Wikipedia

Osławiona: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 869 edycji
m ilustracja, akt., drobne redakcyjne, int.
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 869 edycji
m lit., ilustracja, nowa sekcja, drobne redakcyjne
Linia 48:
Wieczorem goście wypełniają salę wejściową rezydencji Sebastiana. Alicia stoi nerwowo na środku, trzymając w ręku klucz do składnicy wina. Dołącza wraz z mężem do reszty gości. W tym czasie na uroczystość przybywa Devlin. Huberman, zauważywszy go spośród tłumu, podchodzi do niego. Mężczyzna całuje ją w dłoń i przechwytuje klucz. Do dyskutującej pary podchodzi obserwujący ich Sebastian, witając się z gościem. Alicia prosi mężczyznę, by ten zaczekał w ogrodzie. Wkrótce dołącza do niego, otwierając mu drzwi ogrodowe. Devlin wchodzi do składnicy wina, a Alicia czeka przed wejściem. Przeglądając pomieszczenie, mężczyzna niechcący strąca z półki jedną z butelek, która tłucze się na podłodze. Zamiast rozlanego wina widoczny jest czarny piasek/kruszec. Podejrzewając, że może to być [[Ruda|ruda metalu]], Devlin zabiera próbkę ze sobą. Słysząc, że ktoś schodzi, obydwoje sprzątają resztki piasku i opuszczają pomieszczenie. Alicia spostrzega Sebastiana schodzącego ze schodów i uświadamia sobie, że ich widział. Będąc przed drzwiami wejściowymi, Devlin całuje dziewczynę. Świadkiem pocałunku jest Sebastian i jego służący. Mężczyzna podchodzi do pary. Huberman i Devlin zapewniają go, że ich romans się skończył. Sebastian prosi swoją żonę, aby udała się na górę, gdzie czekają na nią goście. Wraz ze służącym idą do składnicy wina. Przed wejściem orientuje się, że nie ma klucza do drzwi. Rozmyśla się i mówi do Josepha, że goście nie potrzebują więcej szampana. Pod koniec uroczystości Alicia przeprasza męża za swoje zachowanie, on także prosi ją o wybaczenie. Przed snem mężczyzna ogląda breloczek z brakującym kluczem do składnicy wina. Następnego ranka zauważa, że klucz jest już dołączony do kompletu. Będąc w szlafroku udaje się do składnicy, gdzie na miejscu odkrywa plamę na podłodze, brak jednej butelki i odłamki szkła. Zdruzgotany idzie do pokoju matki, mówiąc jej, że ożenił się z amerykańską [[Agent wywiadu|agentką]]. Boi się konsekwencji ze strony swoich współpracowników, lecz matka, która z początku czyni mu zarzuty i przypomina, że go ostrzegała, uspokaja go, obmyślając plan zemsty{{odn|Sloan|1995|s=211–212}}.
 
[[Plik:Ingrid Bergman in Notorious Trailer(4).jpg|mały|Ingrid Bergman w scenie wykradania klucza do składnicy z winem Sebastiana]]
Nazajutrz Sebastian podaje żonie kawę. Gdy dziewczyna udaje się do biura Prescotta, uskarża się na rażące światło i ból głowy. Oficer informuje ją, że próbki zebrane w składnicy okazały się rudą [[Uran (pierwiastek)|uranu]] oraz, że Devlin poprosił o przeniesienie do Hiszpanii. Po wypiciu kolejnej kawy, wybiera się z Sebastianem na spacer, podczas którego zaczynają doskwierać jej [[zawroty głowy]]. Następnie udaje się na spotkanie z Devlinem w parku. Mężczyzna jest zaniepokojony jej stanem zdrowia, lecz ona tłumaczy, że to jedynie kac. Devlin myśli, że Alicia powróciła do picia. Oddaje mu pożyczoną w Miami apaszkę i żegna się z nim. W salonie Sebastiana doktor Anderson niepokoi się wyglądem Alicii. Doradza jej wizytę u lekarza, lecz dziewczyna ignoruje uwagi. Staje się podejrzliwa, gdy jej mąż próbuje zmieniać temat rozmowy. Kiedy lekarz przypadkiem podnosi kawę należącą do dziewczyny, Sebastian