Wikipedia

Rzymskie wakacje: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 866 edycji
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 866 edycji
m drobne redakcyjne, drobne techniczne, źródła/przypisy
Linia 71:
== Produkcja ==
=== Scenariusz ===
[[Plik:Trumbo 1947.jpg|mały|left|Dalton Trumbo, główny autor scenariusza do ''Rzymskich wakacji''. Jego nazwisko przywrócono oficjalnie dopiero w 2011]]
Autorem opowiadania jest [[Dalton Trumbo]], który napisał je jesienią 1949, będąc w trudnej sytuacji materialnej{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=279}}. Fabułę historii oparł na artykule prasowym otrzymanym od swojego przyjaciela [[Ian McLellan Hunter|Iana McLellana Huntera]], opisującym prawdziwe wydarzenie z życia księżnej [[Elżbieta II|Elżbiety II]] i jej siostry księżniczki [[Małgorzata Windsor (księżniczka)|Małgorzaty Windsor]], które przytrafiło im się w Rzymie{{#tag:ref|Często błędnie uważano, że pierwowzorem postaci księżniczki Anny była brytyjska księżniczka Małgorzata, która zakochała się w starszym od siebie, rozwiedzionym [[Peter Townsend|Peterze Townsendzie]]. Rodzina i rząd nie dopuścili do uroczystości ślubnych. Sprawa głośnego romansu nie była znana do 1953, gdy ukończono ''Rzymskie wakacje''. William Wyler przekonywał, aby nie robić żadnych porównań. Jak zaznaczał, inspiracją historii nie było życie osobiste księżniczki Małgorzaty, lecz jej oficjalna działalność i dobrze znane poczucie humoru{{odn|Spoto|2006|s=71}}.|group="uwaga"}}{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Po tym jak Hunter zgodził się na umieszczenie swojego nazwiska w scenariuszu (Trumbo nie mógł się osobiście podpisać, ponieważ jego nazwisko znajdowało się ówcześnie na tzw. [[Czarna lista Hollywood|czarnej liście Hollywood]]), przekazał tekst George’owi Willnerowi, by ten sprzedał go studiu, które wyrazi nim swoje zainteresowanie{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. W październiku 1949 Willner zawarł umowę z wytwórnią [[Liberty Films]], założoną przez [[Frank Capra|Franka Caprę]], [[George Stevens|George’a Stevensa]], [[Samuel J. Briskin|Samuela J. Briskina]] i [[William Wyler|Williama Wylera]], która stała się spółką całkowicie zależną od [[Paramount Pictures]]{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}{{odn|Molyneaux|1995|s=118}}. Liberty Films zakupiło scenariusz od Huntera za kwotę 35 tys. dolarów, jednocześnie zatrudniając go na okres ośmiu tygodni w celu dokonania drobnych poprawek za dopłatą 5 tys. dolarów{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Po wygaśnięciu umowy, Paramount podpisało z Hunterem odrębny kontrakt, na mocy którego zarabiał 750 dolarów tygodniowo{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Zainteresowanie historią wyraził Capra{{odn|Spoto|2006|s=64}}, który widział w nim duże podobieństwo do swojej klasycznej [[Komedia romantyczna|komedii romantycznej]] ''[[Ich noce]]'' (1934) z [[Clark Gable|Clarkiem Gable’em]] i [[Claudette Colbert]] w rolach głównych. Z różnych powodów zdecydował się jednak na porzucenie projektu{{#tag:ref|Jedna z hipotez mówiła, że Capra zdecydował się porzucić projekt z uwagi na nazwisko Trumbo, które znajdowało się na czarnej liście Hollywood{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}.|group="uwaga"}}{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}.
 
Pierwszy oficjalny egzemplarz scenariusza po poprawkach, podpisany imieniem i nazwiskiem Huntera i, liczący 174 strony, ukazał się 1 marca 1951 pod tytułem ''Roman Holiday''{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Jedna kopiaJedną zostałakopię przekazanaprzekazano agencji Goldstone-Willner{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. W marcu 1951 Wyler przejął scenariusz, który na jego prośbę został przepisany przez [[Ben Hecht|Bena Hechta]] w dwóch szkicach 7 czerwca i 5 listopada. Synopsis Hechta miał taką samą strukturę i głównych bohaterów jak pierwowzór Trumbo i Huntera, jednak zawierał zmiany w dialogach i niektórych imionach postaci dalszego planu{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. W kwietniu 1952 [[Preston Sturges]] naniósł kolejne poprawki w scenariuszu{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. W trakcie podróży statkiem do Włoch, Wyler poprosił swojego brata [[Robert Wyler|Roberta]] i przyjaciela Lestera Koeniga, by przepisali jedną z poprzednich wersji{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Po przybyciu na miejsce, dwójka Włochów – [[Ennio Flaiano]] i [[Suso Cecchi D’Amico]] – dokonała poprawek, które zakończyły się w maju i zawierały kwestie zarówno w języku angielskim, jak i włoskim{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Wyler przekazał scenariusz angielskiemu dramaturgowi [[John Dighton|Johnowi Dightonowi]], by ten naniósł ostateczne korekty. Finalna wersja została zaprezentowana 4 czerwca{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280}}. Jako autorów przedstawiono Dightona, Flaiano i D’Amico{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=280–281}}. Zdaniem [[Montaż filmowy|montażysty]] [[Robert Swink|Roberta Swinka]] „film był czymś w rodzaju składanki robionej na poczekaniu”{{odn|Spoto|2006|s=64}}.
 
