Ideologia języka standardowego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zobacz też: + |
abc |
||
Linia 1:
'''Ideologia języka standardowego''' ({{ang.|standard language ideology}}) – pojęcie wprowadzone przez Jamesa i Lesley Milroyów na określenie zespołu [[preskryptywizm (językoznawstwo)|preskryptywnych]] [[postawy wobec języka|postaw językowych]] i poglądów społecznych będących wynikiem procesu
Ideologia języka standardowego jest charakterystyczna dla społeczeństw europejskich; pewne jej wpływy zauważa się również w dyskursie profesjonalnych językoznawców{{odn|Vaicekauskienė|2012|s=78-80}}{{odn|Kapović|2011|s=46-48}}.
Linia 25:
===Prawowitość standardu===
Wykształceniu koncepcji języka standardowego i jego ogólnemu promowaniu towarzyszy zwykle dewaloryzacja innych, nieskodyfikowanych odmian językowych. Odmiany te określane są wówczas mianem [[dialekt niestandardowy|niestandardowych]], co w obiegowym rozumieniu jest utożsamiane z ich niepełnoprawnością lingwistyczną{{odn|Milroy|2007|s=137–138}}. Według Jamesa Milroya znamiona ideologii nosi samo dychotomiczne ujmowanie przez językoznawców stosunku między formami standardowymi a niestandardowymi, które wymaga przyjęcia mowy standardowej jako centralnej odmiany języka{{odn|Milroy|2001|s=534}}. Za ideologiczne uchodzi też konwencjonalne przeciwstawianie terminu „''dialekt'' niestandardowy” terminowi „''język'' standardowy”{{odn|Vogl|2012|s=15}}.
== Subordynacja językowa ==
Rosina Lippi-Green przytacza model subordynacji językowej jako kluczową część ideologii języka standardowego. Model ten obrazuje sposób, w jaki działa subordynacja [[dialekt niestandardowy|dialektów obiegowych]] prestiżowej formie języka ([[język standardowy|językowi standardowemu]]). W jego skład wchodzą następujące elementy{{odn|Lippi-Green|1997|s=67}}:
* mistyfikacja języka;
** W kulturach języka standardowego propagowane jest twierdzenie, że typowa osoba nie jest w stanie pojąć zawiłości swojej mowy ojczystej. Kluczem do zrozumienia arkanów języka ma być skorzystanie z pomocy ekspertów. Twierdzenie to oparte jest na błędnym mniemaniu, że ustandaryzowany dialekt, będący przedmiotem [[preskryptywizm (językoznawstwo)|preskrypcji]] w szkołach, tworzy całość języka, nie zaś tylko pewną jego odmianę{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=152}}.
* ustanawianie autorytetów;
** Twierdzenie to zakłada istnienie wydawnictw i innych źródeł określających rzekomą „poprawną” formę języka: gremiów językowych, podręczników, gramatyk normatywnych i „specjalistów”. Tylko dzięki tym autorytetom ma być możliwe wyjście z pierwotnego stanu „ignorancji językowej”{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=153}}.
* generowanie mylnych informacji;
** Element ten służy przekonaniu użytkowników języka, że różne formy języka są asymetryczne. Standard jest wówczas promowany jako jedyna „poprawna” odmiana języka, co źródła autorytatywne uzasadniają różnymi argumentami lingwistycznymi{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=153}}, często wynikającymi z niezrozumienia faktów językowych{{odn|Warren|2016|s=130}}. Argumentacja tego rodzaju jest jednak chybiona u swojej podstawy, gdyż język standardowy cieszy się swoim poważaniem ze względu na czynniki społeczne, nie zaś językoznawcze{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=153}}.
* trywializacja języka obiegowego;
** Element ten zakłada, że używanie dialektów nieliterackich jest uzasadnione co najwyżej w pewnych sytuacjach prywatnych, ale nie w sferze publicznej. Twierdzenie to opiera się na założeniu o naturalnej niższości i niepoprawności tych odmian języka{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=154}}.
* waloryzacja języka standardowego jako dialektu przynoszącego sukces społeczny;
** Niestosowanie standardu staje się potencjalnym utrudnieniem w edukacji i karierze zawodowej. Dzięki poważaniu przypisywanemu temu dialektowi osoby używające języka standardowego otrzymują większy wachlarz możliwości społecznych niż osoby posługujące się niskoprestiżowymi formami języka{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=154–155}}.