i jego matka natychmiast zwracają mu uwagę. Zaniepokojona Alicia wstaje, lecz stan jej zdrowia gwałtownie się pogarsza. Zaczyna miewać silne zawroty i kłopoty ze wzrokiem. Z trudem porusza się i upada tuż przed schodami. Joseph i doktor Anderson pomagają jej wejść na górę, jednak na widok Sebastiana Alicia dostaje ataku histerii. Anderson nalega by wezwać lekarza, lecz mąż Huberman nakazuje rozłączyć telefon w jej pokoju, tłumacząc, że potrzebuje spokoju. Tymczasem Devlin czeka do wieczora w parku na ławce. Zaniepokojony wraca do biura, informując Prescotta, że musi odwiedzić Sebastiana. Na miejscu dowiaduje się od Josepha, że Alicia jest chora. Potajemnie udaje się do pokoju dziewczyny na piętrze. Przykuta do łózka Alicia przyznaje, że została zdekonspirowana przez Sebastiana i jego matkę. Devlin decyduje się wyznać miłość dziewczynie i zapewnia, że ją uratuje. Pomaga się jej ubrać, lecz Alicia jest bardzo słaba, z powodu ciągle działających pigułek nasennych. Wyznaje mu, że piasek pochodzi z gór Aimress. Na schodach napotykają Sebastiana. Devlin tłumaczy mu, że zabiera dziewczynę do szpitala, by wydostać z niej truciznę. Szantażuje mężczyznę, że jego współpracownicy o wszystkim się dowiedzą, jeżeli będzie stawiał opór. W tym czasie z gabinetu wychodzą współpracownicy Sebastiana. Devlin i jego matka nakłaniają go do tego, by się przyznał, jednak mężczyzna się waha. Gdy opuszczają dom, Devlin odjeżdża wraz z dziewczyną, pomimo błagań Sebastiana. Jego współpracownicy zaczynają się domyślać faktów. Pogodzony z losem Sebastian wraca powoli do mieszkania{{odn|Sloan|1995|s=212–213}}.
 
Linia 69:
* [[Sir]] [[Charles Mendl]] – komandor w Miami
* Ricardo Costa – doktor Julio Barbosa
* [[Bea Benaderet]] – urzędniczka w archiwum (niewym. w czołówce)
* Peter von Zerneck – spiskowiec nazistowski (niewym. w czołówce)
* [[Friedrich von Ledebur]] – Knerr, spiskowiec nazistowski (niewym. w czołówce)
Linia 110:
 
[[Plik:Grant Bergman Hitchcock 1946.jpg|mały|Alfred Hitchcock miał dobre relacje z Carym Grantem i Ingrid Bergman w trakcie realizacji filmu ''Osławiona'']]
Najbardziej pamiętną sceną z filmu jest trwający prawie dwie i pół minuty pocałunek odgrywany przez Bergman i Granta. Hitchcock przerywał ujęcie co trzy sekundy, stosując się tym samym do obowiązującego ówcześnie [[Kodeks Haysa|kodeksu Haysa]], zabraniającego zbyt długich i niestosownych scen. Mimo zapewnień ze strony reżysera, zarówno Bergman, jak i Grant odczuwali pewien dyskomfort, mając obawy jak zostanie to pokazane na ekranie{{odn|McGilligan|2005|s=470}}{{odn|Truffaut|2005|s=245}}. „Pocałowaliśmy się i rozmawialiśmy, po czym pochyliliśmy się i znów się pocałowaliśmy… [[Cenzura|cenzorzy]] nie mogli wyciąć i nie wycięli tej sceny, ponieważ nasz pocałunek nigdy nie trwał dłużej jak trzy sekundy… przygryzaliśmy sobie nawzajem uszy i całowaliśmy się w policzek, tak, że wyglądało to jakby trwało nieprzerwanie” – wspominała w późniejszych latach aktorka{{r|a}}. Hitchcock przyznawał, że zależało mu na uniknięciu unicestwienia dramatycznej atmosfery, przez co dwoje bohaterów, tkwiąc w uścisku, wielokrotnie zmieniało pozycję, podchodząc do dzwoniącego telefonu czy przesuwając się w kierunku drzwi{{odn|Truffaut|2005|s=245}}. Scena ta przeszła do [[Historia filmu|historii filmu]]{{odn|Morecambe|Sterling|2001|s=167}}{{r|i}}, a Paul Duncan określał ją mianem „najbardziej intymnego i erotycznego pocałunku”{{odn|Duncan|2003|s=109}}.
