Metro (musical): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Współcześnie: drobne redakcyjne |
|||
Linia 48:
Twórcy musicalu, Janusz Józefowicz i Janusz Stokłosa, poznali się w połowie lat 80. w [[Teatr Ateneum w Warszawie|Teatrze Ateneum]], w którym pracowali nad musicalem ''Brel''. Wtedy to pojawił się pomysł stworzenia pierwszego polskiego musicalu, o czym opowiedzieli w wywiadzie telewizyjnym [[Grażyna Torbicka|Grażynie Torbickiej]]. Rozmowa zainteresowała przedsiębiorcę, [[Wiktor Kubiak|Wiktora Kubiaka]], który zaproponował sfinansowanie przedsięwzięcia<ref name="natemat">{{Cytuj stronę |url = https://natemat.pl/170077,metro-jest-wystawiane-juz-25-lat-polski-broadway-ktory-dal-nam-gwiazdy |tytuł = „Metro” – polski Broadway jest wystawiany od 25 lat. Doda, Milowicz, Górniak. Kto jeszcze tam zaczynał? |nazwisko = Kaczmarczyk |imię = Barbara |opublikowany = natemat.pl |data dostępu = 2018-11-24 | cytat = Gdyby 36 lat temu Janusz Józefowicz i Janusz Stokłosa nie spotkali się w teatrze Ateneum, prawdopodobnie nie mielibyśmy w Polsce musicalu, który od lat cieszy się tak ogromną popularnością, jak „Metro”. Gdyby podczas wywiadu transmitowanego w telewizji publicznej nie zdradzili Grażynie Torbickiej, że marzą o jego stworzeniu, biznesmen Wiktor Kubiak nie zdecydowałby się zostać producentem przedstawienia.}}</ref>.
Pod koniec lat 80. na terenie Polski oraz Czech i Słowacji rozpoczęły się castingi do musicalu. Wzięło w nich udział około 1000 osób{{r|encyklopedia}}, w większości niezwiązanych z aktorstwem, w tym m.in. lekarze, mechanicy czy pedagodzy. Podczas kompletowania obsady reżyserowi polecono m.in. [[Edyta Górniak|Edytę Górniak]], wówczas uczennicę technikum pszczelarskiego<ref name="fenomen-metra">{{Cytuj stronę | url = http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/21326,druk.html | tytuł = Warszawa. Fenomen „Metra” | nazwisko = Szymańska | imię = Izabela | data = 2006-01-28 | opublikowany = e-teatr.pl | język = pl | data dostępu = 2018-11-24 | cytat = Zaangażowali wielu amatorów - uczennicę technikum pszczelarskiego (Edyta Górniak) czy młodego weterynarza (Robert Janowski).}}</ref>, która zachwycała wielu swą barwą głosu. Postanowiono przyjąć ją do premierowej obsady spektaklu i skomponować specjalnie dla niej utwór „Litania”<ref name="musicalove">{{Cytuj stronę | cytat = Podczas kompletowania obsady musicalu Józefowiczowi zostaje polecona 17-letnia uczennica technikum pszczelarskiego, która zachwyca niezwykłą barwą głosu. Nazywa się Edyta Górniak... Dziewczyna zostaje przyjęta do premierowej obsady musicalu. Specjalnie dla niej Janusz Stokłosa skomponuję "Litanię". | url = http://musicalove.info/27-lat-metra | tytuł = „Gdy gra tych kilka nut”. 27 lat musicalu „Metro” | nazwisko = Łukomski | imię = Maciej | opublikowany = musicalove.info | język = pl | data dostępu = 2018-11-24 | archiwum = http://web.archive.org/web/20181125031905/http://musicalove.info/27-lat-metra | zarchiwizowano = 2018-11-25
Próby do ''Metra'' odbywały się w wynajętej sali [[Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie|Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie]]. Zespół aktorów miał do dyspozycji masażystów, lekarzy, [[foniatra|foniatrę]], [[logopeda|logopedów]]{{r|strefalifestyle}}. Producent, Wiktor Kubiak, przyjezdnym aktorom wynajmował mieszkania, a po skończonych próbach organizował imprezy. Próby trwały do późnych godzin nocnych{{r|strefalifestyle}}.
