Szpeciele: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne
Linia 1:
{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa = Szpeciele
|nazwa łacińska = Eriophyoidea
|TSN =
|zoolog = [[Alfred Nalepa|Nalepa]], 1898
|okres istnienia =
|grafika = Rust Mite, Aceria anthocoptes.jpg
|opis grafiki = ''[[Aceria anthocoptes]]''
|typ = [[stawonogi]]
|podtyp = [[szczękoczułkowce]]
|gromada = [[pajęczaki]]
|podgromada = [[Roztocze (pajęczaki)|roztocze]]
|rząd = [[Trombidiformes]]
|podrząd = [[Prostigmata]]
|infrarząd = [[Eupodina]]
|nadrodzina = szpeciele
|synonimy =
|wikispecies = Eriophyoidea
|commons =
}}
[[Plik:FreeImagefromCSIROEnto AustralianInsectCommonNames Abacarus-hystrix.jpg|thumb|left|140px|thumb|Kształt ciała szpeciela]]
[[Plik:Phyllocoptes eupadi DK9 (2).jpg|mały|240px|Galasy na liściu [[czeremcha (rosślina)|czeremchy]] wywołane przez ''[[Phyllocoptes eupadi]]'']]
[[Plik:Phyllocoptes populi 1 beentree.jpg|mały|240px|Deformacje liścia spowodowane przez ''[[Phyllocoptes populi]]'']]
'''Szpeciele''', '''obrzęki''' (Eriophyoidea) – nadrodzina roślinożernych [[roztocze (pajęczaki)|roztoczy]] charakteryzująca się obecnością dwóch par odnóży i odmiennym od pozostałych roztoczy wykształceniem narządów gębowych.
 
== Morfologia ==
Szpeciele są najmniejszymi roztoczami. Wielkość tych [[Pajęczaki|pajęczaków]] waha się w przedziale 0,08–0,30 mm. Ich ciało jest wrzecionowate, wydłużone, jasno ubarwione (zwykle białe lub słomkowo-kremowe){{r|Wilkaniec}}.
 
W przedniej części ciała występuje tarcza, narządy gębowe i odnóża. Narządy gębowe składają się z rostrum, pedipalp i sztylecików służących do nakłuwania roślin. Odwłok jest [[Metameria (biologia)|segmentowany]]{{r|Wilkaniec}}.
Szpeciele są najmniejszymi roztoczami. Wielkość tych [[Pajęczaki|pajęczaków]] waha się w przedziale 0,08–0,30 mm. Ich ciało jest wrzecionowate, wydłużone, jasno ubarwione (zwykle białe lub słomkowo-kremowe){{r|Wilkaniec}}.
 
We wszystkich stadiach rozwoju posiadają jedynie dwie pary odnóży.
W przedniej części ciała występuje tarcza, narządy gębowe i odnóża. Narządy gębowe składają się z rostrum, pedipalp i sztylecików służących do nakłuwania roślin. Odwłok jest [[Metameria (biologia)|segmentowany]]{{r|Wilkaniec}}.
 
We wszystkich stadiach rozwoju posiadają jedynie dwie pary odnóży.
 
== Znaczenie gospodarcze ==
Linia 37 ⟶ 36:
Szpeciele atakują przeważnie rośliny jednego lub kilku [[gatunek (biologia)|gatunków]] należących do tego samego [[rodzaj (biologia)|rodzaju]]. Polską nazwę zawdzięczają deformacjom i uszkodzeniom jakie wywołują na roślinach żywicielskich, takim jak np. [[galas]]y, przebarwienia, zawijanie krawędzi liści, nabrzmiewanie pąków, [[Czarcia miotła|czarcie miotły]].
 
Wiele gatunków szpecieli to [[wektor (medycyna)|wektory]] [[grzyby|grzybów]], [[wirusy|wirusów]] i [[mykoplazmaMycoplasma|mykoplazm]], wywołujących choroby roślin{{r|Wilkaniec}}.
 
== Systematyka ==
Linia 48 ⟶ 47:
 
== Wybrane gatunki ==
* ''[[Abacarus hystrix]]''
* ''[[Abacarus acutatus]]''
* ''[[Aceria tulipae]]'' – [[przebarwiacz czosnkowy]]
Linia 55 ⟶ 54:
* ''[[Cecidophyopsis ribis]]'' – [[wielkopąkowiec porzeczkowy]]
* ''[[Epitrimerus piri]]'' – [[wzdymacz gruszowy]]
* ''[[Eriophyes laevis]]'' – [[kolbowiec olchowy]]<ref>{{Cytuj pismo |imię=Grażyna |nazwisko=Soika |imię2imię=GabrielGrażyna |nazwisko2=Łabanowski |imię2=Gabriel |tytuł=Szkodniki olszy |url=http://www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=293 |językczasopismo=plSzkółkarstwo |data dostępujęzyk=2009-07-03 |czasopismo=Szkółkarstwopl |wolumin=04/2003 |wydawca=Plantpress Sp. z o.o. |data dostępu=2009-07-03}}</ref>
* ''[[Podskórnik gruszowy|Eriophyes piri]]'' – [[podskórnik gruszowy]]
* ''[[Różkowiec lipowy|Eriophyes tiliae]]'' – [[różkowiec lipowy]]
Linia 61 ⟶ 60:
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="Wilkaniec">{{Cytuj książkę | autortytuł = Entomologia stosowana |inni = Barbara Wilkaniec (red.)| tytuł = Entomologia stosowana | data = 2009 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego | miejsce = Poznań | isbn = 978-83-7160-538-3}}</ref>
}}