 
Pomimo wcześniejszej współpracy z Hitchcockiem nad ''Urzeczoną'', Bergman w trakcie realizacji była nerwowa, niepewna, markotna i zamknięta w sobie. Życzliwością na planie wykazywał się Grant, który pomagał aktorce, między innymi ćwicząc z nią przez kilka godzin jedną z kwestii{{odn|McGilligan|2005|s=476}}. Podczas zdjęć Hitchcock przejawiał coraz większe zauroczenie Bergman, która z kolei wdała się w krótki romans z węgierskim fotoreporterem [[Robert Capa|Robertem Capą]]{{odn|Spoto|2001|s=197}}. Dobra współpraca ze Szwedką skutkowała tym, że reżyser często słuchał jej sugestii i uwag co do poszczególnych scen w których brała udział oraz wykazywał się większą tolerancją{{odn|McGilligan|2005|s=476}}{{odn|Spoto|2001|s=197–198}}. Bergman wspominała okres pracy nad ''Osławioną'' jako „najszczęśliwsze doświadczenie” spośród jej trzech filmów z angielskim reżyserem{{odn|McGilligan|2005|s=477}}.
Linia 156:
== Odbiór ==
=== Premiera kinowa i recenzje ===
[[Plik:ItRadio wasCity aMusic darkHall andPanorama stormy night (3462212154)BW.jpg|mały|[[Radio City Music Hall]], miejsce nowojorskiej premiery filmu w 1946]]
Premiera ''Osławionej'' odbyłamiała sięmiejsce 15 sierpnia 1946{{odn|McDevitt|Juan|2009|s=178}} w nowojorskiej [[Radio City Music Hall]]{{odn|Harris|1993|s=126}}. Według Gene’a Adaira film okazał się „wszechstronnym triumfem”{{odn|Adair|2002|s=83}}. Z uwagi na wysoki poziom artystyczny i reżyserski oraz dojrzałość tematyczną, ''Osławiona'' uznawana jest za jedno z najlepszych i najważniejszych dzieł filmowych w dorobku Hitchcocka{{odn|Adair|2002|s=83}}.
 
Mimo że film został pozytywnie odebrany przez [[Krytyka filmowa|krytyków]]{{odn|Adair|2002|s=83}}{{odn|Ackroyd|2017|s=149}}, niektórzy recenzenci potępiali rutynową fabułę, zwłaszcza postać T.R. Devlina{{odn|Leff|1999|s=221}}. Philip Hartung z czasopisma „[[Commonweal]]”, odnosząc się do charakteru bohatera kreowanego przez Granta, napisał, że jest „chłodny, spokojny i prawie nudny”{{odn|Leff|1999|s=221}}. Z kolei D. Mosdell przyznał na łamach „[[Canadian Forum]]”, że aktor miał „mało do zrobienia, ale gdy zagiął ramiona, wyglądał złowieszczo”{{odn|Leff|1999|s=221}}. James Agee z „[[The Nation]]”, który znał amerykańskiego agenta podobnego do postaci T.R. Devlina, napisał, że „kultywowana, oklepana, intrygująco-idealistyczna brutalność Granta, wydawała się dobrze postrzegana”{{odn|Leff|1999|s=221}}, dodając w dalszej części: „''Osławionej'' brakuje wielu cech, dzięki którym filmy Hitchcocka są tak dobre, ale ma ich wystarczająco dużo, aby być filmem dobrym samym w sobie (…) myślę, że występ Ingrid Bergman w tym filmie jest jej najlepszą rolą”{{odn|McGilligan|2005|s=963–964}}. Krytyk filmowy [[Leslie Halliwell]] wyraził pozytywną opinię, nazywając ''Osławioną'' „wspaniałym [[Film romantyczny|romantycznym]] [[suspens]]em, zawierającym niektóre z najlepszych dzieł Hitchcocka”{{r|c}}. [[Bosley Crowther]], który pozytywnie oceniał ''[[Urzeczona|Urzeczoną]]'' (1945), napisał w recenzji dla „The New York Timesa”: „Ben Hecht napisał, a pan Hitchcock w genialnym