Wisła: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Jednolite części wód: mphp |
→Zanieczyszczenie: rozbudowa |
||
Linia 262:
== Zanieczyszczenie ==
W 1972 na podstawie zarządzenia Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej wyznaczono odcinki Wisły o różnej [[klasy czystości wód w Polsce|klasie czystości]]. Pierwszą klasę wyznaczono dla odcinków od ujścia [[Dunajec|Dunajca]] do [[Puławy|Puław]], od ujścia [[Radomka|Radomki]] do [[Warszawa|Warszawy]] oraz od ujścia [[Narew|Narwi]] do [[Płock]]a. Dla pozostałych odcinków przyjęto drugą klasę<ref>Zarządzenie Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej z dnia 15 lutego 1972 r. w sprawie zaliczenia do klas czystości niektórych rzek ({{Monitor Polski|1972|15|103}})</ref>.
Na podstawie rzeczywistych pomiarów na początku lat 90. XX wieku żaden odcinek Wisły nie spełniał ówczesnych [[Kryteria oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych w Polsce|kryteriów czystości wód]] dla pierwszej klasy. Kryteria drugiej klasy spełniały kilkukilometrowe odcinki od źródeł do okolic [[Goczałkowice-Zdrój|Goczałkowic]], leżące na zmianę z odcinkami spełniającymi kryteria trzeciej klasy i [[wody pozaklasowe|pozaklasowymi]]. Wody pozaklasowe miały odcinki od [[Czechowice-Dziedzice|Czechowic-Dziedzic]] do ujścia Dunajca, w okolicach ujścia [[Breń (dopływ Wisły)|Brnia]], ujścia [[Wieprz (rzeka)|Wieprza]], ujścia [[Radomka (dopływ Wisły)|Radomki]] oraz prawie cały odcinek od Warszawy do [[Żuławy Wiślane|Żuław]]. Jako trzecioklasowe klasyfikowano wówczas pozostałe odcinki, tj. okolice ujścia [[Nida (dopływ Wisły)|Nidy]], od ujścia [[Wisłoka|Wisłoki]] do Warszawy (z krótkimi odcinkami pozaklasowymi) i krótkie odcinki przy [[Rezerwat przyrody Kępa Wykowska|Kępie Wykowskiej]], w dolnej części [[Jezioro Włocławskie|Zbiornika Włocławskiego]] i odcinek przyujściowy<ref>{{Cytuj | tytuł = Atlas zasobów, walorów i zagrożeń środowiska geograficznego Polski | redaktor = Stanisław Leszczycki, Maria Drzał, Zdzisław Jankowski | odpowiedzialność = Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN | miejsce = Warszawa | wydawca = Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk | data = 1994 | s = 23 | isbn = 83-901355-0-7 | język = pl | autor r = Andrzej Kassenberg, Czesława Rolewicz | rozdział = Stan czystości i ochrony wód}}</ref>. W połowie lat 90. XX wieku wody Wisły nie spełniały norm żadnej klasy czystości na prawie całej długości,łącznie z odcinkiem źródłowym, pod kątem kryteriów bakteriologicznych (sanitarnych) i fizykochemicznych, klasę trzecią miał tylko odcinek między ówczesnym [[województwo radomskie|województwem radomskim]] a [[województwo lubelskie|lubelskim]]. Z kolei pod kątem zawartości substancji organicznych normom nie odpowiadał jedynie odcinek na Górnym Śląsku, podczas gdy większość długości spełniała kryteria drugiej klasy, a odcinek źródłowy i między Włocławkiem a Bydgoszczą były według ówczesnych kryteriów w tym zakresie klasyfikowane jako pierwszoklasowe. Pod kątem substancji biogennych, czyli kryteriów [[eutrofizacja|eutrofizacji]], większość wód Wisły mieściła się w trzeciej klasie, odcinek przy ujściu [[Pilica|Pilicy]] i od ujścia [[Wda (rzeka)|Wdy]] w dół w klasie drugiej, podczas gdy wody pozaklasowe były na odcinku od Zbiornika Goczałkowickiego do ujścia Nidy i w okolicach Warszawy<ref>{{Cytuj | tytuł = Agenda 21. Sprawozdanie z realizacji w Polsce w latach 1992-1998 | redaktor = Tomasz Podgajniak | wydanie = III | miejsce = Warszawa | wydawca = Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska | data = 1998 | s = 6-30 | isbn = 83-85908-35-8 | język = pl | rozdział = Polska u progu XXI wieku}}</ref>.
