Katedra Notre-Dame w Paryżu: Różnice pomiędzy wersjami

Wybudowanie katedry zajęło blisko 200 lat. Budowę zaczęto od strony wschodniej - tam znajduje się część poświęcona sacrum. Konsekracja ołtarza nastąpiła w 1182 roku, podczas panowania króla [[Filip II August|Filipa II]]. Wtedy to biskup [[Maurice de Sully|de Sully]] odprawił uroczystą pierwszą mszę świętą w katedrze. Zmarł jednak w 1196 roku, blisko 150 lat przed ukończeniem prac<ref name=":3" />.

W 1240 roku, pierwszy znany architekt - [[Jean de Chelles]] - ukończył budowę nawy, a poźniejpóźniej dwóch wież fasady zachodniej. Rozpoczęto prace nad elewacjami [[Transept|transeptu]], które kontynuował jego następca [[Pierre de Montreuil]]. To on nadzorował instalację nowych większych okien, włączając w to trzy [[Rozeta (architektura)|rozety]] - w północnej, południowej i zachodniej ścianie katedry<ref name=":3" />.

Ostateczne poprawki wprowadzano po roku 1300 pod okiem architekta [[Jean Ravy|Jean'a Ravy]], który zaimplementował kolejne gotyckie innowacje architektoniczne - rozbudowany system [[Skarpa (architektura)|przypór]] odciążających konstrukcję dachu i ścian. Pozwoliły one wyprowadzić siły powodowane przez wysokie sklepienie poza wewnętrzne ściany zapewniając grację i lekkość budowli<ref name=":3" />.

[[Transept]] katedry znajduje się w jej centralnej części, prawie pośrodku między wieżami zachodniej [[Fasada|fasady]] a wschodnią [[Apsyda (architektura)|apsydą]]. Nieznacznie występuje on poza mury zewnętrzne naw bocznych. Dobudowane w późniejszym okresie kaplice wokół obejścia dodatkowo wyrównują granicę zewnętrznych ścian z murami transeptu<ref name=":1" />.

Notre Dame ma 130 m długości i 35 m wysokości w swoim najwyższym punkcie [[Sklepienie|sklepienia]]{{r|:0}}.

Najniższą kondygnację fasady stanowią trzy [[Portal|portale]] zatopione w wysuniętej do przodu ścianie parteru. Środkowy, przedstawiający scenę [[Sąd Ostateczny|Sądu Ostatecznego]], jest nieco wyższy i szerszy od pozostałych. Po prawej znajduje się portal [[Święta Anna|św. Anny]], a po lewej, wpisany w trójkątny szczyt portal maryjny<ref name=":2" /><ref name=":02" />. Ponad nimi znajduje się [[galeria królewska]], element charakterystyczny dla gotyckich katedr francuskich. Przedstawia ona 28 [[Stary Testament|starotestamentowych]] królów [[Izrael|Izraela]]<ref name="paristoric" />. Zrealizowana w pierwszej tercji XIII wieku szybko zapisała się w świadomości Paryżan jako przedstawienie królów francuskich. Do 1284 roku pogłoski urosły do rangi oficjalnej interpretacji, która trwała przez wieki. Spowodowało to negatywne skojarzenia w okresie [[Rewolucja francuska|Rewolucji Francuskiej]], uchodząc za symbol monarchii i [[Despotyzm|despotyzmu]]. Gdy w roku 1843 [[Eugène Viollet-le-Duc|Viollet-le-Duc]] rozpoczął renowację katedry Notre Dame, na fasadzie nie było ani jednej rzeźby. W procesie ich rekonstrukcji znaczący udział miał [[Geoffroi-Dechaume]]<ref name=":2" />.