stylu wyreżyserował romantyczny [[melodramat]], co jest tak samo porywające, jak pojawiający się – aksamitnie gładki w dramatycznej [[Akcja (film)|akcji]], ostry i pewny w swoich postaciach, mocno naładowany intensywnością, ciepły, emocjonalny urok”{{odn|Harris|1993|s=126}}{{odn|Leff|1999|s=221}}. Kilka dni później autor poświęcił swoją niedzielną rubrykę „The New York Timesa”, koncentrując się na mistrzostwie romansów Hitchcocka: „Jedna mała sekwencja żarliwych zalotów w pierwszej części tego filmu, jest równie emocjonalnie palna, jak każde, które widzieliśmy na ekranie”{{odn|Leff|1999|s=221}}. Jeden z recenzentów „[[The New Yorker]]a” przyznał, że jest to „znakomity przykład tego, czego może dokonać Alfred Hitchcock, jeśli da mu się wolną rękę”{{odn|Ackroyd|2017|s=149}}{{odn|Leff|1999|s=220–221}}, podkreślającnazywając przy''Osławioną'' tym,„doskonałym że jest to „doskonały melodramatmelodramatem ze wspaniałą zręcznością”{{r|h}}. „[[New York Herald Tribune]]” napisał: „Dotyk Hitchcocka jest widoczny w kilku scenach, zwłaszcza na przyjęciu, gdzie napięcie buduje się wspaniale, a szampan powoli znika”{{odn|Harris|1993|s=129}}. Tygodnik „[[Variety]]” wyraził pozytywną opinię na temat kreacji Bergman, Granta i Rainsa, zwracając jednocześnie uwagę na „umiejętności produkcyjne i reżyserskie Alfreda Hitchcocka”, które „łączą się z trzymającą w napięciu historią i znakomitymi występami”, dzięki czemu czynią z ''Osławionej'' „mocną rozrywkę”{{r|k}}.▼
Zdaniem Donalda Spoto „''Osławiona'' to pierwsza próba Alfreda Hitchcocka – w wieku czterdziestu sześciu lat – wprowadzenia swojego talentu w stworzenie poważnej historii miłosnej, a historia dwóch mężczyzn zakochanych w Ingrid Bergman mogła zostać wykonana tylko na tym etapie jego życia”{{odn|Spoto|1983|s=304}}. Adair jako zalety filmu wymienił ścisłą konstrukcję i profesjonalną reżyserię, co w połączeniu ze sobą dało „fascynującą opowieść o miłości, obowiązku, zaufaniu i zdradzie”{{odn|Adair|2002|s=83}}. Według McGilligana ''Osławiona'' była „skończonym Hitchcockiem, pełnym namiętności, mającym własną fakturę i wiele poziomów znaczeń”{{odn|McGilligan|2005|s=475}}. W ocenie Ackroyda decydujący wpływ na sukces filmu miał fakt, że Hitchcock pełnił nadzór nad każdym etapem jego powstawania. „Trafił zresztą w odpowiedni czas: ujawnienie [[Obozy niemieckie (1933–1945)|niemieckich obozów śmierci]] oraz wybuch bomby atomowej nadały obrazowi znaczenie o wiele większe niż w przypadku jakiegokolwiek innego dreszczowca. Intensywność [[Akcja (film)|akcji]] trwa na ekranie niczym [[radioaktywność]], a atmosfera grozy i niebezpieczeństwa w dalszym ciągu potrafi porwać każdą widownię”{{odn|Ackroyd|2017|s=148–149}}. Historycy zwracali uwagę na fakt, że „Hitchcock od początku narzuca punkt widzenia postaci kobiecej, mimo że jej postawa moralna może budzić wątpliwości ze względu na odrzucenie [[Norma obyczajowa|norm obyczajowych]] czy nadużywanie alkoholu (…) ''Osławiona'' jest więc nie tylko historią szpiegowską czy [[melodramat]]em, ale przede wszystkim opowieścią o powstawaniu kobiecej tożsamości, podmiotowości, zarówno na poziomie jednostkowym, jak i ogólnospołecznym, poprzez uwikłanie postaci kobiecej w działalność polityczną”{{r|j}}.▼
 
