Izydora Dąmbska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 36:
Po październiku 1956 Dąmbska otrzymała zaproszenie do objęcia katedry w Uniwersytecie Jagiellońskim w [[Kraków|Krakowie]] oraz w Uniwersytecie Poznańskim. Mimo początkowych wahań zdecydowała się ostatecznie przyjąć ofertę [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]], gdzie od l września 1957 objęła katedrę historii filozofii (drugą katedrę zajmował R. Ingarden). Od początku swojej działalności dydaktycznej w Krakowie zgromadziła wokół siebie grupę uczniów i współpracowników. Po kilkuletniej przerwie mogła wreszcie publikować w kraju oraz uczestniczyć w zagranicznych kongresach i konferencjach naukowych. We wrześniu 1958 roku I. Dąmbska udała się w swą pierwszą po wojnie podróż zagraniczną: uczestniczyła w XII Międzynarodowym Kongresie Filozoficznym w Wenecji, a następnie, dzięki uzyskanemu stypendium Fundacji Forda, przebywała przez sześć miesięcy w Paryżu, gdzie, prowadziła własne badania oraz wygłosiła odczyty w Sorbonie i w Centre International de Synthèse.
 
Ten pomyślny okres nie trwał jednak zbyt długo. Już od początku lat sześćdziesiątych władze patrzyły coraz bardziej niechętnie na jejej działalność dydaktyczną i wychowawczą. Powodem tej niechęci były poglądy I. Dąmbskiej odbiegające od głoszonych oficjalnie przez władze (warunkiem było wykładanie według tzw. metodologii marksistowskiej<ref>{{Cytuj pismo | autor = [[Stefan Mękarski]] | tytuł = Ś.p. Izydora Dąmbska | czasopismo = Biuletyn | wydawca = Koło Lwowian w Londynie | wolumin = Nr 46 | strony = 79 | data = Grudzień 1983 | url = https://dlibra.kul.pl/publication/2132}}</ref>). W wielu publicznych wypowiedziach. występowała ona w obronie wolności badań filozoficznych, twierdząc, iż filozofia, podobnie jak każda rzetelna nauka, powinna być wytworem niezależnego i bezinteresownego dążenia umysłu ludzkiego do prawdy i, że nie można jej uprawiać na gruncie jakiejkolwiek nakazanej z góry ideologii. Według niej, neutralny ideologicznie miał być również uniwersytet. Nawiązując do poglądów K. Twardowskiego, widziała misję wychowawczą uniwersytetu nie w tym, by urabiał młodzież w duchu tej czy innej ideologii, ale by w niej kształtował gorące umiłowanie prawdy i przysposabiał do niezależnych badań naukowych. Początkowo tego rodzaju niezależne postawy były tolerowani przez władze, ale w miarę wygaszania popaździernikowych przemian i wzmacniania ideologicznego nadzoru nad nauką i szkolnictwem wyższym, jej wykłady i seminaria oraz inne wystąpienia publiczne stawały się niepożądane i niewygodne. Po raz drugi więc odebrano jej katedrę i możliwość pracy dydaktycznej i z dniem 1 lipca 1964 roku przeniesiono, mimo jej sprzeciwu, do [[Instytut Filozofii i Socjologii PAN|Instytutu Filozofii i Socjologii PAN]], gdzie wprawdzie mogła prowadzić badania naukowe, ale indywidualnie i bez kontaktów z młodzieżą, które tak bardzo sobie ceniła. „Jest jasne, że trzeba będzie znów odejść. [...], ale chodzi o to, by przegrywający zachował twarz” – pisała w liście do Tadeusza Kotarbińskiego. Natomiast w przemówieniu pożegnalnym skierowanym do Rady Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ (którego z powodu natychmiastowości jej przeniesienia nie zdążyła wygłosić osobiście) stwierdziła: „To, że z tych powodów ustąpić muszę z filozoficznej katedry i Uniwersytet Jagielloński opuścić, jest dla mnie rzeczą nad wyraz ciężką. W niczym jednak nie zachwiało to mego przeświadczenia o moralnej słuszności zajmowanego przeze mnie stanowiska, którego nadal, tak samo jak dotąd, będę bronić, gdziekolwiek mi jeszcze działać wypadnie”. Postawie tej pozostała wierna do końca życia. Nigdy nie uległa żadnym „racjom” taktycznym, ale odważnie występowała w obronie wolności myśli oraz przeciwko wszelkim administracyjnym naciskom wolność tę naruszającym. Tak było w 1968 roku, gdy wystąpiła z apelem do Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w obronie studentów oraz, gdy wspólnie z prof. [[Tadeusz Kotarbiński|T. Kotarbińskim]], na znak protestu przeciwko usunięciu [[Irena Krońska|Ireny Krońskiej]] ze stanowiska kierownika Redakcji Biblioteki Klasyków Filozofii, zrezygnowała z uczestnictwa w Komitecie Redakcyjnym Biblioteki. Nie zważając na doznane wcześniej krzywdy, ujęła się również za represjonowanymi profesorami warszawskimi, chociaż ich działania z lat pięćdziesiątych musiały budzić jej wstręt. Podobnie w 1976 roku była jednym z sygnatariuszy memoriału uczonych skierowanego do sejmu PRL, w którym domagano się obiektywnego zbadania wydarzeń czerwcowych.
 
