Wersja z 21:19, 1 gru 2018 edytuj Y.haruo (dyskusja \| edycje) 26 edycji Niepoprawna nazwa aktora ← poprzednia edycja		Wersja z 21:13, 10 cze 2019 edytuj anuluj edycję Wipur (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 25 535 edycji różne poprawki następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Kabuki-za Theatre 2013 1125.jpg\|thumb\|~~500px~~400px\|Kabuki-za<ref group="uwaga">Najsłynniejszy teatr kabuki, zbudowany w 1889 roku. Po gruntownym remoncie otwarty w 2013 roku.</ref> w [[Tokio\|tokijskiej]] dzielnicy Higashi [[Ginza]]]] [[Plik:Okuni kabuki byobu-zu cropped and enhanced.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Izumo no Okuni]] [[Plik:Danjuro Ichikawa I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI and XII.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Danjūrō Ichikawa I – XII]] {{nihongo\|'''Kabuki'''\|歌舞伎}} – jeden z trzech głównych rodzajów tradycyjnego [[Teatr japoński\|teatru japońskiego]], wywodzący się z XVII wieku. Pozostałe dwa to: [[nō]] (lub ''nōgaku'') i [[bunraku]].▼ ▲{{nihongo\|'''Kabuki'''\|歌舞伎}} – jeden z trzech głównych rodzajów tradycyjnego [[~~Teatr~~teatr japoński\|teatru japońskiego]], wywodzący się z XVII wieku. Pozostałe dwa to: [[nō]] (lub ''nōgaku'') i [[bunraku]]. W 2005 roku został proklamowany [[Arcydzieła Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości\|Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości]], a w 2008 roku wpisany na [[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego\|listę niematerialnego dziedzictwa]] [[UNESCO]]<ref name="japonia3">{{Cytuj stronę \| url = http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00163\| tytuł = Kabuki theatre\| autor = UNESCO ICH \| język = en \| data dostępu = 2013-11-18}}</ref>.▼ ▲W 2005 ~~roku~~ został proklamowany [[~~Arcydzieła~~arcydzieła ~~Ustnego~~ustnego i ~~Niematerialnego~~niematerialnego ~~Dziedzictwa~~dziedzictwa ~~Ludzkości~~ludzkości\|~~Arcydziełem~~arcydziełem ~~Ustnego~~ustnego i ~~Niematerialnego~~niematerialnego ~~Dziedzictwa~~dziedzictwa ~~Ludzkości~~ludzkości]], a w 2008 ~~roku~~ wpisany na [[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego\|listę niematerialnego dziedzictwa]] [[UNESCO]]<ref name="japonia3">{{Cytuj stronę \| url = http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00163\| tytuł = Kabuki theatre\| autor = UNESCO ICH \| język = en \| data dostępu = 2013-11-18}}</ref>. == Etymologia == Linia 10 ⟶ 11: == Historia == ~~Kabuki przeszło wiele głębokich zmian od swojego pierwszego wcielenia.~~ === 1603–1629: kobiece kabuki === Historia kabuki rozpoczęła się w 1603 roku, gdy [[miko]] (kapłanka i tancerka [[shintō]]) z chramu [[Izumo Taisha\|Izumo]] o imieniu Okuni (Izumo no Okuni), zyskała sławę dzięki swoim występom, wraz ze swoją trupą, w chramie Kitano Tenman-gū w [[Kioto]] i w wyschniętym korycie rzeki Kamo przepływającej przez to miasto. Ich celem było zbieranie datków na rzecz swojego chramu, ale jej przedstawienia o lekkim charakterze, składające się z tańca (także zmysłowego) i komicznych skeczy (także erotycznych) zyskały szybko popularność w całym kraju, a "sztukę" tę nazwano ''kabuki'', co oznaczało jej "niezwykły", "szokujący" charakter{{r\|profile}}{{r\|Mel}}. Linia 20: === 1629–1652: chłopięce kabuki === Powodem zakazu wydanego przez władze Tokugawów była nie tylko ochrona moralności. Część historyków sugeruje, że rząd był również zaniepokojony popularnością sztuk kabuki, przedstawiających zwykłe życie (a nie heroiczną przeszłość) oraz przenoszących na scenę niedawne skandale, niektóre z udziałem przedstawicieli administracji. [[Plik:Samurai kiss.