Linia 59:
[[Prapremiera]] musicalu ''Metro'' odbyła się 30 stycznia 1991 w [[Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy|Teatrze Dramatycznym]] w Warszawie. Za oficjalną premierę spektaklu uważa się datę 16 kwietnia 1992, kiedy musical zaprezentowano w [[Minskoff Theatre]] na [[Broadway (teatr)|Broadwayu]]. „Ulice Europy pełne są marzeń, niech wolność tańczy i śpiewa” – to hasło, które reklamowało musical ''Metro'' w prasie amerykańskiej<ref>{{Cytuj stronę|url = http://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/spektakle,c,4/ulice-europy-pelne-sa-marzen,90451.html|tytuł = Ulice Europy pełne są marzeń|data = 2016-02-14|opublikowany = kultura.poznan.pl|data dostępu = 2016-02-15 | cytat = Spektakl Józefowicza się nie starzeje. Bo hasło, które promowało go na Broadwayu – „Ulice Europy pełne są marzeń, niech wolność tańczy i śpiewa”, nadal jest aktualne.}}</ref>. Podczas wyjazdu głównego zespołu do Nowego Jorku, spektakl wystawiano równolegle na deskach Teatru Dramatycznego z drugą obsadą aktorską oraz zespołem muzycznym<ref name="encyklopedia-wywiad92">{{Cytuj stronę |url = http://encyklopediateatru.pl/artykuly/223403/zycie-jozefowicz-i-jego-zespol |tytuł = Życie, Józefowicz i jego zespół |nazwisko = Maciejewska |imię = Joanna |nazwisko2 = Redel |imię2 = Ewa |opublikowany = Encyklopedia Teatru Polskiego |język = pl |praca = Film nr 15 |data dostępu = 2018-10-26 | cytat = W Polsce kontynuowaliśmy przesłuchania do drugiej obsady „Metra”. Przecież zrobiłem ten musical dla polskiej widowni i, mimo że jedziemy na Broadway, chcę aby nadal był tutaj grany.}}</ref>.
Widzowie w Polsce tworzyli fankluby musicalu, pod wyjściem z teatru czekali na aktorów aby zdobyć ich autografy, a na murach Pałacu Kultury i Nauki, w którym mieści się warszawski Teatr Dramatyczny wypisywano wyznania miłosne<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,9009333,Metro_na_zywo___to_bylo_cos.html |tytuł = Metro na żywo – to było coś |nazwisko = Staniszewska |imię = Maja |data = 2011-01-26 |opublikowany = gazeta.pl |data dostępu = 2016-01-30 | cytat = Pamiętam fanów koczujących pod teatrem po autografy (…). Niektórzy wydrapywali miłosne wyznania do gwiazd spektaklu na ścianach Pałacu Kultury.}}</ref>. Codziennie na deskach Teatru Dramatycznego wystawiano po dwa spektakle, a miesięcznie – 40. W latach 90. ''Metro'' było również wystawiane na deskach amfiteatrów oraz na stadionach różnych miast Polski – m.in. w Koszalinie<ref name="koszalin-czy-nudne">{{Cytuj stronę |url = http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/223543,druk.html |tytuł = Czy Metro było nudne? |nazwisko = Tatowski |imię = Mariusz |nazwisko2 = Song |imię2 = Ewa |cytat = Metro dało Koszalinowi ogromnie dużo radości i wiarę, że sztuka może i powinna uczestniczyć w życiu każdego człowieka | data = 1993-09-09 |praca = Głos Pomorza nr 210 |opublikowany = e-teatr.pl |język = pl |data dostępu = 2018-10-27}}</ref>{{r|wywiad1993}}, Krakowie<ref name="metro-krakow">{{Cytuj stronę |cytat = Publiczność, która zjawiła się w krakowskiej hali "Wisły", aby podziwiać perfekcyjnie wykonane układy choreograficzne, efekty laserowe i melodyjne piosenki z pewnością wyszła ze spektaklu "Metra'' Janusza Józefowicza zadowolona. |url = http://encyklopediateatru.pl/artykuly/223955/bardzo-smutny-musical-metro |tytuł = Bardzo smutny musical Metro |nazwisko = Fryz-Więcek |imię = Agnieszka |data = 1993-03-04 |praca = Gazeta Krakowska nr 52 |opublikowany = Encyklopedia Teatru Polskiego |język = pl |data dostępu = 2018-10-27}}</ref> i Lublinie<ref name="lublin-dyrygent">{{Cytuj stronę |url = http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/223883,druk.html?fbclid=IwAR2k61sZkjawapLDdIAiQnJpAG_AOwmRJbqvnzG4XnVh7_rA-IIq-mFfdKY |tytuł = Nocne Metro |nazwisko = Józefczuk |imię = Grzegorz |nazwisko2 = Kwiatosz |imię2 = Marcin |data = 1993-06-21 |praca = Gazeta w Lublinie nr 142 |opublikowany = e-teatr.pl |data dostępu = 2018-10-27 | cytat = W piątkową noc na stadionie „Lublinianki” około 6 tysięcy widzów obejrzało najsławniejszy polski musical ostatnich lat – „Metro” w reżyserii Janusza Józefowicza. }}</ref>.
