1549 dziekanem wydziału teologicznego został mający międzynarodową renomę wykładowcy protestant [[Martin Bucer]].

Lata panowania królowej [[Maria I Tudor|Marii]] wiązały się z krótkotrwałą (1553–58) restytucją katolicyzmu na uniwersytecie. Wielu wykładowców, w tym większość rektorów kolegiów, została zmuszona do opuszczenia uczelni. Jednocześnie okres ten zaznaczył się wzrostem liczby studentów oraz rozbudową [[Gonville and Caius College|Kolegium Gonville'a i Caiusa]]. Po śmierci Marii i objęciu rządów przez [[Elżbieta I Tudor|Elżbietę I]] katolicy zostali stopniowo ostatecznie usunięci z uniwersytetu, jednak na sile zaczęły przybierać spory między protestantami, w tym zwłaszcza między [[anglikanizm|anglikanami]], a [[purytanizm|purytanami]]. Spory te nierzadko kończyły się usuwaniem oponentów z zajmowanych stanowisk, a nawet ich więzieniem. Mimo tych problemów liczba kolegiów i studentów nadal się powiększała – pod koniec XVII wieku nauki na uniwersytecie pobierało około 2&nbsp;000 osób. Wzrostowi liczby kolegiów towarzyszył ostateczny zanik instytucji hosteli. Nowe statuty nadane uniwersytetowi w 1570 przez Elżbietę utrwaliły oligarchiczną władzę wicekanclerza i rektorów kolegiów, pozbawiając niemal całkowicie znaczenia kongregacje regentów. W okresie rządów Tudorów zmianie uległa też organizacja studiów i proweniencja studentów. Podczas gdy celem uniwersytetu średniowiecznego było w pierwszym rzędzie kształcenie kleru, ideałem renesansowym było zapewnianie jak najlepszego wykształcenia warstwom panującym. W Cambridge znacznie wzrosła więc liczba studentów pochodzących z zamożnych, szlacheckich i arystokratycznych rodzin. Z kolei wraz ze zmniejszeniem się znaczenia publicznych wykładów, większość działalności edukacyjnej przejęły kolegia{{odn|J.P.C. Roach et. al.|1959}}.

Okres panowania [[Jakub I Stuart|Jakuba I]] oznaczał dla uniwersytetu stałe utrwalanie dominacji anglikanizmu. Stopniowo, na przestrzeni lat 1604–16, obowiązek podpisania deklaracji przestrzegania trzech spośród kanononówkanonów Kościoła Anglii<ref group="uwaga">Roach et al., 1959: Kanony te potwierdzały królewską supremację, autorytet należny oficjalnemu modlitewnikowi Kościoła (''{{J|en|The Book of Common Prayer}}'') oraz jego artykuły wiary.</ref> obejmował kolejne grupy wykładowców i studentów.

Wydarzenia [[Angielska wojna domowa|angielskiej wojny domowej]] wpłynęły negatywnie na działalność uniwersytetu. Ponieważ większość studentów i wykładowców była stronnikami króla, podczas gdy władze miasta i jego mieszkańcy opowiedzieli się za parlamentem, tlący się od wieków konflikt między obydwiema stronami przybrał znacznie na sile. O przewadze miasta decydowała obecność żołnierzy [[Oliver Cromwell|Cromwella]] (skądinąd byłego studenta Uniwersytetu w Cambridge). Nie wykluczano starcia zbrojnego – spodziewająca się tego uczelnia zamówiła w Londynie pewną ilość broni, której większość przechwyciły władze miasta Cambridge. Ostatecznie jednak zaniechano planów oporu i Cambridge, w odróżnieniu od Oxfordu, uniknęło walk, choć skoszarowano w nim część wojsk Cromwella. Straty materialne uniwersytetu były stosunkowo niewielkie: incydentalne sekwestry majątku, dewastacja kaplic kolegiów i kościołów, zburzenie jednego z mostów nad rzeką Cam. Znacznie dotkliwsze były straty osobowe: wielu wykładowców, w tym rektorów kolegiów, uwięziono. Dla „szczególnie złośliwych” członków władz uniwersytetu urządzono nawet więzienie na jednym z dziedzińców kolegium ''[[St John’s College (Cambridge)|St John’s]]''.