Przy tworzeniu czołówki filmu, pracownicy studia, spośród wielu przedstawionych wersji scenariusza, zdecydowali się wybrać historię autorstwa Huntera i tekst Huntera i Dightona{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=281}}. Trumbo nie został wymieniony w oryginalnym wydaniu. Jego nazwisko przywrócono dopiero w 2003, gdy film ukazał się na [[DVD]]{{r|e}}. Osiem lat później, związek [[Writers Guild of America, West]] oficjalnie przywrócił Trumbo jako głównego twórcę scenariusza. Ówczesny prezes związku, [[Christopher Keyser|Chris Keyser]], w oświadczeniu zamieszczonym na oficjalnej stronie napisał: „To nie jest w naszej mocy, aby usuwać błędy lub cierpienia z przeszłości. Ale możemy wykonać gest w postaci zadośćuczynienia, nie możemy pozwolić, abyśmy znowu padli ofiarą niebezpiecznej siły strachu czy impulsu [[Cenzura|cenzury]], nawet jeżeli zobowiązanie jest tylko nadzieją. I w końcu możemy przywrócić zasługę w przypadku gdy się ona należy”{{r|d}}.
Linia 85:
|„Miała [Hepburn] wszystko czego szukałem – urok, niewinność i talent. Była bardzo zabawna. To było absolutnie urocze.”<div style="text-align:right;">— <small>'''William Wyler'''{{odn|Paris|2001|s=72}}</small></div>
|}
Wyler udał się w czerwcu 1951 do Europy w celu znalezienia odpowiedniej kandydatki do głównej roli żeńskiej. Ówczesny scenarzysta i kierownik obsady w [[Londyn|londyńskim]] biurze Paramountu, Richard Mealand skontaktował się we wrześniu z Robertem Lennardem z [[Associated British Picture Corporation]] (ABPC), informując go, że otrzymał od przełożonych z [[Hollywood]] instrukcje dotyczące znalezienia aktorki do filmu, który będzie realizowany następnego lata w Rzymie{{odn|Spoto|2006|s=54}}. Lennard zgodził się wysłać młodą AngielkęBrytyjkę Audrey Hepburn na spotkanie z reżyserem. Mealand widział wcześniej jej występ w filmie ''[[Śmiech w raju]]'' (1951, reż. [[Mario Zampi]]){{odn|Hofstede|1994|s=61}}. Do spotkania doszło w hotelu [[Claridge’s]]{{odn|Spoto|2006|s=55}}. Wyler przyznawał, że „chciałem dziewczynę bez amerykańskiego akcentu, aby odegrała swoją rolę tak, by można sądzić, że została wychowana na księżniczkę”{{odn|Fishgall|2002|s=171}}. Reżyser wybrał kilka kandydatek, lecz nie chciał zostać w Londynie na [[Casting|zdjęciach próbnych]]. Polecił swojemu przyjacielowi [[Thorold Dickinson|Thoroldowi Dickinsonowi]], który współpracował z Hepburn przy [[Dreszczowiec|dreszczowcu]] [[Dramat polityczny|politycznym]] ''[[Tajemniczy ludzie]]'' (1952){{odn|Sinyard|2013|s=148}}, przeprowadzenie castingu z udziałem aktorki{{odn|Paris|2001|s=62}}. Nakazał, by po zakończeniu rozmowy nie wyłączać kamery{{odn|Spoto|2006|s=55}}{{odn|Paris|2001|s=62}}.
 
Zdjęcia próbne odbyły się 18 września 1951 w [[Pinewood Studios]]{{odn|Spoto|2006|s=55}}{{odn|Paris|2001|s=62}}. Hepburn dostała do odegrania [[Scena (film)|scenę]], w której jako znudzona sztucznymi formalnościami księżna kładzie się spać w asyście damy dworu{{odn|Spoto|2006|s=55}}. Na prośbę Paramountu przeprowadzono wywiad z AngielkąBrytyjką, w trakcie którego opowiadała o doświadczeniach i [[II wojna światowa|przeżyciach wojennych]] oraz tańcu w [[Balet|balecie]]{{odn|Paris|2001|s=62}}. Aktorka, myśląc, że kamera jest wyłączona, wskoczyła na łóżko i zapytała: „Jak było? Wypadło dobrze?”. Po chwili zorientowała się, że wszyscy wokół niej są cicho, światła były zapalone, a kamera rejestrowała{{odn|Paris|2001|s=62}}{{odn|Spoto|2006|s=56}}. „Wróciłam, usiadłam i rozmawiałam z nim [Dickinsonem]. Zadawał mnóstwo pytań odnośnie do mojej osoby, pracy, a nawet moich wojennych lat w Holandii… [i] to było kontynuacją zdjęć próbnych. Sfilmował mnie, naturalną i nieusiłującą grać” – wspominała{{odn|Spoto|2006|s=56}}.
 