W maju 1992 odbył się 500. spektakl ''Metra''. Musical od początku istnienia korzystał z obcych scen, więc aby uniknąć ryzyka jego rozwiązania, we wrześniu tego samego roku do życia powołano teatr [[Studio Buffo]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://ewejsciowki.pl/warszawa/teatry/studio-buffo,6/musical-metro,29/ |tytuł = Musical Metro |opublikowany = ewejsciowki.pl |data dostępu = 2016-01-30 | cytat = Studio Buffo powstało w wyniku ogromnego sukcesu musicalu „Metro” – spektakl, który zyskał niesamowitą popularność, potrzebował własnej sceny teatralnej.}}</ref>.
Linia 118 ⟶ 117:
Amerykańska premiera, sfinansowana również przez Wiktora Kubiaka, okazała się jednak wielką klęską. Zaledwie 10 dni po premierze, po 13 przedstawieniach (oraz 24 spektaklach przedpremierowych) musical zszedł z afisza{{r|playbill}}. Jak podaje strona internetowa ''Playbill'' przedstawiająca dane dotyczące produkcji broadwayowskich, sala teatru Minskoff na przedstawieniach ''Metra'' przeciętnie wypełniona była zaledwie w 30 procentach{{r|gross}}. Zysk wyniósł nieco ponad 360 tysięcy dolarów<ref name="gross">{{Cytuj stronę|url=http://www.playbill.com/production/gross?production=00000150-ae98-d936-a7fd-eefc62a90002|tytuł=Production Gross | opublikowany = Playbill | data dostępu = 2019-02-19 | język = en}}</ref>, co znacząco przewyższało koszty produkcji.
Recenzent ''[[The New York Times]]a'', Frank Rich, złośliwie skrytykował polski musical: „Jakie polskie słowo oznacza fiasko? Jakiekolwiek by ono nie było, nie wiem czy jest wystarczające by opisać unikalne doświadczenie, jakim jest „Metro” (…)”. W recenzjach zarzucano słabą grę aktorską i kolokwialne tłumaczenia libretta na język angielski; podnoszono również zarzut splagiatowania słynnego ''Chorus Line'' [[Michael Bennett|Michaela Bennetta]] (musicalu znanego w Polsce jako [[Chór (film 1985)|''Chór'']])<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.nytimes.com/1992/04/17/theater/review-theater-metro-a-hit-in-warsaw-lands-on-broadway.html |tytuł = Review/Theater: Metro; A Hit in Warsaw Lands on Broadway |nazwisko = Rich |imię = Frank |data = 1992-04-17 | praca = [[The New York Times]] | opublikowany = nytimes.com |data dostępu = 2016-01-30 | język = en
{{CytatD|Przygnębiające i poszarpane Metro chwilami wydaje się wzorować na dziesięć razy kopiowanej nielegalnej kasecie filmowej wersji broadwayowskiego prototypu [''A Chorus Line'' (…)], do której zaplątała się przez pomyłkę szpula z ''Hair''.|Frank Rich, „[[The New York Times]]”, tłum. za: „[[Gazeta Wyborcza]]”, 18 kwietnia 1992}}
Linia 124 ⟶ 123:
Według relacji twórców w wywiadach, pomimo krytyki prasy musical został przyjęty dość ciepło przez nowojorską publiczność. Po zakończeniu ostatniego przedstawienia na Broadwayu orkiestra – złożona w większości z amerykańskich muzyków – zagrała [[hymn Polski]]<ref name="patrzcie-jankesi">{{Cytuj stronę |url = http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/207619,druk.html |tytuł = Patrzcie Jankesi, jak robić musical! |nazwisko = Czajka |imię = Mariusz |data = 2015-08-29 |praca = [[Fakt (gazeta)|Fakt]] nr 