W 2011 roku, nie powołując się na żadne źródła, organizacja ekologiczna [[World Wide Fund for Nature|World Wildlife Fund]] oceniała, że wody Wisły na 56% długości biegu nie mieszczą się w żadnej klasie czystości<ref>{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20050213060734/http://wwf.pl/projekty/wisla_zagrozenia.php|tytuł=Co zagraża Wiśle?|opublikowany=World Wildlife Fund|data dostępu=2011-05-23}}</ref>.
Według danych [[Inspekcja Ochrony Środowiska|Inspekcji Ochrony Środowiska]] w ciągu 2012 roku poprzez Wisłę do Morza Bałtyckiego trafiła duża ilość [[metale ciężkie|metali ciężkich]], a mianowicie 28,0 ton cynku, 70,0 ton miedzi, 26,1 ton ołowiu, 0,9 tony kadmu, 11,3 ton chromu, 25,2 ton niklu oraz około 200 kg rtęci<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Rocznik statystyczny gospodarki morskiej 2013|url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-gospodarki-morskiej-2013,11,6.html|wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2014-01-21|strony=338|rozdział=Tabl. 10.6 Odpływ metali ciężkich rzekami do Morza Bałtyckiego w 2012 r.|cytat=„Wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie Monitoringu Wód” – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska}}</ref>.
Na Wiśle znajduje się kilka punktów [[Reperowa sieć monitoringu|reperowej sieci monitoringu]].
{| class="wikitable"
|-
! reperowy punkt pomiarowo-kontrolny !! ! colspan="4" | '''[[Stan ekologiczny wód]]'''!! ! colspan="4" | '''[[Stan chemiczny wód]]'''
|-
| || '''2007{{r|gios2009}}''' || '''2008{{r|gios2009}}'''|| '''2009{{r|gios2009}}'''|| '''2016{{r|gios2016}}''' || '''2007{{r|gios2009}}''' || '''2008{{r|gios2009}}'''|| '''2009{{r|gios2009}}'''|| '''2016{{r|gios2016}}'''
|-
| [[Kraków]]/[[Kopanka (województwo małopolskie)]] || umiarkowany || umiarkowany || umiarkowany ||słaby ||dobry || dobry ||poniżej dobrego||poniżej dobrego
|-
| [[Warszawa]] || umiarkowany || umiarkowany|| zły ||zły|| dobry || dobry ||poniżej dobrego||poniżej dobrego
|-
| [[Kiezmark]] || umiarkowany || umiarkowany|| poniżej dobrego ||dobry||dobry || brak oceny ||dobry||dobry
|}
W punkcie reperowym w okolicach Krakowa w 2009 stwierdzono spełnianie ówczesnych kryteriów bardzo dobrego stanu ekologicznego dla zawartości [[chlorofil a|chlorofilu a]], temperatury, rozpuszczonego tlenu, ogólnego [[Węgiel organiczny|węgla organicznego]], odczynu, dobrego stanu ekologicznego dla BZT<sub>5</sub>, [[siarczany|siarczanów]], azotu ogólnego, fosforu ogólnego, [[cynk]]u i [[fenole|fenoli]] lotnych, a przekraczanie norm dobrego stanu dla przewodności elektrolitycznej, substancji rozpuszczonych, [[chlorki|chlorków]] i kilku form azotu. Stan chemiczny poniżej dobrego sklasyfikowano z powodu przekroczeń norm zawartości [[kadm]]u, [[ołów|ołowiu]] i niektórych [[Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne|WWA]]. Woda spełniała normy w zakresie [[antracen]]u, [[fluoranten]]u, [[naftalen]]u, [[nikiel|niklu]] i niektórych WWA. W tym samym roku w Warszawie stan bardzo dobry spełniały parametry opisujące zasolenie, stężenie tlenu i większości substancji biogennych. Norm stanu dobrego nie spełniało stężenie azotu Kjeldahla oraz [[utlenialność wody]] wyrażona jako BZT<sub>5</sub> i ChZT<sub>Cr</sub>. O złym stanie zadecydowała wartość chlorofilu a. O stanie chemicznym poniżej dobrego zadecydowały przekroczenia norm dla zawartości [[rtęć|rtęci]] i niektórych WW, natomiast spełnione były kryteria dla kadmu, [[endosulfan]]u, ołowiu, niektórych innych WWA i sumy [[pestycyd]]ów z grupy [[aldryna|aldryny]] i jej pochodnych. W Kiezmarku większość badanych parametrów fizyczno-chemicznych mieściła się w granicach pierwszej lub drugiej klasy, a granice stanu dobrego przekraczało ChZT. Nie badano wówczas żadnego elementu biologicznego. Zawartość badanych [[substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej|substancji priorytetowych]] i innych podobnych zanieczyszczeń spełniała normy<ref name="gios2009">{{Cytuj | autor = Wojciech Szczepański, Waldemar Jarosiński, Robert Dudek, Michał Iwaniak, Ewa Moryc, Jacek Musioł, Grażyna Pniak, Ewa Sokołowska, Beata Wajda | tytuł = Stan czystości rzek na podstawie wyników badań wykonywanych w ramach państwowego monitoringu środowiska w latach 2007-2009 | url = http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/stan_czystosci_rzek_2007_2009.pdf | miejsce = Warszawa | wydawca = Główny Inspektorat Ochrony Środowiska | data = 2010 | s = 138-147, 189-201 | język = pl}}</ref>. Według oceny z roku 2016 w jednolitej części wód Wisła od Skawy do Skawinki (punkt w okolicach [[Kopanka (województwo małopolskie)|Kopanki]]) jej potencjał ekologiczny określono jako słaby ze względu na klasyfikację stanu [[makrozoobentos]]u ([[fitobentos]] i [[makrofity]] sklasyfikowano jako będące w stanie umiarkowanym). Ówczesnych norm stanu dobrego nie spełniały przewodność, twardość i odczyn oraz zawartość chlorków, siarczanów i azotu azotynowego. Stan chemiczny oceniono jako poniżej dobrego. W tej samej ocenie Wisła od Jeziorki do Kanału Młocińskiego na podstawie punktu Warszawie przy [[Most Łazienkowski|Moście Łazienkowskim]] stwierdzono zły potencjał ekologiczny, o czym zadecydował zły stan bezkręgowców bentosowych (stan fitoplanktonu był słaby). Wśród wskaźników fizykochemicznych ówczesne normy stanu dobrego przekraczały zawartość zawiesiny i chlorków, BZT<sub>5</sub> i odczyn. Spośród badanych substancji priorytetowych normy przekroczono dla niektórych WWA. W odróżnieniu od niektórych wcześniejszych badań, tym badaniu zawartość rtęci nie przekraczała norm. Potencjał ekologiczny i stan chemiczny jednolitej części wód Wisła od Wdy do ujścia (Kiezmark) oceniono jako dobry. Oprócz oceny w tych trzech punktach w roku 2016 oceniono stan lub potencjał ekologiczny w 27 jednolitych częściach wód na Wiśle. W żadnej elementy biologiczne klasyfikowane łącznie nie osiągnęły kryteriów bardzo dobrego stanu (1. klasa). Pojedyncze elementy osiągnęły bardzo dobry stan w przypadku fitoplanktonu w jednolitej