=== Reakcje po latach ===
▲Mimo że film został pozytywnie odebrany przez [[Krytyka filmowa|krytyków]]{{odn|Adair|2002|s=83}}{{odn|Ackroyd|2017|s=149}}, niektórzy recenzenci potępiali rutynową fabułę, zwłaszcza postać T.R. Devlina{{odn|Leff|1999|s=221}}. Philip Hartung z czasopisma „[[Commonweal]]”, odnosząc się do charakteru bohatera kreowanego przez Granta, napisał, że jest „chłodny, spokojny i prawie nudny”{{odn|Leff|1999|s=221}}. Z kolei D. Mosdell przyznał na łamach „[[Canadian Forum]]”, że aktor miał „mało do zrobienia, ale gdy zagiął ramiona, wyglądał złowieszczo”{{odn|Leff|1999|s=221}}. James Agee z „[[The Nation]]”, który znał amerykańskiego agenta podobnego do postaci T.R. Devlina, napisał, że „kultywowana, oklepana, intrygująco-idealistyczna brutalność Granta, wydawała się dobrze postrzegana”{{odn|Leff|1999|s=221}}, dodając w dalszej części: „''Osławionej'' brakuje wielu cech, dzięki którym filmy Hitchcocka są tak dobre, ale ma ich wystarczająco dużo, aby być filmem dobrym samym w sobie (…) myślę, że występ Ingrid Bergman w tym filmie jest jej najlepszą rolą”{{odn|McGilligan|2005|s=963–964}}. Krytyk filmowy [[Leslie Halliwell]] wyraził pozytywną opinię, nazywając ''Osławioną'' „wspaniałym [[Film romantyczny|romantycznym]] [[suspens]]em, zawierającym niektóre z najlepszych dzieł Hitchcocka”{{r|c}}. [[Bosley Crowther]], który pozytywnie oceniał ''Urzeczoną'', napisał w recenzji dla „The New York Timesa”: „Ben Hecht napisał, a pan Hitchcock w genialnym stylu wyreżyserował romantyczny melodramat, co jest tak samo porywające, jak pojawiający się – aksamitnie gładki w dramatycznej akcji, ostry i pewny w swoich postaciach, mocno naładowany intensywnością, ciepły, emocjonalny urok”{{odn|Harris|1993|s=126}}{{odn|Leff|1999|s=221}}. Kilka dni później autor poświęcił swoją niedzielną rubrykę „The New York Timesa”, koncentrując się na mistrzostwie romansów Hitchcocka: „Jedna mała sekwencja żarliwych zalotów w pierwszej części tego filmu, jest równie emocjonalnie palna, jak każde, które widzieliśmy na ekranie”{{odn|Leff|1999|s=221}}. Jeden z recenzentów „[[The New Yorker]]a” przyznał, że jest to „znakomity przykład tego, czego może dokonać Alfred Hitchcock, jeśli da mu się wolną rękę”{{odn|Ackroyd|2017|s=149}}{{odn|Leff|1999|s=220–221}}, podkreślając przy tym, że jest to „doskonały melodramat ze wspaniałą zręcznością”{{r|h}}. „[[New York Herald Tribune]]” napisał: „Dotyk Hitchcocka jest widoczny w kilku scenach, zwłaszcza na przyjęciu, gdzie napięcie buduje się wspaniale, a szampan powoli znika”{{odn|Harris|1993|s=129}}. Tygodnik „[[Variety]]” wyraził pozytywną opinię na temat kreacji Bergman, Granta i Rainsa, zwracając jednocześnie uwagę na „umiejętności produkcyjne i reżyserskie Alfreda Hitchcocka”, które „łączą się z trzymającą w napięciu historią i znakomitymi występami”, dzięki czemu czynią z ''Osławionej'' „mocną rozrywkę”{{r|k}}.