201 – dodatek Warszawa |opublikowany = e-teatr.pl |język = pl |data dostępu = 2018-10-27}}</ref><ref name="czajka-teleshow">{{Cytuj stronę |url = https://teleshow.wp.pl/zycie-nad-rozlewiskiem-co-sie-dzieje-z-mariuszem-czajka-6026606228632705g/3 |cytat = Na ostatnim przedstawieniu w sali, gdzie jest 1700 miejsc, zjawiło się ponad 2 tysiące ludzi. Mieliśmy owacje na stojąco, a po opuszczeniu kurtyny (…) nagle orkiestra składająca się praktycznie z samych Amerykanów zaczęła grać hymn Polski. |tytuł = Mariusz Czajka – „Życie nad rozlewiskiem”: Co się dzieje z Mariuszem Czajką? |opublikowany = [[Wirtualna Polska|WP Teleshow]] |język = pl |data dostępu = 2018-10-27}}</ref>. Reżyser wspomina także, że otrzymał list od amerykańskiego związku zawodowego reżyserów, w którym podziękowano za „przewietrzenie tego miejsca” i za to „że widz znowu wrócił do teatru”{{r|nie-przebije}}.
Według jednego z aktorów pierwszej obsady musicalu, [[Mariusz Czajka|Mariusza Czajki]], negatywna krytyka w amerykańskiej prasie była rezultatem wywiadu, jaki na początku pobytu zespołu ''Metra'' w Stanach Zjednoczonych udzielił do „[[The New York Times|New York
31 maja 1992 muzyka i treść musicalu ''Metro'' została nominowana do prestiżowej amerykańskiej [[Tony Award|nagrody teatralnej Tony]]<ref name="tony_1992">{{Cytuj stronę |url = http://www2.broadwayworld.com/tonyawardsyear.cfm?year=1992 |tytuł = 1992 Tony Award Winners and Nominees |opublikowany = broadwayworld.com |data dostępu = 2016-03-29 | język = en
W 1993, w jednym z wywiadów Janusz Józefowicz odniósł się do zarzutu „skopiowania” musicalu ''Chorus Line'', jaki podnosili amerykańscy recenzenci. Reżyser twiedzi, że był on zgoła niesłuszny, ponieważ zabieg upodobnienia polskiej produkcji do amerykańskiej był całkowicie świadomy<ref name="wywiad1993">{{Cytuj stronę |url = https://www.youtube.com/watch?v=rCWSt1dBkWc |tytuł = Rozmowa z Januszem Józefowiczem przy okazji premiery spektaklu „Metro” w Szczecinie |nazwisko = Załuska |imię = Dąbrówka |data = 1993-08 |opublikowany = [[YouTube]] |data dostępu = 2016-08-30 | język = pl
=== Współcześnie ===
Pomimo wielokrotnych zmian obsady, uproszczonej aranżacji przedstawienia i rezygnacji z akompaniamentu muzyki na żywo w końcu lat 90., ''Metro'' od blisko 30 lat cieszy się popularnością. Do czerwca 2018 musical zagrano ponad 2150 razy, a obejrzało go - według szacunków - łącznie ok. 2 milionów widzów, co jest ewenementem w Polsce<ref name="strefalifestyle" />. Dziś twórcy musicalu w wywiadach wyjaśniają, że sami nie rozumieją fenomenu stworzonego przez nich przedstawienia i nigdy nie przewidywali, że tak długo będzie cieszyć się popularnością wśród widzów<ref name="interia-wywiad">{{Cytuj stronę |url = https://muzyka.interia.pl/wiadomosci/news-janusz-jozefowicz-o-sukcesie-musicalu-metro-nie-do-konca-to-,nId,2550231 |tytuł = Janusz Józefowicz o sukcesie musicalu „Metro”: Nie do końca to rozumiem |nazwisko = Drygalski |imię = Adam |data = 2018-02-26 |opublikowany = [[Interia|Muzyka Interia]] |język = pl |data dostępu = 2018-10-26}}</ref>. W wielu wywiadach reżyser
== Twórcy ==
| |||