Portal [[Święta Anna|Św. Anny]], znajdujący się pod prawą (południową) wieżą, częściowo został wykonany z rzeźb pochodzących ze starszego kościoła. Pierwotnie, będąc częścią kościoła wybudowanego w IV wieku, poświęcony był Matce Boskiej. [[Spolium|Spolia]], o których mowa to pole łuku, górne [[nadproże]] drzwi i 52 kamienie łuku. Stary maryjny portal po prowadzonej od lat 20. XII wieku restauracji, włączeniu go do fasady Notre Dame oraz licznym dodatkom zyskał nowe znaczenie ikonograficzne. W centralnej części [[Tympanon|tympanonu]] znajduje się Matka Boska siedząca na tronie pod [[Baldachim|baldachimem]] i trzymająca na łonie Dzieciątko, a po jej bokach stoją dwa anioły. Za aniołami po lewej i prawej stronie znajdują się odpowiednio: biskup z siedzącym i piszącym [[Akolita|akolitą]], oraz klęczący król. Przypuszcza się, że są to wizerunki Germanusa - świętego biskupa Paryża, oraz króla Childeberta - istotnej postaci dla powstania katedry. W nadprożu odnajdujemy, poczynając od lewej, pierwszego proroka [[Izajasz|Izajasza]], który głosił nadejście [[Pomazaniec|Mesjasza]], następnie sceny Zwiastowania i Nawiedzenia. W odgraniczonej przestrzeni za umiejscowionym centralnie łóżkiem rozgrywa się scena Narodzin z [[Józef z Nazaretu|Józefem]], wyglądającym na znudzonego, a za jego plecami Objawienie pasterzom. Kolejnymi postaciami są siedzący na ławce i pogrążeni w trwodze faryzeusz i uczony w piśmie, następnie tronujący Herod, a w skrajnie prawej części dostrzec można sylwetki Trzech Króli i ich koni<ref name=":02">{{Cytuj |autor = |autor r = Uwe Geese |redaktor = Rolf Toman |rozdział = Rzeźba gotycka Francji, Włoch, Niemiec i Anglii |tytuł = Sztuka gotyku. Architektura, rzeźba, malarstwo. |data = 1998 |isbn = 3-8290-5764-4 |wydawca = Könemann Verlagsgesellschaft mbH |s = 306-312}}</ref>.

Środkowy portal fasady przedstawia scenę [[Sąd Ostateczny|Sądu Ostatecznego]]. Jego powstanie przypada na początek XIII wieku i jest odpowiedzią na czas wielkich herezji i masowych ruchów [[Kacerstwo|kacerskich]] ogarniających ówczesną Europę. Program rzeźbiarski całego założenia charakteryzuje się jasnym i przejrzystym uporządkowaniem mowy obrazów, jakie tworzą poszczególne rzeźby. Celem założenia było trafienie do niepiśmiennych adresatów. W centrum górnego poziomu tympanonu widzimy sylwetkę Jezusa Chrystusa siedzącego na tronie sędziego. Na skraju tego samego poziomu znajdują się, po prawej - figura Maryi, a po lewej - św. Jana, oboje klęcząc wstawiają się za grzeszną ludzkością. Postaci te są oddzielone od Chrystusa aniołami, których sylwetki, trzymając w rękach krzyż, gwoździe i włócznie, wysuwają na pierwszy plan temat męki. Chrystus pokazuje swe rany w geście uniesionych dłoni. Jawi się jako Zbawiciel. Tronuje on nad niebiańską [[Jerozolima|Jerozolimą]] z [[Apokalipsa św. Jana|Apokalipsy św. Jana]] (12,2) o czterech wieżach, które reprezentują cztery żywioły i czterech ewangelistów. Chrystus wspiera swe stopy na rozpostartej nad miastem tęczy. Poniżej odbywa się ważenie dusz. Grzesznicy pozbawieni skruchy zostają posłani do piekieł. W archiwolcie po prawej widzimy strącenie jednego z nich. Posłuszni objawionym przez Kościół dogmatom mogą mieć nadzieję na zbawienie. Udają się oni na łono Abrahama, które wskazuje anioł po lewej stronie pierwszej archiwolty. Na ościeżach stoją apostołowie zwróceni w stronę przedstawionego na ''[[trumeau]]'' nauczającego Chrystusa. Przedstawienia cnót i grzechów można dostrzec na biegnących poniżej dwóch rzędach [[Relief|reliefów]], a na filarach drzwi znajdziemy postaci panien mądrych i głupich. Nadproże drzwi zrekonstruowane w XIX wieku prezentuje przebudzenie zmarłych na głos anielskiej trąby. Z grobów powstają wszyscy ludzie, bez znaczenia do jakiego stanu należeli za życia. Anioły w pozach widzów obserwują zdarzenia na dwóch pierwszych archiwoltach obramujących tympanon. Każdy z nich ma indywidualną mimikę twarzy, przeżywa sytuację w odmienny sposób, ich postawy i gesty nie powtarzają się<ref name=":02" />.