W okresie [[Restauracja Stuartów|Restauracji]] swoje stanowiska odzyskali rektorzy kolegium usunięci podczas Rewolucji, ale wydalono część wykładowców, którzy poparli Cromwella. Problemem stało się nadawanie przez [[Karol II Stuart|Karola II]] fikcyjnych stopni doktorskich i magisterskich na podstawie własnych rozporządzeń – obniżało to poziom nauczania{{odn|Trevelyan|2001|s=56}}. Konflikt z monarchią zaostrzył się jeszcze za rządów [[Jakub II Stuart|Jakuba II]], który na najważniejsze stanowiska mianował katolików, zwalniając ich z obowiązku przysięgania na wierność kanonom Kościoła Anglii. Sytuacja unormowała się stopniowo po objęciu władzy przez [[Wilhelm III Orański|Wilhelma III]]. W mediacjach między uniwersytetem a nowym królem czynny udział brał [[Isaac Newton]] – absolwent i wykładowca kolegium ''Trinity''.

Od końca XVII wieku stopniowo wzrastało znaczeniaznaczenie matematyki w programie studiów kosztem nauczania filozofii. Nacisk na umiejętności matematyczne stał się począwszy od wieku XVIII charakterystyczną cechą Cambridge{{odn|J.P.C. Roach et. al.|1959}} – do XIX wieku każdy student chcący uzyskać licencjat zobowiązany był do zdania egzaminu z matematyki (''Tripos''). W 1663 Henry Lucas ufundował profesurę w dziedzinie matematyki (''{{J|en|Lucasian Professor of Mathematics}}'') – jako pierwszy objął ją [[Isaac Barrow]], a następnie Newton. W 1769 rektor kolegium ''{{J|en|Trinity}}'' Robert Smith ustanowił [[Nagroda Smitha|nagrodę swojego imienia]] w dziedzinie matematyki i filozofii naturalnej, wręczaną co roku dwóm studentom studiów licencjackich.

W ciągu XVIII wieku znacznie spadła liczba studiujących, osiągając minimum około 1760. Średnio przyjmowano w tym stuleciu 190 studentów rocznie, podczas gdy w latach 1600–1699 około 300.

Opublikowanie przez [[Charles Darwin|Karola Darwina]] (swego czasu studenta kolegium ''[[Christ’s College (Cambridge)|Christ’s]]'') w roku 1859 dzieła ''[[O powstawaniu gatunków|{{J|en|On the Origin of Species}}]]'' stanowiło wstrząs dla dotychczas spokojnego życia religijnego na uniwersytecie{{odn|J.P.C. Roach et. al.|1959}}. Praca została odebrana jako podważenie metafizycznych fundamentów chrześcijaństwa. Wielu wykładowców – wśród nich [[Leslie Stephen]] i [[Henry Sidgwick]] – oraz studentów nie potrafiło już pogodzić swojego [[agnostycyzm|agnostycznego]] światopoglądu z obowiązującą na uczelni chrześcijańską [[ortodoksja|ortodoksją]]. Narastająca fala sprzeciwu wobec niej doprowadziła do ostatecznego zniesienia w 1871 obowiązku potwierdzania przez wykładowców wierności zasadom anglikanizmu, co otworzyło drogę do karier akademickich między innymi katolikom i żydom. Nowy klimat sprzyjał też wprowadzaniu zmian w kształceniu: utworzono nowe kierunki studiów, w tym archeologię, zoologię, mechanikę stosowaną i ekonomię polityczną. W 1869 po raz pierwszy możliwość studiowania w Cambridge uzyskały kobiety: utworzono dla nich żeńskie kolegium ''[[Girton College (Cambridge)|Girton]]'' (dwa lata później powstało kolejne – ''[[Newnham College|Newnham]]''). Od 1881 kobiety uzyskały też możliwość przystępowania do egzaminów{{odn|McWilliams Tullberg|1998|s=1}}. Od końca lat 60. zaczęła się upowszechniać instytucja wspólnych wykładów – jako pierwsze możliwość uczęszczania na swoje wykłady dało członkom innych kolegiów ''{{J|en|Trinity}}''. Następnym krokiem była wymiana wykładowców – tu znów pionierem było ''{{J|en|Trinity}}'', które w 1867 wymieniło się wykładowcami z Kolegium Gonville'a and Caiusa. Był to początek przenoszenia ciężaru nauczania i prowadzenia kosztownych badań naukowych z kolegiów na cały uniwersytet. Wyrazem zwiększonego zainteresowania naukami przyrodniczymi było wybudowanie w latach 1872 i 1873 pierwszego laboratorium umożliwiającego przeprowadzanie eksperymentów fizycznych – [[Laboratorium Cavendisha]] – na terenie zlokalizowanego w centrum miasta nowego kompleksu budynków ''{{J|en|New Museums Site}}''. Na przestrzeni lat 1870–1909 ''{{J|en|New Museums Site}}'' zabudowano nowymi laboratoriami i salami wykładowymi.