Mimo administracyjnych ograniczeń nie zrezygnowała z pracy dydaktycznej, która była jej życiowym powołaniem. Nie mogąc wykładać publicznie, jesienią 1964 roku utworzyła na prośbę swych uczniów ‘privatissimum’, które prowadziła przez prawie dwadzieścia lat. W tym czasie pracowała również intensywnie naukowo. Po opublikowaniu w 1958 roku rozprawy o sceptycyzmie francuskim XVI-XVII wieku, w następnych latach ukazały się jej dwie najważniejsze prace z teorii poznania: ''Dwa studia z teorii naukowego poznania'' (1962) i ''O narzędziach i przedmiotach poznania'' (1967). W 1972 roku, po ponad trzydziestu latach oczekiwania, udało się autorce opublikować ''Dwa studia o Platonie''. Podsumowaniem jej długoletnich badań nad konwencjonalizmem była rozprawa ''O konwencjach i konwencjonalizmie'' wydana w 1975 roku. Ostatnia jej większa praca ''Wprowadzenie do starożytnej semiotyki greckiej'', składająca się z wyboru tekstów filozofów starożytnych oraz obszernego wstępu autorki, ukazała się już pośmiertnie w 1984 roku. Znacznie liczniej pojawiały się na łamach czasopism krajowych i zagranicznych (głównie francuskich) jej mniejsze rozprawy i artykuły.
Linia 42:
Wszystkie te prace przyniosły jej uznanie krajowych i zagranicznych środowisk filozoficznych. W 1969 roku, jako pierwsza kobieta w historii, została powołana w skład Institut International de Philosophie, a w 1973 roku została laureatką nagrody naukowej im. Alfreda Jurzykowskiego (Alfred Jurzykowski Foundation, New York). Była członkiem wielu towarzystw naukowych – polskich i zagranicznych (Polskie Towarzystwo Filozoficzne przyznało jej tytuł członka honorowego). Wyrazem uznania osiągnięć naukowych I. Dąmbskiej było również powołanie jej do międzynarodowego wydawnictwa Archive International d’Histoire des Idées oraz przyznanie przez KUL nagrody im. ks. Idziego Radziszewskiego, której już nie zdążyła odebrać. Przed przejściem na emeryturę otrzymała tytuł profesora zwyczajnego. W 1975 roku za zasługi obywatelskie otrzymała jedyne swe odznaczenie – Krzyż Armii Krajowej. W 1978 podpisała deklarację założycielską [[Towarzystwo Kursów Naukowych|Towarzystwa Kursów Naukowych]]. Mimo ciężkiej choroby pracowała do ostatnich dni życia. Zmarła 18 czerwca 1983 roku, a pochowana została w rodzinnym grobowcu w [[Rudna Wielka (województwo podkarpackie) |Rudnej Wielkiej]] k. Rzeszowa.
 
W [[PRL]] informacje na temat Izydory Dąbskiej podlegały [[cenzura|cenzurze]]. W 1977 roku jej nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jegojej osoby zanotował [[Tomasz Strzyżewski]], który w swojej książce o [[Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|peerelowskiej cenzurze]] opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 roku [[Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk|Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk]]. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jegojej nazwisko z adnotacją: "Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW". Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp.{{odn|Tomasz Strzyżewski|2015|s=139}}.
 
W 1984 otrzymała [[Nagroda im. Księdza Idziego Radziszewskiego|Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego]] [[Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II|Towarzystwa Naukowego KUL]] (za rok 1983), za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego.