Wikipedia

Lolita: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Anulowanie wersji 56300049 autorstwa 83.28.106.14 (dyskusja) klasyczny przykład łamania zasady WP:OR
Znacznik: Anulowanie edycji
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz wykonuje inne drobne zmiany.
Linia 25:
'''Lolita''' – [[język angielski|anglojęzyczna]] [[powieść]] [[Vladimir Nabokov|Vladimira Nabokova]], pisana w latach 1947–1953, opublikowana w 1955 roku w Paryżu. Utwór opowiada o mężczyźnie zafascynowanym niedojrzałymi dziewczynkami, które określa mianem „nimfetek” i o jego erotycznej obsesji na punkcie dwunastoletniej pasierbicy Dolores Haze (tytułowej Lolity). Temat [[pedofilia|pedofilii]] sprawił, że powieść przez wiele lat uchodziła za dzieło skandalizujące i pornograficzne, a autor miał problemy z jej opublikowaniem.
 
''Lolita'' napisana jest bardzo kunsztownym, precyzyjnym stylem, zawiera liczne odniesienia do innych dzieł literackich (m.in. poezji [[Edgar Allan Poe|Poego]], prozy [[James Joyce|Joyce'aJoyce’a]], [[Prosper Mérimée|Mériméego]] i [[Gustave Flaubert|Flauberta]]) oraz wiele gier językowych. Stanowi również portret społeczeństwa [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], panoramę życia obywateli tego kraju, zawiera także elementy powieści drogi i [[powieść kryminalna|powieści kryminalnej]]{{r|brianboyd}}. Nabokov uznawał ją za swoją ulubioną powieść{{r|Vladimir Nabokov Dar cyt}}, a krytycy zwracali uwagę na jej okrutny i farsowy humor oraz wyjątkowe piękno przedstawienia postaci kobiecej{{r|brianboyd|Nabokov1991-s423}}.
 
Powieść została dwukrotnie zekranizowana, a jej tytuł i zaczerpnięte z niej określenie „nimfetka” zaczęły funkcjonować w mowie potocznej. Na język polski ''Lolitę'' przetłumaczyli: [[Robert Stiller]] i [[Michał Kłobukowski]].
Linia 53:
Przy czym prawdopodobnie Nabokov wymyślił wydawcę, chcącego zmienić płeć Lolity{{r|Schiff2005-s244}}.
 
Na prośbę Nabokova agentka literacka Doussia Ergaz poszukiwała wydawcy europejskiego. Autor miał nadzieję, że ''Lolitę'' wyda Sylvia Beach z księgarni Shakespeare and Company, która wcześniej opublikowała odrzuconego ''[[Ulisses (powieść)|Ulissesa]]'', ale ta nie zajmowała się już branżą wydawniczą. Ergaz znalazła jednak innego wydawcę – [[Maurice Girodias|Maurice’a Girodiasa]] z [[Olympia Press]] w Paryżu. Nabokov wiedział tylko, że wydawnictwo to wydaje książki zakazane w krajach anglojęzycznych, nie był jednak świadomy tego, że właściwie specjalizuje się ono w pornografii{{r|Engelking1989-s56}}. Girodias wyraził chęć szybkiego wydania powieści, ale stanowczo domagał się, aby ukazała się ona pod prawdziwym nazwiskiem autora. Nabokov przystał na ten warunek i podpisał umowę z wydawcą 6 czerwca 1955 roku{{r|Boyd2006-s291}}. We wrześniu powieść została opublikowana w języku angielskim we Francji, a Nabokov otrzymał pierwsze egzemplarze ''Lolity'' 8 października 1955 roku. Książkę wydano w serii „Olympia Traveller'sTraveller’s Companion” w miękkiej okładce koloru zielonego. Egzemplarze zawierały sporo błędów i pomyłek korektorskich, a w miejscu [[Prawo autorskie|copyrightu]], wbrew życzeniom Nabokova, wypisany był nie tylko autor, ale również i wydawca, co było jedną z przyczyn wieloletnich sporów między Nabokovem a Girodiasem, dotyczących praw do wydania amerykańskiego{{r|Boyd2006-s297}}.
 