Nagrania testów przetransportowano samolotem do Hollywood{{odn|Paris|2001|s=72}}. 12 października, w telegramie wystosowanym do Mealanda, Wyler napisał: „Zdjęcia próbne Hepburn były bardzo dobre. Wszyscy w wytwórni odnieśli się do niej z entuzjazmem. Powiadom Dickinsona, że wykonał świetną robotę”{{odn|Spoto|2006|s=56}}. Pod wrażeniem spontanicznego występu aktorki był także dyrektor Paramountu [[Don Hartman]]{{odn|Paris|2001|s=72}}, który stwierdził: „Byliśmy zafascynowani. To niczyja zasługa, że natychmiast ją zaangażowaliśmy”{{#tag:ref|15 października Hepburn podpisała siedmioletni kontrakt z Paramountem, zakładający między innymi realizację siedmiu filmów w ciągu siedmiu lat. Dzięki temu była pierwszą początkującą aktorką, którą zaangażowano jednocześnie do głównych ról na [[Broadway (teatr)|Broadwayu]] i w filmie fabularnym{{odn|Spoto|2006|s=56}}.|group="uwaga"}}{{odn|Spoto|2006|s=56}}.
Linia 101:
Duże powodzenie [[spektakl]]u ''[[Gigi (sztuka)|Gigi]]'' z Hepburn w roli głównej spowodowało, że, Paramount zgodził się przesunąć zdjęcia do ''Rzymskich wakacji'' na wiosnę 1952{{odn|Spoto|2006|s=63}}. [[Gilbert Miller]] wyznaczył termin na maj. Producent uzyskał również zapewnienie, że ''Rzymskie wakacje'' zostaną ukończone do końca września, ponieważ aktorka miała w perspektywie wyjazd na krajowe tournée z ''Gigi''{{odn|Spoto|2006|s=63}}.
 
Przed rozpoczęciem procesu realizacji, przedstawiciele włoskiego rządu musieli zatwierdzić scenariusz, który w żaden sposób nie ośmieszałby i nie przedstawiał kraju w negatywnym świetle{{r|i}}. SzefÓwczesny szef tamtejszego ministerstwa kultury [[Annibale Scicluna Sorge]] w pierwszej chwili odrzucił scenariusz, twierdząc, że obraża on włoskich policjantów. Reżyser jako kontrargument tłumaczył, że film w sposób luźny traktuje całą historię i przedstawia losy amerykańskiego reportera, turystów i rodziny królewskiej w konwencji czysto [[Komedia|komediowej]]{{r|i}}.
 
W lutym Hepburn spotkała się w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] z [[Kostiumograf|odpowiedzialną za kostiumy]] [[Edith Head]], która przygotowała portfolio pomysłów na kostiumy{{odn|Spoto|2006|s=64}}. Aktorka wprowadziła kilka poprawek, takich jak prostsza linia dekoltu i szerszy pasek{{odn|Spoto|2006|s=64}}. Peck na czas pracy nad filmem przyleciał na [[półwysep Apeniński]] wraz rodziną, z którą zamieszkał w willi niedaleko [[Albano Laziale]], w posiadłości zwanej Vigna Saint’ Antonio. Lokalna prasa aktywnie rozpisywała się na temat przyjazdu aktora{{r|f}}. Wyler zabrał ze sobą żonę i córki, podobnie jak Albert, któremu towarzyszyły żona i synek{{r|g}}.
Linia 120:
Aktor pochlebnie wyrażał się także na temat współpracy z Wylerem, podkreślając jego perfekcjonizm. Reżyser powtarzał [[Ujęcie (film)|ujęcia]] dopóki nie uznał, że są wystarczająco zadowalające. Według Alberta jedno z ujęć wymagało ponad pięćdziesięciu powtórzeń{{odn|Spoto|2006|s=70}}. Jego metodologia pracy często doprowadzała do nieporozumień z innymi członkami ekipy{{odn|Fishgall|2002|s=173}}. Mimo że Wyler zawsze był przygotowany do swojej pracy, często słuchał sugestii aktorów. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku sceny przy Ustach Prawdy. Peck w uzgodnieniu z reżyserem, zainscenizował [[gag]], w którym po włożeniu ręki do ust rzeźby, schował ją w rękaw marynarki, udając jej „odgryzienie”{{odn|Hofstede|1994|s=71}}. Reakcja przerażenia Hepburn była prawdziwa, a sama aktorka wspominała, że była to jedyna scena, do której nie nagrywano [[Dubel (ujęcie)|dubli]]{{odn|Fishgall|2002|s=173}}. Wyler przystał na ten pomysł, ponieważ kilka dni wcześniej sam zastosował tę sztuczkę, zwiedzając Wieczne Miasto ze swoimi córkami{{r|g}}.
 
Przy nagrywaniu ujęcia pożegnania dwójki bohaterów, Hepburn miała zagrać scenę płaczu. „Była już późna noc, ja byłam zmęczona po całym dniu pracy. Pierwsza część sceny poszła bardzo dobrze, jednak łzy nie pojawiły się, a ja nie wiedziałam co zrobić” – wspominała{{odn|Fishgall|2002|s=173}}. Wyler po kilku nieudanych próbach, w których zastosowanozdecydowano się między innymi na zastosowanie [[Gliceryna|glicerynęgliceryny]]{{odn|Spoto|2006|s=73}}, podniesionym tonem zwrócił się do aktorki: „Nie możemy tu zostać całą noc. Czy nie możesz się rozpłakać na litość boską? Powinnaś chyba już wiedzieć, na czym polega aktorstwo!”{{odn|Fishgall|2002|s=173}}{{odn|Spoto|2006|s=73}}. Hepburn zaczęła szlochać, a scenę udało się nagrać. Reżyser później przeprosił aktorkę, mówiąc: „musiałem cię jakoś sprowokować”{{odn|Fishgall|2002|s=173}}. Peck w trakcie realizacji stracił 16 funtów na wadze. „Pracowaliśmy codziennie od świtu do późnych godzin nocnych” – przyznawał{{odn|Fishgall|2002|s=173}}.
 
Pomimo licznych trudności, realizacja filmu była satysfakcjonującym okresem dla całej ekipy{{odn|Spoto|2006|s=67}}. Peck i Hepburn stali się bliskimi przyjaciółmi, choć prasa sugerowała, że między aktorami doszło na [[Plan zdjęciowy|planie zdjęciowym]] do romansu, co okazało się nieprawdą”{{#tag:ref|W rzeczywistości Peck w trakcie zdjęć nawiązał znajomość z dziennikarką francuskiego „[[France Soir]]” [[Veronique Peck|Veronique Passani]], z którą ożenił się w 1955{{odn|Fishgall|2002|s=190}}, a Hepburn wszystkie weekendy spędzała ze swoim ówczesnym narzeczonym [[James Hanson (przemysłowiec)|Jamesem Hansonem]]{{odn|Spoto|2006|s=68}}.|group="uwaga"}}<ref>{{odn|ref=nie|Molyneaux|1995|s=118}}; {{odn|ref=nie|Paris|2001|s=82}}</ref>. Eddie Albert przyznawał, że „praca z Willym w Rzymie była niczym innym, jak tylko radością”, a Peck podkreślał, że wspólne granie z Hepburn było „najszczęśliwszym doświadczeniem, jakie kiedykolwiek miałem na planie filmowym”{{r|g}}. Zdaniem aktorki „[Peck] zawsze sprawiał, że czułam się odprężona przed rozpoczęciem sceny. To był miły zespół, nikt nie kaprysił, nie stwarzał emocjonalnych barier. Wkrótce nauczyłam się rozluźniać, szukać wskazówek u Pecka i Wylera”{{odn|Spoto|2006|s=68}}.
Linia 144:
Brytyjska premiera ''Rzymskich wakacji'' odbyła się 21 sierpnia 1953 w Londynie{{odn|Spoto|2006|s=79}}. Fotograf i projektant [[Cecil Beaton]] zorganizował przyjęcie dla ekipy Paramountu i ''Rzymskich wakacji''. Gregory Peck, który przebywał na terenie miasta realizując film [[Film wojenny|wojenno]]-[[Film szpiegowski|szpiegowski]] ''[[Ciemne sprawki]]'' (reż. [[Nunnally Johnson]]), przyprowadził na uroczystość swojego przyjaciela [[Mel Ferrer|Mela Ferrera]]{{odn|Spoto|2006|s=79}}{{odn|Paris|2001|s=83}}. Wyrażał on pochlebne opinie na temat występu Hepburn w ''Rzymskich wakacjach''. Aktorka z kolei chwaliła jego kreację Paula Berthaleta w [[Film muzyczny|filmie muzycznym]] ''[[Lili]]'' (1953) w reżyserii [[Charles Walters|Charlesa Waltersa]]{{odn|Spoto|2006|s=79}}. Rok później para pobrała się<ref>{{odn|ref=nie|Woodward|1993|s=167}}; {{odn|ref=nie|Spoto|2006|s=97}}.</ref>.
 
27 sierpnia odbyła się oficjalna premiera filmu w nowojorskiej [[Radio City Music Hall]]{{odn|Fishgall|2002|s=174}}{{odn|Spoto|2006|s=82}}. Po wydaniu filmu Hepburn została gwiazdą<ref>{{odn|ref=nie|Woodward|1993|s=139}}; {{odn|ref=nie|Paris|2001|s=110}}</ref>; zapoczątkowała nowy kanon urody kobiecej w Ameryce w 1953{{odn|Spoto|2006|s=76}}, a jej zdjęcia zamieszczane były w wielu prestiżowych magazynach, między innymi na okładce tygodnika „[[Time (tygodnik)|Time]]”{{r|j}} i czasopisma „[[Vogue (czasopismo)|Vogue]]”{{rodn|oHeatley|2017|s=11}}. Cieszący się dużym uznaniem w Japonii film spowodował, że miejscowe kobiety zaczęły naśladować styl ubioru i nosić fryzurę wystylizowaną na wzór Hepburn{{#tag:ref|Uczesanie nazywane „pixie”, charakteryzowało się krótkimi włosami z tyłu i dłuższymi z przodu{{r|p}}.|group="uwaga"}}{{r|p}}.
 