▲Zdaniem Donalda Spoto „''Osławiona'' to pierwsza próba Alfreda Hitchcocka – w wieku czterdziestu sześciu lat – wprowadzenia swojego talentu w stworzenie poważnej historii miłosnej, a historia dwóch mężczyzn zakochanych w Ingrid Bergman mogła zostać wykonana tylko na tym etapie jego życia”{{odn|Spoto|1983|s=304}}. Gene Adair jako główne zalety filmu wymienił ścisłą konstrukcję i profesjonalną reżyserię, co w połączeniu ze sobą dało „fascynującą opowieść o miłości, obowiązku, zaufaniu i zdradzie”{{odn|Adair|2002|s=83}}. Według Patricka McGilligana ''Osławiona'' była „skończonym Hitchcockiem, pełnym namiętności, mającym własną fakturę i wiele poziomów znaczeń”{{odn|McGilligan|2005|s=475}}. W ocenie Petera Ackroyda decydujący wpływ na sukces filmu miał fakt, że Hitchcock pełnił nadzór nad każdym etapem jego powstawania. „Trafił zresztą w odpowiedni czas: ujawnienie [[Obozy niemieckie (1933–1945)|niemieckich obozów śmierci]] oraz wybuch bomby atomowej nadały obrazowi znaczenie o wiele większe niż w przypadku jakiegokolwiek innego dreszczowca. Intensywność [[Akcja (film)|akcji]] trwa na ekranie niczym [[radioaktywność]], a atmosfera grozy i niebezpieczeństwa w dalszym ciągu potrafi porwać każdą widownię”{{odn|Ackroyd|2017|s=148–149}}. Historycy zwracali uwagę na fakt, że „Hitchcock od początku narzuca punkt widzenia postaci kobiecej, mimo że jej postawa moralna może budzić wątpliwości ze względu na odrzucenie [[Norma obyczajowa|norm obyczajowych]] czy nadużywanie alkoholu (…) ''Osławiona'' jest więc nie tylko historią szpiegowską czy [[melodramat]]emmelodramatem, ale przede wszystkim opowieścią o powstawaniu kobiecej tożsamości, podmiotowości, zarówno na poziomie jednostkowym, jak i ogólnospołecznym, poprzez uwikłanie postaci kobiecej w działalność polityczną”{{r|j}}.
 
=== Wynik finansowy ===
Linia 178 ⟶ 179:
|-
| [[1. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes|1946]]
| [[Złota Palma|Grand Prix]] ([[Festiwal Filmowy w Cannes|MFF W Cannes]])
| Najlepszy film
| [[Alfred Hitchcock]]
Linia 217 ⟶ 218:
<ref name="d">{{cytuj stronę |url = https://catalog.afi.com/Film/24900-NOTORIOUS?sid=8e70021d-ca62-4d76-9b0c-574b4ec931f3&sr=0.8563489&cp=1&pos=4 |tytuł = AFI Catalog – Notorious |opublikowany = [[American Film Institute]] |język = en |zarchiwizowano = 2018-11-15 |archiwum = http://archive.is/3DBHS |data dostępu = 2018-11-25}}</ref>
<ref name="f">{{Cytuj pismo |tytuł = Top Grosses of 1946 |data = 8 stycznia 1947 |czasopismo = [[Variety]] |url = https://archive.org/stream/variety165-1947-01#page/n54/mode/1up |strony = 8 |język = en |issn = 0042-2738}}</ref>
<ref name="hg">{{Cytuj książkę |autor = JaneRobert SloanE. Kapsis |tytuł = Alfred Hitchcock: aThe guideMaking toof references anda resourcesReputation |url = https://books.google.pl/books/about/Alfred_HitchcockHitchcock.html?id=EGBZAAAAMAAJmfx4PaeL1nUC&redir_esc=y |data = 19931992 |wydawca = G.K.University Hallof Chicago Press |stronyjęzyk = 363en |językstrony = en53 |isbn = 97808161905779780226424897}}</ref>
<ref name="ih">{{cytujCytuj książkę |autor = WilliamJane Currie McIntosh, William WeaverSloan |tytuł = TheAlfred privateHitchcock: A Guide to References Caryand GrantResources |url = https://books.google.pl/books/about/The_private_Cary_GrantAlfred_Hitchcock.html?id=0UQ3AAAAIAAJEGBZAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawcadata = Sidgwick & Jackson1993 |językwydawca = enG.K. Hall |rokstrony = 1983363 |stronyjęzyk = 40en |isbn = 97802839898969780816190577}}</ref>
