Ogniszczanin: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne, wikizacja, drobne techniczne |
m drobne redakcyjne, ilustracja, wikizacja |
||
Linia 1:
[[File:The hoard with iron axe-like bars (grzywna) from 13 Kanonicza Street in Kraków (MAK-K-686-23).jpg|thumb|250px|Żelazne grzywny siekieropodobne (2. poł. IX w.). Wykorzystywane były w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi jako jednostka płatnicza oraz jednostka miar. Muzeum Archeologiczne w Krakowie]]
'''Ogniszczanin''' – termin poch. z jęz. [[język staro-cerkiewno-słowiański|starosłowiańskiego]] (rzadko występujący w jęz. [[język staropolski|staropolskim]]) z XI - XIII w. (od "ogniszcze": ognisko, dwór) określający człowieka wolnego o eksponowanej pozycji społecznej, mającego swój dom (swoje ognisko)<ref>{{cytuj stronę|url=https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Plik:M._Arcta_S%C5%82ownik_Staropolski.djvu&page=293|tytuł=Słownik staropolski|opublikowany=|język=pl|data dostępu=2019-10-04}}</ref>. W kształtujących się [[Warstwa społeczna|warstwach społecznych]] wczesnej [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]], ogniszczanie byli mieszkańcami grodów, posiadającymi w nich domy (ogniska) na swą wyłączną i dziedziczoną własność<ref>Lelewel Joachim, ''Dzieje Litwy i Rusi aż do Unii z Polską w Lublinie 1569 zawartej''. Lipsk, 1839 (s. 59).</ref>.▼
▲'''Ogniszczanin''' – termin poch. z jęz. [[język staro-cerkiewno-słowiański|starosłowiańskiego]] (rzadko występujący w jęz. [[język staropolski|staropolskim]]) z XI - XIII w. (od "ogniszcze": ognisko, dwór) określający człowieka wolnego o eksponowanej pozycji społecznej, mającego swój dom (swoje ognisko)<ref>{{cytuj stronę|url=https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Plik:M._Arcta_S%C5%82ownik_Staropolski.djvu&page=293|tytuł=Słownik staropolski|opublikowany=|język=pl|data dostępu=2019-10-04}}</ref>. W kształtujących się [[Warstwa społeczna|warstwach społecznych]] wczesnej [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]], ogniszczanie byli mieszkańcami grodów, posiadającymi w nich domy (ogniska) na swą wyłączną i dziedziczoną własność<ref>Lelewel Joachim, ''Dzieje Litwy i Rusi aż do Unii z Polską w Lublinie 1569 zawartej''. Lipsk, 1839 (s. 59).</ref>.
Pierwotnie ogniszczanie łączyli swe rodziny tworząc rody (w dużej mierze podyktowane to było koniecznością karczowania terenów leśnych i puszcz, co przekraczało możliwości pojedynczego człowieka, a nawet pojedynczej rodziny). Przy wzroście znaczenia rodu składającego się z wielu „ognisk”, tworzyła się arystokracja „ogniszczan”, pretendująca do nieograniczonej władzy patriarchalnej kapłańsko-wojenno-sądowniczej nad wszystkimi gałęziami macierzystego rodu<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F86592%2Fdirectory.djvu&p=132|tytuł=Krytyka... s. 132|opublikowany=|język=pl
W zbiorze przepisów zawierającym normy [[prawo zwyczajowe|prawa zwyczajowego]] oraz [[prawo stanowione|stanowionego]] (w postaci ustawodawstwa książęcego), zwanego [[Ruska Prawda|''Ruską prawdą'']], kara za zabicie ogniszczanina wynosiła 80 [[Grzywna (jednostka miar)|grzywien]] (dla porównania: za wolnego człowieka 40 grzywien, a za chłopa 5 grzywien)<ref>{{cytuj stronę|url=http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=2946&from=FBC|tytuł=Prawda ruska czyli Prawa Wielkiego Xięcia Jarosława Władymirowicza... s. 49-50 ("O Xsiążęcych Otrokach)|opublikowany=|język= |data dostępu=2019-10-04}}</ref>.
Początkowo ogniszczanin był zarządcą dóbr książęcych, kierujący całym aparatem urzędniczym. Później mianem tym określany był każdy [[bojarzy]]n, starszy drużynnik, będący właścicielem ziemskim<ref>red. Lech Leciejewicz, ''Mały słownik kultury dawnych Słowian''... s. 272.</ref>.
== Przypisy ==
| |||