=== Pierwsze reakcje na powieść ===
Linia 70:
* 1958/1959 – w ukazującym się w [[Tel Awiw-Jafa|Tel Awiwie]] polskim tygodniku „Przegląd” opublikowano polski przekład ''Lolity''. Według [[Robert Stiller|Roberta Stillera]] jego autorem był dziennikarz Mosze Balsam, a samo tłumaczenie było znacznie skrócone i zawierało liczne błędy{{r|Nabokov1991-s434}}.
* 1959 – fragmenty książki ukazały się w ''[[Przekrój (czasopismo)|Przekroju]]'' w przekładzie [[Juliusz Kydryński|Juliusza Kydryńskiego]].
* 1961 – w londyńskich „[[Wiadomości (tygodnik emigracyjny)|Wiadomościach]]” opublikowano fragmenty ''Lolity'' w przekładzie Jerzego Tepy.
* 1974 – miesięcznik „[[Odra (miesięcznik)|Odra]]” wydrukował fragmenty powieści w tłumaczeniu [[Eugenia Siemaszkiewicz|Eugenii Siemaszkiewicz]], dokonanym całkowicie na podstawie wersji rosyjskiej.
* 1987 – pierwsze siedemnaście rozdziałów książki w przekładzie [[Robert Stiller|Roberta Stillera]] ukazywało się w odcinkach w ''Tygodniku Kulturalnym''{{r|Nabokov1991-s434-436}}.
Linia 96:
 
=== Postacie powieściowe ===
* '''Humbert Humbert''' – główny bohater powieści, jego prawdziwe imię i nazwisko nie pada w powieści. Pseudonim, pod którym się ukrywa, łączy się z francuskim słowem ''ombre'' (cień) i hiszpańskim ''hombre'' (człowiek). Nawiązuje też do głównej postaci ''[[James Joyce#Finnegans Wake|Finnegans Wake]]'' – Humphreya Chimpdena (przekręcanego często w utworze Joyce'aJoyce’a na St. Hubert, Humpty Dumpty, Humber). Dwoistość pseudonimu wskazuje na obecność sobowtóra{{r|czterytrzyosiem}}. Humbert opisuje siebie jako niezwykle przystojnego mężczyznę o ciemnych włosach i posępnej twarzy. Urodził się w Paryżu w 1910 roku, dzieciństwo spędził na Riwierze Francuskiej, studiował literaturę angielską i psychiatrię w Paryżu i Londynie. Pracował jako nauczyciel angielskiego i autor podręcznika akademickiego. W Europie ożenił się i rozwiódł z Walerią Zborowską. Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych ożenił się z Charlottą Haze, a po jej śmierci wdał się w romans z jej córką, a swoją pasierbicą, Dolores Haze. Zmarł na zawał serca w więzieniu 16 listopada 1952, na kilka dni przed pierwszą rozprawą w sprawie zabójstwa Quilty'ego, mężczyzny, który odebrał Humbertowi ukochaną Lolitę. Powieść ma stanowić zapis jego wspomnień.
* '''Dolores Haze''' (Lolita, Lo, Lola, Dolly), później pani Richardowa F. Schiller – jej imię łączy się z imieniem mezopotamskiego demona [[Lilith]] oraz z łacińskim słowem ''dolor'' oznaczającym smutek, boleść{{r|sześćtrzy}}, a jej nazwisko, Haze, odnosi się do angielskiego słowa „mgiełka” i często występuje w powieści w sformułowaniach związanych ze światłem, np. ''haze of stars'' – poświata gwiazd{{r|czterytrzysiedem|trzypięćdwa}}. Lolita została poczęta w czasie miesiąca miodowego jej rodziców, Harolda i Charlotty, w Meksyku. Urodziła się 1 stycznia 1935 roku w Pisky na środkowym Zachodzie. Później jej rodzina przeprowadziła się do Ramsdale. Kiedy miała dwanaście lat jej matka umarła, a Dolores stała się kochanką swojego ojczyma. Pieniądze, które wymuszała od niego w zamian za usługi seksualne, przeznaczyła na swoją ucieczkę z Quiltym, w którym była zakochana. Po tym, jak została przez niego porzucona, wyszła za Richarda Schillera. Umarła rodząc martwą dziewczynkę w Wigilię 1952 roku. Miała wtedy siedemnaście lat. Była szczupła, miała kasztanowe włosy, szare oczy i brązowe znamię na boku, jako mężatka nosiła okulary. Interesowała się kulturą popularną, komiksem, aktorstwem i teatrem. Była także utalentowaną tenisistką. Jej imię jest klamrą spinającą całą powieść – rozpoczyna ją i kończy.
* '''Claire Quilty''' – pseudonim Cue. Dramaturg, pedofil, przeciwnik i sobowtór Humberta{{r|Nabokov1991-s427}}. Według życiorysu znalezionego przez bohatera w wykazie osób związanych z kinem i teatrem, Quilty urodził się w 1911 roku w Ocean City. Ukończył [[Uniwersytet Columbia|Columbia University]] i rozpoczął pracę w handlu. Później zajął się dramatopisarstwem. Tytuły jego sztuk, m.in. ''Mała nimfa'' i ''Ojcowska miłość'' wskazują na jego fascynację nimfetkami. Interesował się Lolitą już od czasu, kiedy spotkał ją w Ramsdale gdy miała dziesięć lat. Próbował ją zdobyć od czasu jej noclegu w motelu Zaklęci Łowcy, co wyraża później pisząc sztukę o tym tytule. Odebrał Humbertowi Lolitę, a później porzucił ją, kiedy odmówiła ona wystąpienia w filmie pornograficznym. Został zamordowany przez Humberta. Jego nazwisko rymuje się z angielskim słowem ''guilty'' (winien){{r|czterytrzysiedem}}.
Linia 162:
* [[Gustave Flaubert|Gustaw Flaubert]] ''[[Pani Bovary]]'' – tytułowa bohaterka powieści Flauberta wymykała się do kochanka, twierdząc, że idzie na lekcje muzyki do panny Lempereur. Humbert nawiązuje do tego, nazywając nauczycielkę muzyki Lolity panną Empereur. Podobnie jak u Flauberta lekcje gry na fortepianie są w ''Lolicie'' tylko pretekstem do spotkań z innym mężczyzną. Humbert nawiązuje także do stylu francuskiego powieściopisarza, używając charakterystycznego dla niego sformułowania ''nous connûmes'' (poznawaliśmy) odwołując się do miejsc zwiedzanych wraz z Lolitą, sam nazywa to ''flaubertowskim tonem''{{r|Nabokov2007-s185|Nabokov1991-s370381}}.