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Schadzka mężczyzny i młodzieńca, prawdopodobnie aktora kabuki (młodzi aktorzy często byli poszukiwani przez mieszczan oddających się [[shudō]])]] [[Plik:Misono-za Nagoya March 2013 (3).JPG\|thumb\|~~250px~~245px\|Kurtyna ozdobiona ''kumadori'' w teatrze Misono-za, [[Nagoja]], 2013]] Ponieważ kabuki było już bardzo popularne, po wykluczeniu kobiet z udziału w przedstawieniach ich rolę przejęli młodzi aktorzy płci męskiej. Wraz ze zmianą płci aktorów przyszła zmiana w rozłożeniu akcentów w przedstawieniach: większy nacisk zaczęto kłaść na akcję sceniczną niż na taniec. Jednakże przedstawienia były równie frywolne jak wcześniej, a młodzi aktorzy również uprawiali prostytucję (także dla męskiej części widowni). Widownia często się awanturowała, niekiedy wybuchały bójki, na przykład o przychylność szczególnie przystojnego młodego aktora. Doprowadziło to do wprowadzenia przez siogunat w 1652 roku zakazu występów młodych chłopców. Pozostali więc mężczyźni, którzy musieli grać również role kobiece{{r\|Mel}}. === Po 1652: męskie kabuki === W 1652 roku władze zabroniły występów ''wakashu'' i wprowadziły zasadniczą reformę polegającą na oparciu przedstawień o ''[[kyōgen]]'', w których używano współczesnego języka mówionego, ale styl gry był wysoce sformalizowany. Aktorami odnowionego kabuki zostali mężczyźni, tworząc ''yarō kabuki''. Zostali oni zmuszeni do golenia przedniej części głowy (''yarō atama''){{r\|kojien1}}, jak było to w ówczesnym zwyczaju okazywania ~~pełnoletności~~pełnoletniości oraz do składania oświadczeń, że ich przedstawienia nie polegają na prowokacyjnym pokazywaniu swoich ciał i że nie będą angażować się w prostytucję. W latach 60. XVII wieku zaczęto stosować szeroką platformę powiększającą scenę. Przekształciła się ona w pomost sięgający w głąb widowni o nazwie ''hanamichi''. Jest on stosowany do dzisiaj i służy aktorom do wejść i wyjść. W 1664 roku dwa teatry (w Osace i Edo) wprowadziły kurtyny, co zwiększyło możliwości inscenizacyjne. W tym czasie wzrosło znaczenie ról ''[[onnagata]]'' (lub ''oyama''), wymagających wielu lat ćwiczeń. W połowie XVII wieku miasta: Kioto, Osaka i Edo otrzymały pozwolenie na budowę stałych teatrów kabuki. [[Plik:Chōjūrō Sawamura V as Ōboshi Yuranosuke in Kanadehon Chūshingura.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Toyokuni Utagawa III, ''Aktor Chōjūrō Sawamura V jako Yuranosuke Ōboshi w sztuce [[Skarbiec wasalnej lojalności]]'']] === 1688–1704: okres Genroku === Linia 50 ⟶ 52: === 1868–1912: okres [[Meiji (okres)\|Meiji]] === [[Plik:Kabuki performance-J. M. W. Silver.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Przedstawienie kabuki około 1860 r.; po lewej widoczny pomost ''hanamichi'']] [[Plik:Daisekijinja 1.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Spektakl w chramie Daiseki-jinja, w wiosce Ōshika, [[~~Prefektura Nagano\|pref.~~prefektura Nagano]], 2009 r.]] Olbrzymie zmiany polityczne, gospodarcze i kulturowe rozpoczęte w 1868 roku, związane z upadkiem [[siogunat]]u [[Ród Tokugawa\|Tokugawów]], likwidacją klasy [[samuraj]]skiej oraz otwarciem Japonii na Zachód, miały wpływ także na teatr kabuki. Linia 70 ⟶ 73: Niektóre zespoły kabuki wykorzystują obecnie kobiety do ról ''onnagata''. Założono Ichikawa Kabuki-za, trupę składającą się wyłącznie z kobiet. W 2003 roku na brzegu rzeki Kamo, obok mostu Shijō w [[Kioto]] postawiono pomnik "założycielce" kabuki, Izumo no Okuni. W 2005 roku teatr kabuki został proklamowany [[Arcydzieła Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości\|Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości]], a w 2008 roku wpisany na [[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego\|listę niematerialnego dziedzictwa]] [[UNESCO]]<ref name="japonia3"/>. == Elementy kabuki == [[Plik:Danzō Ichikawa VII as Nikki Danjō.jpg\|thumb\|~~250px~~245px\|Aktor Danzō Ichikawa VII (1836–1911) jako Danjō Nikki<ref group="uwaga">Rola Danjō Nikki jest znana jako postać złoczyńcy próbującego przejąć kontrolę nad krajem; pokazuje bowiem, jak fascynujący może być czarny charakter.</ref> na okładce magazynu teatralnego Engei Gahō, wyd. z maja 1928 r.]]▼ ▲[[Plik:Danzō Ichikawa VII as Nikki Danjō.jpg\|thumb\|250px\|Aktor Danzō Ichikawa VII (1836–1911) jako Danjō Nikki<ref group="uwaga">Rola Danjō Nikki jest znana jako postać złoczyńcy próbującego przejąć kontrolę nad krajem; pokazuje bowiem, jak fascynujący może być czarny charakter.</ref> na okładce magazynu teatralnego Engei Gahō, wyd. z maja 1928 r.]] Scena kabuki posiada przedłużenie zwane ''hanamichi'' (花道 dosł.: ścieżka kwiatów). Początkowo służyło ono jako przejście do wręczania kwiatów artystom{{r\|kojien}}. Obecnie jest to pomost wchodzący w widownię, po jej lewej stronie, służący wejściom i wyjściom bohaterów oraz do odgrywania akcji, które toczą się "z dala" od wydarzeń prezentowanych na głównej scenie. Teatry kabuki stopniowo wprowadzają urządzenia coraz bardziej wyrafinowane technologicznie. Innowacje takie jak obrotowa scena i zapadnie, wprowadzone w XVIII wieku, znacznie wzbogaciły inscenizację sztuk kabuki. Linia 86: ''Keshō'', lub charakteryzacja, jest cechą stylu łatwo rozpoznawalną nawet przez osoby niezorientowane w tej formie sztuki. Pył ryżowy jest używany do stworzenia białego podkładu ''oshiroi'', a ''[[kumadori]]'' zmienia lub wzmacnia do przesady rysy twarzy, aby uzyskać dramatyczną, zwierzęcą lub nadnaturalną [[maska\|maskę]] dla aktorów. Z kabuki wiąże się jeden ze stylów kaligraficznych, pochodzących z okresu Edo. Nazywa się on ''kantei-ryū''{{r\|Ken}} (zob. fot. okładki magazynu teatralnego) i jest używany w reklamach, banerach i programach artystycznych dotyczących tego teatru. Podobne style zachowano dla zapasów [[sumo]] i tradycyjnej sztuki monologów komicznych [[rakugo]]{{r\|kantei}}.▼ == Zobacz też == {{wikisłownik\|kabuki}}▼ * [[Teatr japoński]] * [[Nō]] * [[Bunraku]] * [[Takarazuka Revue]] * [https://www.japan-guide.com/e/e2090.html Informator o teatrze kabuki] {{lang\|en}}▼ * [http://www2.ntj.jac.go.jp/unesco/kabuki/en/3/3_01.html Dokładna struktura teatru kabuki] {{lang\|en}}▼ ▲Z kabuki wiąże się jeden ze stylów kaligraficznych, pochodzących z okresu Edo. Nazywa się on ''kantei-ryū''{{r\|Ken}} (zob. fot. okładki magazynu teatralnego) i jest używany w reklamach, banerach i programach artystycznych dotyczących tego teatru. Podobne style zachowano dla zapasów [[sumo]] i tradycyjnej sztuki monologów komicznych [[rakugo]]{{r\|kantei}}. == Uwagi == Linia 120 ⟶ 114: == Linki zewnętrzne == ▲{{wikisłownik\|kabuki}} ▲* [https://www.japan-guide.com/e/e2090.html Informator o teatrze kabuki] {{lang\|en}} ▲* [http://www2.ntj.jac.go.jp/unesco/kabuki/en/3/3_01.html Dokładna struktura teatru kabuki] {{lang\|en}} * [http://web.archive.org/web/20011216083057/http://www.lightbrigade.demon.co.uk/index.htm Kabuki Story 2001 Japan Festival Award] {{lang\|en}} * [http://web.archive.org/web/20060702214102/http://web-japan.org/factsheet/kabuki/index.html WebJapan Kabuki Fact Sheet] {{lang\|en}}

Kabuki: Różnice pomiędzy wersjami