Cechą charakterystyczną uniwersytetu od końca XIX wieku stało się jego wyjście poza mury uczelni i miasta. W 1873 po raz pierwszy przeprowadzono oficjalny kurs wykładów poza Cambridge – w [[Nottingham]] i [[Sheffield]]. Stało się to zaczątkiem działalności edukacyjnej, która z biegiem czasu doprowadziła do powstania tam nowych uniwersytetów. Wcześniej zorganizowano egzaminy dla uczniów szkół (''{{J|en|grammar schools}}'') w Cambridge i okolicach. W latach 1873–1892 działało w Cambridge kolegium ''Cavendish'', którego zadaniem było zapewnienie edukacji chłopcom z biednych rodzin. Upadło ono jednak z przyczyn finansowych (a jego budynki przejęło nowopowstające kolegium ''Homerton''). Uniwersytet zaangażował się też w szkolenie nauczycieli organizując dla nich kursy. Pod koniec lat 80. zaczęto zabiegać o studentów wyższych lat oraz podyplomowych z innych uniwersytetów, zwłaszcza amerykańskich, tworząc dla nich zachęty do studiowania w Cambridge. Uczelnia otworzyła też dwa pozamiejscowe kolegia (''{{J|en|extension colleges}}''), w [[Exeter]] (1893) i [[Colchester]] (1895), w celu zorganizowania studiów wyższych w tych miejscowościach. Z biegiem czasu rozwinęły się one w pełne uniwersytety.

Koniec XIX i początek XX wieku był dla uniwersytetu trudny, ze względu na panujący w tym czasie w Anglii kryzys rolnictwa – ponieważ własność ziemi stanowiła dużą część majątku kolegiów, kryzys ten spowodował istotny spadek dochodów. Spowodowało to coraz częstsze zwracanie się do rządu przez uniwersytet i poszczególne kolegia z prośbami o dotacje. Mimo tych trudności w okresie tym nastąpił istotny rozwój: przybyło budynków i laboratoriów, otwierano wiele nowych kierunków studiów, w tym inżynierskich i [[agrotechnika|agrotechnicznych]].

W 1950 przedstawicieprzedstawiciele uniwersytetu przestali zasiadać w [[Izba Gmin|Izbie Gmin]].

W 1972 trzy kolegia kształcące dotąd wyłącznie mężczyzn – ''[[Clare College (Cambridge)|Clare]]'', ''[[Churchill College|Churchill]]'' i ''[[King’s College (Cambridge)|King’s]]'' – jako pierwsze zaczęły przyjmować kobiety na studia licencjackie. Ostatnim kolegium, które się na to zdecydowało, było ''Magdalene'' w roku 1982.

* [[William Harvey]] – lekarz, jako pierwszy opisał dokładnie [[układ krwionośny człowieka]]