* [[Robert Louis Stevenson]] ''[[Doktor Jekyll i pan Hyde (nowela)|Doktor Jekyll i pan Hyde]]'' – Humbert przyrównuje się do pana Hyde, kiedy szukając Lolity w Beardsdale, potrąca jamnika. W opowiadaniu Stevensona pan Hyde biegnąc, potrącił małą dziewczynkę{{r|Nabokov1991-s382}}.
* [[James Joyce]] ''[[Ulisses (powieść)|Ulisses]]'', ''[[James Joyce#Finnegans Wake|Finnegans Wake]]'' – po akapicie nawiązującym stylistycznie do prozy Joyce'aJoyce’a bohater wspomina o nim bezpośrednio we francuskim zdaniu: ''J'ai toujours admiré l'oeuvrel’oeuvre ormonde du sublime Dublinois''{{r|Nabokov2007-s270}} („Zawsze podziwiałem nieziemskie dzieło wzniosłego dublińczyka”). Słowo ''ormonde'' odwołuje się ponadto do występującego w ''Ulissesie'' hotelu Ormond. Z kolei, oglądając sztukę autorstwa Quilty'ego i Vivian Darkbloom, Humbert zauważa, że występujący w niej motyw tęczy złożonej z małych dziewczynek został zapożyczony z ''Finnegans Wake'' Joyce'aJoyce’a{{r|Nabokov1991-s385393}}. Osoba wielebnego Riggera nawiązuje do nieprzyzwoitego [[limeryk]]u, cytowanego przez Leopolda Blooma w ''Ulissesie''{{r|Nabokov1991-s401}}. Humbert używa raz sformułowania ''o Bogu, albo o Szekspirze'', będące echem słów ''Bóg, słońce, Szekspir'', które wygłasza w powieści Joyce'aJoyce’a Stefan Dedalus{{r|Nabokov1991-s444}}.
* [[Charles Maturin]] ''Melmoth the Wanderer'' – bohater tej [[powieść gotycka|gotyckiej powieści]] przypomina pod względem charakteru bohatera ''Lolity''. Melmoth to również fikcyjna marka samochodu, którym podróżują Humbert i Dolores{{r|Nabokov1991-s386}}.
* [[Edgar Allan Poe]] ''[[Zagłada domu Usherów]]'' – przyjazd Humberta do rezydencji Quilty'ego, Pavor Manor, przypomina początek ''Zagłady…''{{r|Rampton1984-s111}}.
Linia 273:
|James&nbsp;Mavor&nbsp;Morell,<br />Hoaxton, Anglia
|James&nbsp;Mavor&nbsp;Morell,<br />Swindell, Anglia
|James&nbsp;Mavor&nbsp;Morell jest bohaterem sztuki [[George Bernard Shaw|G. B. Shawa]] ''Candida''. W sztuce tej występuje miasto Hoxton. Pisownia Hoaxton nawiązuje do słowa ''hoax'' – oszustwo. Swindell z tłumaczenia Kłobukowskiego to „szwindel”.
|- style="vertical-align: middle;"
|G.&nbsp;Trapp,<br />Geneva, [[Nowy Jork (stan)|NY.]]
Linia 484:
<ref name="pwn">{{cytuj stronę | url = http://sjp.pwn.pl/slownik/2490562/nimfetka | tytuł = Słownik języka polskiego PWN | data dostępu = 17 września 2013 | język = pl}}</ref>
<ref name="trzydwacztery">{{cytuj książkę | nazwisko = Nabokov | imię = Vladimir Vladimirovich | tytuł = The annotated Lolita | data = 1991 | wydawca = Vintage Books | miejsce = New York | rozdział = Alfred Appel, Jr. ''Introduction'' | strony = 324}}</ref>
<ref name="trzypięćdwa">{{cytuj książkę | nazwisko = Nabokov | imię = Vladimir Vladimirovič | tytuł = Lolita : powieść | data = 1991 | wydawca = Państ. Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | strony = 352 | rozdział = Robert Stiller ''"Przypisy"„Przypisy”''}}</ref>
<ref name="trzypięćjeden">{{cytuj książkę | nazwisko = Nabokov | imię = Vladimir Vladimirovič | tytuł = Lolita : powieść | data = 1991 | wydawca = Państ. Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | strony = 351 | rozdział = Robert Stiller ''Przypisy''}}</ref>
<ref name="trzysiedemsiedem">{{cytuj książkę | nazwisko = Nabokov | imię = Vladimir Vladimirovič | tytuł = Lolita : powieść | data = 1991 | wydawca = Państ. Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | strony = 377 | rozdział = Robert Stiller ''Przypisy''}}</ref>
Linia 522:
* {{cytuj stronę| url = http://www.dezimmer.net/LolitaUSA/LoUSpre.htm | tytuł = Trasy podróży Humberta i Lolity | data dostępu = 2008-10-11 | opublikowany = dezimmer.net | autor = | język =en}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
{{ka}}
 
[[Kategoria:Anglojęzyczne powieści Vladimira Nabokova]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Lolita”