<ref name="gi">{{Cytujcytuj książkę |autor = RobertWilliam E.Currie McIntosh, William KapsisWeaver |tytuł = Hitchcock: The Making ofPrivate aCary ReputationGrant |url = https://books.google.pl/books/about/HitchcockThe_private_Cary_Grant.html?id=mfx4PaeL1nUC0UQ3AAAAIAAJ&redir_esc=y |datawydawca = 1992Sidgwick & Jackson |wydawcajęzyk = University of Chicago Pressen |językrok = en1983 |strony = 5340 |isbn = 97802264248979780283989896}}</ref>▼
<ref name="j">{{cytuj książkę |autor = Elżbieta Durys, ‎Elżbieta Ostrowska |tytuł = Gender: wizerunki kobiet i mężczyzn w kulturze |url = https://books.google.pl/books/about/Gender.html?id=w5ayAAAAIAAJ&redir_esc=y |wydawca = [[Wydawnictwo Rabid|Rabid]] |język = pl |rok = 2005 |strony = 281, 283 |isbn = 9788388668913}}</ref>
<ref name="k">{{Cytuj pismo |tytuł = Notorious |czasopismo = [[Variety]] |język = en |url = http://archive.is/iEOW8 |zarchiwizowano = 2018-11-24 |data dostępu = 2018-11-25 |issn = 0042-2738}}</ref>
Linia 228 ⟶ 230:
<ref name="r">{{cytuj pismo |url = http://entertainment.time.com/2005/02/12/all-time-100-movies/ |tytuł = That Old Feeling: Secrets of the All-Time 100 |czasopismo = [[Time (tygodnik)|Time]] |język = en |zarchiwizowano = 2016-03-03 |archiwum = http://archive.is/BFGDk |data dostępu = 2018-11-25 |issn = 0040-781X}}</ref>
<ref name="s">{{cytuj książkę |autor = Ronald Schwartz |tytuł = Noir, Now and Then: Film Noir Originals and Remakes, (1944–1999) |url = https://books.google.pl/books/about/Noir_Now_and_Then.html?id=tbRZAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawca = Greenwood Press |język = en |rok = 2001 |strony = 22–25 |isbn = 9780313308932}}</ref>
<ref name="t">{{cytuj stronę |url = https://www.filmsite.org/ew100.html |tytuł = 100 Greatest Movies of allAll Time |język = en |zarchiwizowano = 2014-03-31 |archiwum = http://archive.is/Utq0P |data dostępu = 2018-11-25}}</ref>
<ref name="q">{{cytuj stronę |url = http://www.classicmoviehub.com/facts-and-trivia/film/notorious-1946/ |tytuł = Facts aboutAbout Notorious |język = en |zarchiwizowano = 2018-11-25 |archiwum = http://archive.is/6vC4k |data dostępu = 2018-11-25}}</ref>
<ref name="e">{{cytuj stronę |url = http://www.afi.com/100years/thrills.aspx |tytuł = Afi’s 100 Years… 100 Thrills |zarchiwizowano = 2012-05-30 |archiwum = http://archive.is/qSTp |język = en |data dostępu = 2018-11-25}}</ref>
<ref name="w">{{cytuj stronę |url = http://www.afi.com/100years/passions.aspx |tytuł = Afi’s 100 Years… 100 Passions |zarchiwizowano = 2012-06-05 |archiwum = http://archive.is/QERm |język = en |data dostępu = 2018-11-25}}</ref>
Linia 235 ⟶ 237:
<ref name="y">{{cytuj książkę |autor = [[Charlotte Chandler]] |tytuł = It’s Only a Movie: Alfred Hitchcock, A Personal Biography |url = https://books.google.pl/books/about/It_s_Only_a_Movie.html?id=glp97Y_eVSIC&redir_esc=y |wydawca = Applause Theatre & Cinema Books |język = en |rok = 2006 |strony = 163 |isbn = 9781557836922}}</ref>
<ref name="x">{{cytuj książkę |autor = Heike Klippel, Bettina Wahrig, Anke Zechner |tytuł = Poison and Poisoning in Science, Fiction and Cinema |url = https://books.google.pl/books/about/Poison_and_Poisoning_in_Science_Fiction.html?id=RK4-DwAAQBAJ&redir_esc=y |wydawca = Springer |język = en |rok = 2017 |strony = 214 |isbn = 9783319649092}}</ref>
▲<ref name="g">{{Cytuj książkę |autor = Robert E. Kapsis |tytuł = Hitchcock: The Making of a Reputation |url = https://books.google.pl/books/about/Hitchcock.html?id=mfx4PaeL1nUC&redir_esc=y |data = 1992 |wydawca = University of Chicago Press |język = en |strony = 53 |isbn = 9780226424897}}</ref>
}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Osławiona”