Film zebrał na ogół przychylne recenzje [[Krytyka filmowa|krytyków]]{{odn|Ceplair|Trumbo|2014|s=279}}, poza Wielką Brytanią, gdzie lokalna prasa zamieszczała mniej entuzjastyczne oceny{{odn|Spoto|2006|s=82}}. [[A.H. Weiler]] napisał za pośrednictwem „[[The New York Times]]a”, że „jest to wymyślona bajka ze słodko-gorzką legendą z uśmiechem, która pozostawia gwałtowny wzrost duchowy”. Odnosząc się do kreacji Hepburn, autor stwierdził, że „jest smukłą, czarującą i zadumaną pięknością, na przemian królewską i dziecięcą w swoim głębokim docenieniu odkrywanych prostych przyjemności i miłości. Mimo dzielnego uśmiechu, zdającego sobie sprawę z końca romansu, pozostaje smutną i samotną osobą, stojącą twarzą w twarz z duszną przyszłością”{{odn|Hofstede|1994|s=69}}. Pecka opisał jako „rosłego, męskiego towarzysza i kochanka, którego oczy przypominają jego powściągliwe oblicze”{{odn|Molyneaux|1995|s=117}}. [[Hollis Alpert]] z „[[Saturday Review]]” rolę aktora określił jako „płynną i fachową”{{odn|Fishgall|2002|s=174}}. Zdaniem jednego z recenzentów „[[Variety]]” „ten romantyczny [[komediodramat]] Williama Wylera jest bajką w nowoczesnym stroju, plus motyw z ''[[Kopciuszek (baśń)|Kopciuszka]]'' w odwrotnej kolejności”. Autor zwracał uwagę na „inteligentny scenariusz i obsadę na najwyższym możliwym poziomie”{{r|v}}. Krytycy w swoich ocenach dużo miejsca poświęcali Hepburn, pisząc, że „nowa gwiazda Paramountu skrzy się blaskiem misternie oszlifowanego diamentu… Dzięki osobistemu urokowi Audrey Hepburn film osiąga poziom komedii salonowej… Panna Hepburn jest znakomitą aktorką”{{odn|Spoto|2006|s=82}}. AngielkaBrytyjka ze sceptycyzmem podchodziła do pochlebnych recenzji – „muszę zachować w tym wszystkim równowagę”{{odn|Spoto|2006|s=82}}. Jej debiut w roli pierwszoplanowej, wspominany jest jako jeden z bardziej pamiętnych w historii [[Kinematografia amerykańska|kinematografii amerykańskiej]]{{r|j}}. Ówczesny senator [[John F. Kennedy]] przyznawał, że ''Rzymskie wakacje'' to jego ulubiona produkcja, a Hepburn jest ulubioną aktorką{{r|ajy}}.
 
=== Wynik finansowy ===
[[Plik:Audrey Hepburn-Harcourt Williams in Roman Holiday (cropped).jpg|mały|Audrey Hepburn jakow księżniczkaroli Annaksiężniczki Anny]]
''Rzymskie wakacje'', z wynikiem 3 milionów dolarów, uplasowały się na 22. pozycji w podsumowaniu roku w amerykańskim [[boxBox office|box offisie]]{{odn|Molyneaux|1995|s=119}}. Szacuje się, że film zarobił w sumie od 3{{r|agaf}} do 5 milionów dolarów w Ameryce Północnej{{r|a}} oraz ponad 4 miliony we Francji{{r|a}}. ''Rzymskie wakacje'' cieszyły się dużym uznaniem w Europie i szczególnie w Japonii{{r|p}}. Łączny przychód brutto filmu określany jest na zyski rzędu 12 milionów dolarów{{r|a}}.
 
=== Współczesne oceny ===
Współcześni krytycy wyrażają pochlebne recenzje na temat filmu. [[Adam Garbicz]] i Jacek Klinowski, autorzy książki ''Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego. Podróż druga 1950–1959'' (1987) napisali: „Idea najgłośniejszej komedii sentymentalnej lat 50. wywodziła się z kręgu obiecujących samograjów, ale też nie takich, które rokują nadzieję na rewelację. Bardzo zręczny był już jednak sam scenariusz z umiarkowaną ilością dialogu i wieloma pomysłami komediowymi (…) Nieco do życzenia pozostawia tempo; bezbłędnie za to utrzymany został ulotny nastrój pogodnej przygody, mający rozbroić każdego malkontenta. Nic dziwnego, że tak przyrządzony model rozrywki został wszędzie przyjęty z aplauzem i zachęcił wielu do pójścia podobnym tropem; nikomu jednak nie udało się prześcignąć pierwowzoru”{{r|s}}. Peter Bradshaw z brytyjskiego dziennika „[[The Guardian]]” napisał: „''Rzymskie wakacje'' to nowoczesna [[baśń]], której motywem przewodnim są urok i niewinność, napromieniowane całym filmem”{{r|r}}. Robbie Colin z „[[The Daily Telegraph]]” przyznał, że obraz Wylera jest „złotym standardem dla filmów o zbiegłych księżniczkach, a może i wszystkich komedii romantycznych”{{r|b}}. Amerykański psychiatra [[Peter D. Kramer]] podkreślił, że „''Rzymskie wakacje'' zawierają złożoną i wyraźną medytację o polityce i kulturze europejskiej, w szczególności debacie na temat integracji europejskich państw narodowych, jak również samodzielnego i refleksyjnego zbadania roli Hollywood w procesie integracji europejskiej”{{r|k}}. Polski krytyk i filmoznawca, Andrzej Bukowiecki, z okazji 60. rocznicy premiery filmu, napisał: „To jest jedna z najbardziej uroczych komedii romantycznych. Chociaż została nakręcona na taśmie czarno-białej, do dziś się nie zestarzała”{{r|h}}. Według historyka filmu [[Robert Osborne|Roberta Osborne’a]] „nie jest to strasznie napędzana fabuła, ale ma to cudowne, romantyczne, jasne uczucie dwóch osób, które są idealnieidealne w nim… Jest to także kolejny przykład dobrego wykorzystania lokalizacji w filmie”{{r|j}}.
 
Donald Spoto przyznał: „Choć minęło kilkadziesiąt lat, ''Rzymskie wakacje'' nic nie straciły ze swego wdzięku, umiarkowanego sentymentalizmu i ciętego dowcipu. Konwencja szacownej baśni została tu zręcznie odwrócona i połączona z elementami klasycznej, zakręconej komedii, subtelnej [[Satyra|satyry]] społecznej i (dzięki aktorom) historii czułego lecz krótkiego zauroczenia, które nie może zamienić się w trwały romans”{{odn|Spoto|2006|s=70}}. Jak zaznaczył „dobry nastrój Hepburn i Pecka i ich niewymuszona, sympatyczna współpraca z pewnością przyczyniły się do tego, że znakomicie wypadli na ekranie”{{odn|Spoto|2006|s=68}}. Po latach Peck charakteryzował ''Rzymskie wakacje'' jako „cywilizowaną, inteligentną komedię romantyczną, zrobioną ze stylem i finezją”{{odn|Molyneaux|1995|s=119}}.
Linia 159:
=== Nagrody i nominacje ===
[[Plik:Hepburn Oscar Promo 1954.jpg|mały|Audrey Hepburn ze statuetką Oscara, otrzymaną za rolę w filmie ''Rzymskie wakacje'', 25 marca 1954]]
W 1953 obrazfilm Wylera nominowany był w czterech kategoriach do brytyjskiej [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej|nagrody BAFTA]], w tym za [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej za najlepszy film|najlepszy film]]{{r|aiz}}. Został wyróżniony również wyróżniony przez [[National Board of Review]] NBR Award, plasując się w dziesiątce najlepszych filmów roku{{r|akx}}. ''Rzymskie wakacje'' zajęły 3. miejsce podczas gali przyznania [[Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych|nagród Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych]], a Hepburn triumfowała w kategorii dla [[Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych dla najlepszej aktorki|najlepszej aktorki]]{{r|alw}}. Także w 1953 obrazfilm brał udział w konkursie głównym podczas [[Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji|Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji]], ubiegając się o [[Srebrny Lew|Srebrnego Lwa]]{{r|amu}}. ''Rzymskie wakacje'' uzyskały dziesięć nominacji do nagrody Akademii Filmowej, zdobywając trzy statuetki – dla Hepburn jako [[Oscar dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej|najlepszej aktorki pierwszoplanowej]]<ref>{{odn|ref=nie|Hofstede|1994|s=40}}; {{odn|ref=nie|Spoto|2006|s=95}}</ref>, Head za [[Oscar za najlepsze kostiumy|najlepsze kostiumy]] i Trumbo za [[Oscar za najlepsze materiały do scenariusza|najlepsze materiały do scenariusza]] – podczas [[26. ceremonia wręczenia Oscarów|26. ceremonii]], która odbyła się 25 marca 1954 w [[Pantages Theatre|RKO Pantages Theatre]]{{r|aho}}. Hepburn została również laureatką [[Złoty Glob|Złotego Globu]] w kategorii dla [[Złoty Glob dla najlepszej aktorki w filmie dramatycznym|najlepszej aktorki w filmie dramatycznym]]{{odn|Hofstede|1994|s=223}}{{odn|Heatley|2017|s=186}}.
{| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center;"
! Rok ceremonii
Linia 168:
! Źródło
|-
| align="left" rowspan="4"| [[7. ceremonia wręczenia nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej|1953]]
| align="left" rowspan="4"| [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej]]
| align="left"| [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej za najlepszy film|Najlepszy film]]
| align="left"| ''Rzymskie wakacje''
| {{tabela-nie|Nominacja}}
| rowspan="4"| {{r|aiz}}
|-
| align="left" rowspan="2"| [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego|Najlepszy aktor zagraniczny]]
| align="left"| [[Eddie Albert]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Gregory Peck]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej|Najlepsza aktorka brytyjska]]
| align="left"| [[Audrey Hepburn]]
| {{tabela-tak|Wygrana}}
|-
| align="left" rowspan="3"|1953
| align="left"| [[National Board of Review]]
| align="left"| Najlepsza dziesiątka filmowa roku
| align="left"| ''Rzymskie wakacje''
| {{tabela-tak|Wygrana}}
| {{r|akx}}
|-
| align="left" rowspan="2"| [[Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych]]
| align="left"| [[Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych dla najlepszej aktorki|Najlepsza aktorka]]
| align="left"| Audrey Hepburn
| {{tabela-tak|Wygrana}}
| {{odn|Heatley|2017|s=12}}
| rowspan="2"| {{r|al}}
|-
| align="left"| [[Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych za najlepszy film|Najlepszy film]]
| align="left"| ''Rzymskie wakacje''
| {{tabela-nie|3. miejsce}}
| {{r|w}}
|-
| align="left"| [[14. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji|1953]]
| align="left"| [[Srebrny Lew]] ([[Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji|MFF w Wenecji]])
| [[Srebrny Lew]]
| align="left"| Konkurs główny
| align="left"| [[William Wyler]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
| {{r|amu}}
|-
| align="left" rowspan="10"| [[26. ceremonia wręczenia Oscarów|1954]]
| align="left" rowspan="10"| [[Nagroda Akademii Filmowej]]
| align="left"| [[Oscar dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej|Najlepsza aktorka pierwszoplanowa]]
| align="left"| Audrey Hepburn
| {{tabela-tak|Wygrana}}
| rowspan="10"| {{r|aho}}
|-
| align="left"| [[Oscar dla najlepszego aktora drugoplanowego|Najlepszy aktor drugoplanowy]]
| align="left"| Eddie Albert
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepszy film|Najlepszy film]]
| align="left" rowspan="2"| William Wyler
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepszą reżyserię|Najlepszy reżyser]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepsze materiały do scenariusza|Najlepsze materiały do scenariusza]]
| align="left"| [[Dalton Trumbo]]{{#tag:ref|Początkowo na liście płac widniało nazwisko Iana McLellana Huntera, który był przykrywką dla znajdującego się na czarnej liście Hollywood Daltona Trumbo{{odn|Spoto|2006|s=64}}. 15 grudnia 1992 komitet arbitrażowy [[Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej|Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej]] przegłosował oficjalną zmianę i przyznał nagrodę dla Trumbo. Nazwisko Huntera zostało usunięte w kategorii najlepszych materiałów do scenariusza, a Oscar został pośmiertnie wręczony dla wdowy po Trumbo 10 maja 1993{{odn|Hofstede|1994|s=71}}{{odn|Molyneaux|1995|s=117}}. Od tej chwili kopie ''Rzymskich wakacji'' zawierają w czołówce informację: „Scenariusz – Ian McLellan Hunter i John Dighton, fabuła – Dalton Trumbo”{{odn|Spoto|2006|s=64}}.|group="uwaga"}}
| {{tabela-tak|Wygrana}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepszy scenariusz adaptowany|Najlepszy scenariusz adaptowany]]
| align="left"| [[Ian McLellan Hunter]]<br />[[John Dighton]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepsze zdjęcia|Najlepsze zdjęcia czarno-białe]]
| align="left"| [[Henri Alekan]]<br />[[Franz Planer]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepszą scenografię|Najlepsza scenografia w filmie czarno-białym]]
| align="left"| [[Hal Pereira]]<br />[[Walter H. Tyler]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepszy montaż|Najlepszy montaż]]
| align="left"| [[Robert Swink]]
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Oscar za najlepsze kostiumy|Najlepsze kostiumy]]
| align="left"| [[Edith Head]]
| {{tabela-tak|Wygrana}}
|-
| align="left"| [[11. ceremonia wręczenia Złotych Globów|1954]]
| align="left"| [[Złoty Glob]]
| align="left"| [[Złoty Glob dla najlepszej aktorki w filmie dramatycznym|Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym]]
| align="left" rowspan="2"| Audrey Hepburn
| {{tabela-tak|Wygrana}}
| {{odn|Hofstede|1994|s=223}}
|-
| align="left" rowspan="4"| 1954
| align="left" rowspan="2"| [[Bambi (nagroda)|Nagroda Bambi]]
| align="left"| Najlepsza aktorka zagraniczna
| {{tabela-nie|Nominacja}}
| rowspan="2"| {{r|l}}
|-
| align="left"| Najlepszy aktor zagraniczny
| align="left"| Gregory Peck
| {{tabela-nie|Nominacja}}
|-
| align="left"| [[Amerykańska Gildia Reżyserów Filmowych]]
| align="left"| Najlepsze osiągnięcie reżyserskie w filmie fabularnym
| align="left"| William Wyler
| {{tabela-nie|Nominacja}}
| {{r|ant}}
|-
| align="left"| [[Amerykańska Gildia Scenarzystów]]
| align="left"| Najlepszy scenariusz komedii
| align="left"| Ian McLellan Hunter<br />John Dighton
| {{tabela-tak|Wygrana}}
| {{r|aoq}}
|}
 
Linia 286 ⟶ 287:
Wykorzystanie w filmie włoskiego skutera marki Piaggio Vespa przyczyniło się do dużej popularyzacji tego modelu w latach 50., zwłaszcza na terenie Stanów Zjednoczonych, gdzie sprzedaż w ciągu trzech lat wyniosła ponad pół miliona egzemplarzy{{r|j}}. W 1987 powstała [[Film telewizyjny|telewizyjna]] wersja filmu w reżyserii Noela Nossecka. W rolach głównych wystąpili [[Catherine Oxenberg]] i [[Tom Conti]]{{odn|Hofstede|1994|s=71}}. Film ''[[Notting Hill (film)|Nothing Hill]]'' (1999) [[Roger Michell|Rogera Michella]] został opisany jako „londyńska wersja ''Rzymskich wakacji'' z lat 90.”{{r|ae}}.
 
Paramount Pictures wystawiło trzy licencjonowane [[musical]]e ''Rzymskich wakacji''. Pierwszy z nich został wyprodukowany w wersji japońskiej w 1998 przez Japanese Theatre Company, a jego premiera odbyła się w [[Tokio]]{{r|n}}. Drugi, zrealizowany cztery lata później, w [[Guthrie Theater]] w [[Minneapolis]] z wykorzystaniem utworów [[Cole Porter|Cole’a Portera]]. W roli księżniczki wystąpiła Stephanie Rothenberg, natomiast Edward Watts zagrał rolę Joe Bradleya. Adaptacja książki ''Beautiful: The Carole King Story'' została wykonana przez Paula Blake’a{{r|afaa}}. Trzecia wersja powstała w 2004 w Rzymie, pod nazwą ''Vacanze Romane'' z muzyką włoskiego [[kompozytor]]a [[Armando Trovajoli]]. Musical wystawiany był w [[Teatro Sistina]] i odbywał tournée po Hiszpanii i Włoszech{{r|ab}}.
 
