Ołbin: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 194.8.14.27 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to MalarzBOT. Znacznik: Wycofanie zmian |
|||
Linia 24:
|powierzchnia =
|wysokość =
|liczba ludności = 34 556
|rok = 31.12.2017
|gęstość zaludnienia =
Linia 41:
|www =
}}
[[Plik:Wroclaw kosciol swMichalaArchaniola od strony parku.jpg|thumb|Kościół św. Michała Archanioła]]
[[Plik:Wroclaw - budynek politechniki ob Wydzial Architektury.jpg|thumb|Park Nowowiejski, w głębi gmach Wydz. Architektury [[Politechnika Wrocławska|PWr]]]]
Linia 47 ⟶ 46:
[[Plik:Wroclaw kosciolOpieki swJozefa.jpg|thumb|Kościół Opieki św. Józefa]]
[[Plik:Wroclaw-rogPrusa-Swietokrzyskiej.jpg|thumb|[[architektura secesji|Secesyjna]] półokrągła kamienica na rogu [[Ulica Bolesława Prusa we Wrocławiu|Prusa]] i Świętokrzyskiej]]
'''Ołbin''' ([[język niemiecki|niem.]]
== Nazwa ==
Miejscowość po raz pierwszy zanotowana w [[Język łaciński|łacińskim]] dokumencie z 1175 roku jako ''Olbinum'' we fragmencie ''
Znaczenie nazwy Ołbin nie jest jednoznaczne. Najczęściej wywodzi się je od imienia Albin
▲Miejscowość po raz pierwszy zanotowana w [[Język łaciński|łacińskim]] dokumencie z 1175 roku jako ''Olbinum'' we fragmencie ''"in Olbino"''. Notowana także w 1202 jako ''Olpinow'', 1253 ''Vlbim'' oraz ''Uolbim'', 1264 ''Olbina'', ''Albingum'', ''Olbingum'', ''Elbinga''{{r|Hefftner}}.
W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we [[Wrocław
▲Znaczenie nazwy Ołbin nie jest jednoznaczne. Najczęściej wywodzi się je od imienia Albin<ref name="Śląsk w końcu XVIII wieku"/>, ale językoznawcy podają także inne wywody np. niemiecki językoznawca Paul Hefftner jako jedno z możliwych znaczeń podaje słowo ''"łabędź"''{{r|Hefftner}}.
Miejscowość została wymieniona w zlatynizowanej formie ''Olbino'' w [[łacina|łacińskim]] dokumencie wydanym 10 sierpnia 1201 roku przez kancelarię papieża [[Innocenty III|Innocentego III]] wydanym w [[Segni]]{{odn|Colmar Grünhagen|1866|s=58}}. W księdze łacińskiej ''[[Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis]]'' ([[język polski|pol.]] ''Księga uposażeń [[Archidiecezja wrocławska|biskupstwa wrocławskiego]]'') spisanej za czasów biskupa [[Henryk z Wierzbna (zm. 1319)|Henryka z Wierzbna]] w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie ''Olbingo''
▲W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we [[Wrocław|Wrocławiu]] 26 lutego 1253 roku, który sygnował książę śląski [[Henryk III Biały]], miejscowość wymieniona jest pod nazwą ''Vlbim''.<ref>Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.</ref>
Olbin (Elbing) według Domańskiego jest nazwą dzierżawczą pochodzącą od przezwiska Olba (Albin). Obecna forma Ołbin przyjęła się w powszechnym użyciu po raz pierwszy na planie Wrocławia z 1972{{r|jan}}.
▲Miejscowość została wymieniona w zlatynizowanej formie ''Olbino'' w [[łacina|łacińskim]] dokumencie wydanym 10 sierpnia 1201 roku przez kancelarię papieża [[Innocenty III|Innocentego III]] wydanym w [[Segni]]{{odn|Colmar Grünhagen|1866|s=58}}. W księdze łacińskiej ''[[Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis]]'' ([[język polski|pol.]] ''Księga uposażeń [[Archidiecezja wrocławska|biskupstwa wrocławskiego]]'') spisanej za czasów biskupa [[Henryk z Wierzbna (zm. 1319)|Henryka z Wierzbna]] w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie ''Olbingo''.<ref>[http://www.dokumentyslaska.pl/cds%2014/liber.html Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online]</ref><ref>H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889</ref>
Olbin, (Elbing) według Domańskiego jest nazwą dzierżawczą pochodzącą od przezwiska Olba (Albin). Obecna forma Ołbin przyjęła się w powszechnym użyciu po raz pierwszy na planie Wrocławia z 1972<ref name="Śląsk w końcu XVIII wieku">{{Cytuj książkę | nazwisko = Janczak | imię = Julian | tytuł = Śląsk w końcu XVIII wieku | inni = Krystyna Binek (oprac.) | wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]] | miejsce = Wrocław | rok = 1984 | strony = 89 | tom = Tom 2 | część = Cz. 2 | isbn = 8304013479 }}</ref>.▼
== Historia ==
Ołbin pozostawał w większej swej części aż do początku [[XIX wiek
▲Ołbin pozostawał w większej swej części aż do początku [[XIX wiek|XIX wieku]] poza granicami i poza murami miasta Wrocławia. Tylko część Ołbina, związana ściśle z [[przedpole]]m miejskich [[Fortyfikacja|fortyfikacji]], włączona została pod zarząd miasta już w [[1768]] i [[1800]]. Leżąc na północnym, "polskim"<ref group="uwaga">będąca jedną z głównych osi komunikacyjnych Ołbina [[ulica Nowowiejska we Wrocławiu|ulica Nowowiejska]] ([[język niemiecki|niem]]. ''Michaelisstraße'' "św. Michała, od patrona tutejszego kościoła; wcześniej ''Neudorfgasse'', tj. "zaułek Nowowiejski") nazwę swą wywodzi od sąsiadującej z Ołbinem (na północy osady) Nowej Wsi Polskiej (niem. ''Polnisch-Neudorf'' – nazwa występuje na mapie jeszcze z [[1847]]) zamieszkaną w znacznej części przez ludność mówiącą po polsku, także w czasach, kiedy Wrocław wraz ze [[Śląsk]]iem znajdował się w granicach [[Prusy (państwo)|Prus]] i [[Niemcy|Niemiec]]</ref> brzegu Odry często był plądrowany przez oblegające Wrocław armie bądź – jak w [[XVI wiek]]u – niszczony przez obrońców miasta w celu uniemożliwienia tym armiom znalezienia schronienia w trakcie oblężenia. Po zdobyciu Wrocławia w [[1807]] przez wojska [[Napoleon Bonaparte|napoleońskie]] i decyzji okupujących go władz o zburzeniu fortyfikacji miejskich i zasypaniu części fosy Ołbin<ref group="uwaga">używano wówczas nazw ''Sand Vorstadt'' i ''Oder Vorstadt'' – "Przedmieście Piaskowe" i "Przedmieście Odrzańskie", pierwsze od nazwy [[Wyspa Piasek we Wrocławiu|Wyspy Piasek]] graniczącej z tym przedmieściem, drugie od pobliskiej Odry; Ołbin leży na styku tych przedmieść</ref> został, wraz z kilkoma innymi graniczącymi z lokacyjnym [[Stare Miasto we Wrocławiu|Starym Miastem]] przedmieściami, włączony w [[1808]] w granice miasta Wrocławia.
Na zachodnim skraju Ołbina, przy ulicy Ołbińskiej nr 1, przy zbiegu z dzisiejszymi ulicami Krętą i [[Ulica Jedności Narodowej we Wrocławiu|Jedności Narodowej]]
Osiedle w obecnym kształcie zabudowane jest gęsto, głównie kamienicami z przełomu [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek|XX]] wieku. Podczas oblężenia ''[[Festung Breslau]]'' w [[1945]] jego zabudowa nie uległa aż tak poważnym zniszczeniom, jak niektóre inne rejony miasta (np. jak sąsiadujący z Ołbinem [[Plac Grunwaldzki we Wrocławiu|plac Grunwaldzki]]). Dlatego wciąż tak liczne są tu stuletnie kamienice, które w niektórych tylko miejscach ustępują zabudowie z końca XX i początków [[XXI wiek|XXI]] wieku. Zaliczane jest do [[Śródmieście|Śródmieścia]], w [[1991]] wydzielono zeń osobne osiedla [[Nadodrze (Wrocław)|Nadodrze]] (na zachodzie) i Plac Grunwaldzki na południu. Obecnie graniczy z [[Kleczków|Kleczkowem]] i Nadodrzem (na zachodzie), Starym Miastem i placem Grunwaldzkim (na południu), przez [[Odra we Wrocławiu|Starą Odrę]] z [[Zacisze (Wrocław)|Zaciszem]] (na wschodzie) i – również przez Starą Odrę – z [[Karłowice (Wrocław)|Karłowicami]] (na północy). Według szacunków Rady Miasta Wrocławia z [[2004]] roku Ołbin zamieszkuje około 41,1 tysięcy osób.
== Uwagi ==
{{Uwagi
<ref name="archi">W latach 1968–1970 część budynku przekazano Wydziałowi Architektury PWr. Na przełomie [[lata 80. XX wieku|lat 80.]] i [[lata 90. XX wieku|90. XX wieku]] większość Wydziału Elektroniki przeniesiono w rejon Placu Grunwaldzkiego, a Wydział Architektury gospodaruje większą częścią budynku (w na parterze jednego ze skrzydeł budynku pozostał jeszcze Instytut Metrologii Wydziału Elektroniki).</ref>
<ref name="mamut">„Spółdzielcze Zakłady Piekarsko-Ciastkarskie ''Mamut''”; „Mamut” to typ pieców w niej zainstalowanych, od nich przyjęła nazwę cała fabryka.</ref>
<ref name="pol">Będąca jedną z głównych osi komunikacyjnych Ołbina [[ulica Nowowiejska we Wrocławiu|ulica Nowowiejska]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Michaelisstraße'' „św. Michała, od patrona tutejszego kościoła; wcześniej ''Neudorfgasse'', tj. „zaułek Nowowiejski”) nazwę swą wywodzi od sąsiadującej z Ołbinem (na północy osady) Nowej Wsi Polskiej (niem. ''Polnisch-Neudorf'' – nazwa występuje na mapie jeszcze z 1847) zamieszkaną w znacznej części przez ludność mówiącą po polsku, także w czasach, kiedy Wrocław wraz ze [[Śląsk]]iem znajdował się w granicach [[Prusy (państwo)|Prus]] i [[Niemcy|Niemiec]].</ref>
<ref name="poza">Dzisiejsza ulica Ołbińska w całości leży formalnie <u>tuż poza</u> obecną granicą Ołbina wyznaczoną do celów ewidencyjno-wyborczych przez wrocławską Radę Miejską (zalicza się obecnie do wydzielonego w 1991 z Ołbina osiedla [[Nadodrze (Wrocław)|Nadodrze]], ale historycznie uzasadnione jest wymienienie jej tutaj, tym bardziej że opisany tu kościół dzieli od tej formalnej granicy jedynie szerokość ulicy Jedności Narodowej).</ref>
<ref name="repina">Osada, zlokalizowana w rejonie u. Krętej i Słowiańskiej wzmiankowana była od 1509 roku jako Repina, potem (od 1512) także jako „koło Szpitala Jedenastu Tysięcy Dziewic” albo Rzepina, Rzepin, Häselei lub Mässele; po 1547 osada wchłonięta została przez Ołbin.</ref>
<ref name="vorst">Używano wówczas nazw ''Sand Vorstadt'' i ''Oder Vorstadt'' – „Przedmieście Piaskowe” i „Przedmieście Odrzańskie”, pierwsze od nazwy [[Wyspa Piasek we Wrocławiu|Wyspy Piasek]] graniczącej z tym przedmieściem, drugie od pobliskiej Odry; Ołbin leży na styku tych przedmieść.</ref>
<ref name="wasch">Do roku 1945 nazywanego ''Waschteich Park'', obecnie czasem nieoficjalnie pod nazwą parku [[Stanisław Tołpa|Stanisława Tołpy]]; okolica ta wcześniej stanowiła zakole [[Odra|Odry]] połączone z systemem [[fosa|fos]] i [[fortyfikacje|fortyfikacji]] miejskich i po ich likwidacji w 1808 przez cały [[XIX wiek|XIX]] wiek znajdowały się tu stawy – od dwóch do czterech; ich kształt, rozmiary i liczba zmieniały się na przestrzeni stulecia – służące okolicznym mieszkańcom do prania odzieży (nazwę ''Waschteich Park'' tłumaczyć można jako „park nad stawem do prania”); wraz z rozwojem miasta stawy te zasypywano i po 1909 pozostał z nich już tylko jeden, dziś stanowiący ozdobę parku.</ref>
}}
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="bip">[http://bip.um.wroc.pl/attachments/download/55615 Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy (stan na 31.12.2017)].</ref>
▲
<ref name="korn">Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.</ref>
<ref name="liber">[http://www.dokumentyslaska.pl/cds%2014/liber.html Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online].</ref>
<ref name="mark">H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.</ref>
<ref name="sgkp">{{SgKP|II|326|Elbing}}</ref>
}}
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko = Grünhagen |
== Linki zewnętrzne ==
|