* marginalizacja nonkonformistów;
** Osoby, które nie zaznajomiły się dobrze z zasadami języka standardowego (mowy warstw wykształconych), są nie tylko społecznie dyskryminowane, ale również nazywane „nieukami” i oskarżane o niedostateczną nieznajomość własnego języka{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=155}}.
== Zobacz też ==
* [[lingwicyzm|dyskryminacja językowa]]
* [[językoznawstwo ludowe]]
* [[konwencjonalny charakter języka]]
Linia 43 ⟶ 55:
* {{Cytuj |autor=Lippi-Green, Rosina; |tytuł=English With an Accent: Language, Ideology, and Discrimination in the United States |wydawca=Psychology Press |miejsce=Nowy Jork |data=1997 |isbn=9780415114776 |język=en |odn=tak}}
* {{Cytuj |autor=Starčević, Anđel; |tytuł=Govorimo hrvatski ili ’hrvatski’: standardni dijalekt i jezične ideologije u institucionalnom diskursu |czasopismo=Suvremena lingvistika |wydawca=Uniwersytet w Zagrzebiu |data=2016 |język=sh |odn=tak}}
* {{Cytuj |redaktor=Hüning, Matthias; Vogl, Ulrike; Moliner, Olivier; |tytuł=Standard Languages and Multilingualism in European History |url=
* {{Cytuj |autor=[[Mate Kapović|Kapović, Mate]]; |tytuł=Čiji je jezik |wydawca=Algoritam |miejsce=Zagrzeb |wydanie=1 |data=2010 |isbn=9789533162829 |język=sh |odn=tak}}
* {{Cytuj |redaktor=Usonienė, Aurelija; Nau, Nicole; Dabašinskienė, Ineta; |autor=Vaicekauskienė, Loreta;|tytuł=Multiple Perspectives in Linguistic Research on Baltic Languages |rozdział=[http://lki.lt/wp-content/uploads/2017/05/vaicekauskiene_Good_Language.pdf ‘Good Language’ and Insecure Speakers: A Study into Metalinguistic Awareness of TV and Radio Journalists in the Context of Language Monitoring in Lithuania] |data=2012 |wydawca=Cambridge Scholars Publishing |język=en |odn=tak}}
Linia 50 ⟶ 62:
* {{Cytuj |redaktor=Vuković, Tvrtko; Kolanović, Maša; |autor=[[Mate Kapović|Kapović, Mate]]; |rozdział=[https://www.lupiga.com/vijesti/jezik-i-konzervatizam-nije-tesko-vidjeti-da-je-jezicni-purizam-desni-politicki-projekt Jezik i konzervativizam] |tytuł=Komparativni postsocijalizam: slavenska iskustva |wydawca=Zagrebačka slavistička škola |s=391–400 |data=2013 |data dostępu=2018-12-14 |język=sh |odn=tak}}
* {{Cytuj |redaktor=Kryżan-Stanojević, Barbara; |tytuł=Jezična politika: između norme i jezičnog liberalizma |autor=[[Mate Kapović|Kapović, Mate]]; Starčević, Anđel; Sarić, Daliborka; |rozdział=[https://www.bib.irb.hr/834104 O preskripciji i preskriptivizmu u Hrvatskoj]|wydawca=Srednja Europa |miejsce=Zagrzeb |data=2016 |s=45–49 |isbn=9789537963477 |język=sh |odn=tak}}
* {{cytuj|url=https://revistas.unc.edu.ar/index.php/repr/article/download/13306/13497|tytuł=Enseñando a los niños a discriminar. La plasmación de la ideología del estándar en la escuela.|język=es|autor=Naír García Abelleira; Víctor M. Longa|wydawca=Universidade de Santiago de Compostela|data=2015|wolumin=XI|numer=2|odn=tak|czasopismo=Representaciones|s=148–186}}
* {{Cytuj |autor = Nicole Dołowy-Rybińska |tytuł = „Nikt za nas tego nie zrobi”. Praktyki językowe i kulturowe młodych aktywistów mniejszości językowych Europy |data = 2017 |isbn = 9788323137221 |wydawca = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika |url = https://books.google.com/books?id=FKwlDwAAQBAJ | s=133 |odn=tak}}
* {{Cytuj |autor = Paul Warren |tytuł = Uptalk: The Phenomenon of Rising Intonation |data = 2016 |isbn = 9781107123854 |wydawca = Cambridge University Press |url = https://books.google.com/books?id=xdPrCgAAQBAJ |język = en |odn=tak}}
[[Kategoria:Ideologie językowe]]
| |||