części wód Martwa Wisła do Strzyży oraz fitobentosu i zooboentosu w Wiśle do Dobki bez Kopydła. Zły stan najczęściej osiągał zoobentos, a słaby również fitoplankton i ichtiofauna. Często przekraczane były kryteria zasolenia chlorkami, a w Małopolsce również siarczanami. Zawartość azotu i fosforu często mieściła się w kryteriach klasy pierwszej lub drugiej i tylko rzadko niektóre formy przekraczały normy stanu dobrego. Dobry potencjał ekologiczny osiągnęły jednolite części wód Wisła od Raby do Dunajca, Wisła od Wdy do ujścia i Martwa Wisła do Strzyży. Zły stan lub potencjał ekologiczny osiągnęły jednolite części wód Wisła od Skawinki do Podłężanki, Wisła od Pilicy do Jeziorki, Wisła od Jeziorki do Kanału Młocińskiego, Wisła od Narwi do Zbiornika Włocławek i Wisła od Białej do Przemszy. W tej ostatniej przekroczono szczególnie dużo parametrów klasyfikacji, zarówno biologicznych, jak i fizykochemicznych. Dobry stan chemiczny osiągnięto w jednolitych częściach wód Wisła od raby do Dunajca, Wisła od Sanu do Sanny, Wisła od Sanny do Kamiennej, Wisła od Kamiennej do Wieprza i Wisła od wypływu ze Zb. Włocławek do granicy Regionu Wodnego Środkowej Wisły, Martwa Wisła do Strzyży, Wisła Królewiecka, Wisła od Wdy do ujścia. W pozostałych albo nie uzyskano dobrego stanu chemicznego, albo nie był on badany. O tej ocenie decydowały najczęściej przekroczenia niektórych WWA (zwłaszcza [[benzo(a)piren]]), rzadziej [[heptachlor]]u, rtęci czy [[polibromowane difenyloetery|polibromowanych difenyloeterów]], przy czym nie wszystkie substancje były badane we wszystkich punktach<ref name="gios2016">{{Cytuj | tytuł = Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2011 - 2016 | url = http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/ocena_stanu_2011-2016.xlsx | opublikowany = Główny Inspektorat Ochrony Środowiska | język = pl}}</ref>.
Według badań osadów w latach 2016 i 2017 przekroczenia proponowanych norm stwierdzono na stanowiskach w okolicach [[Oświęcim]]ia (kadm, ołów, cynk, [[naftalen]], [[acenaften]], [[Dichlorodifenylotrichloroetan|DDT]]), [[Sandomierz]]a (chrom, cynk, mangan, pochodne DDT), [[Tyniec (Kraków)|Tyńca]] (kobalt, acenaften, pochodne DDT), [[Annopol]]a (mangan), [[Gołąb (powiat puławski)|Gołąba]] (mangan), [[Jankowice (powiat chrzanowski)|Jankowic]] (cynk), Kopanki (cynk, pochodne DDT), [[Opatowiec|Opatowca]] (pochodne DDT). Podwyższone zawartości niektórych substancji występują też w innych punktach (np. pochodne DDT w okolicach [[Młociny|Młocin]], a ołów poniżej zapory we [[Włocławek|Włocławku]]). W przypadku osadów często badania z różnych lat znacznie się różnią<ref>{{Cytuj | tytuł = Wyniki badań i ocena kompleksowa stanu osadów dennych rzek i jezior w latach 2016- 2017. Porównanie z wynikami z lat 2010-2015 | url = http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/Wyniki_badan_20180111.pdf | opublikowany = Główny Inspektorat Ochrony Środowiska | data = 2017 | s = 16-17, 29-30 | język = pl}}</ref>.
== Zagospodarowanie ==
| |||