''Rzymskie wakacje'' zostały w 1999 uznane przez [[National Film Preservation Board]] za „kulturowo historyczne lub estetycznie znaczące” i wybrane do zachowania w [[National Film Registry]] przez [[Biblioteka Kongresu|Bibliotekę Kongresu]]{{r|ag|ac}}. Organizacja [[American Film Institute]] dwukrotnie doceniłdoceniła obraz Wylera, klasyfikując go w 2002 na 4. miejscu w zestawieniu „[[AFI’s 100 Years…100 Passions|100 najlepszych filmów romantycznych amerykańskiego kina]]” oraz sześć lat później również na 4. miejscu w plebiscycie „[[AFI 10 Top 10|10 najlepszych filmów w 10 klasycznych gatunkach filmowych]]”{{r|c}}.
 
BrytyjskiW 2010 brytyjski „The Guardian” sklasyfikował ''Rzymskie wakacje'' na 16. miejscu w zestawieniu „25 najlepszych komedii romantycznych wszech czasów”{{r|ad}}.
 
== Uwagi ==
Linia 298 ⟶ 299:
{{Przypisy|
<ref name="a">{{Cytuj książkę |autor = Tony Shaw, Denise Jeanne Youngblood |tytuł = Cinematic Cold War: The American and Soviet Struggle for Hearts and Minds |url = https://books.google.pl/books/about/Cinematic_Cold_War.html?id=xnc7AQAAIAAJ&redir_esc=y |wydawca = University Press of Kansas |data = 2010 |strony = 109 |język = en |isbn = 978-0700620203}}</ref>
<ref name="b">{{cytuj pismo |url = http://www.telegraph.co.uk/culture/film/filmreviews/10188178/Roman-Holiday-1953-review.html |autor = Robbie Colin |tytuł = Roman Holiday (1953) |czasopismo = [[The Daily Telegraph]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/oZ5XW |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0307-1235}}</ref>▼
<ref name="c">American Film Institute:▼
* {{cytuj stronę |url = http://afi.com/10top10100years/categorypassions.aspx?cat=2 |tytuł = AFI:AFI’s 10100 TopYears…100 10Passions |opublikowany = [[American Film Institute]] |język = en |zarchiwizowano = 20172013-0104-2622 |archiwum = http://archive.is/eUlF8F2KXJ |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>▼
<ref* name="ah">{{cytuj stronę |url = http://wwwafi.oscars.orgcom/oscars10top10/ceremonies/1954category.aspx?cat=2 |tytuł = 1954AFI: 10 Top 10 |opublikowany = [[American Film OscarsInstitute]] |język = en |zarchiwizowano = 20142017-1101-1126 |archiwum = http://archive.is/VLrvPeUlF8 |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>▼
<ref name="d">{{cytuj pismo |url = https://artsbeat.blogs.nytimes.com/2011/12/20/dalton-trumbos-screenwriting-credit-restored-to-roman-holiday/?_r=0 |tytuł = Dalton Trumbo’s Screenwriting Credit Restored to ‘Roman Holiday’ |autor = Dave Itzkoff |czasopismo = [[The New York Times]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-27 |archiwum = http://archive.is/7GaxL |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0028-7822}}</ref>
<ref name="e">{{Cytuj książkę |autor = Gabriel Miller |tytuł = William Wyler: The Life and Films of Hollywood’s Most Celebrated Director |url = https://books.google.pl/books/about/William_Wyler.html?id=pHfhNAEACAAJ&redir_esc=y |język = en |wydawca = University Press of Kentucky |data = 2013 |isbn = 978-0813142098}}</ref>
Linia 304 ⟶ 309:
<ref name="h">{{cytuj pismo |tytuł = 60 lat „Rzymskich wakacji” |czasopismo = [[Nowy Dziennik (Polish Daily News)|Nowy Dziennik]] |strony = 4 |data = 30 sierpnia 2013 |issn = 1064-8402}}</ref>
<ref name="i">{{cytuj stronę |url = http://www.tcm.com/this-month/article/157946%7C0/Roman-Holiday.html |tytuł = The Big Idea Behind Roman Holiday |opublikowany = [[Turner Classic Movies]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-27 |autor = Andrea Passafiume |archiwum = http://archive.is/IKE3N |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
<ref name="j">{{Cytuj książkę |autor = Jeremy Arnold |tytuł = Turner Classic Movies: The Essentials: 52 Must-See Movies and Why They Matter |url = https://books.google.pl/books/about/Turner_Classic_Movies_The_Essentials.html?id=GUIoCwAAQBAJ&redir_esc=y| |wydawca = Running Press |data = 2016 |strony = 163–167 |język = en |isbn = 978-0762459469}}</ref>
<ref name="lk">{{Cytuj książkę |autor = LynnAlison Smith, Diana HaneyHolmes |tytuł = Gregory100 PeckYears of European Cinema: AEntertainment Charmedor LifeIdeology? |url = https://books.google.pl/books/about/100_Years_of_European_Cinema.html?id=j5W8QgAACAAJ&hl=plWH3CAAAAIAAJ&sourceredir_esc=gbs_book_other_versionsy |wydawca = CarrollManchester &University Graf PublishersPress |język = en |data = 20042000 |strony = 219, 438–442195–206 |isbn = 0-7867-1473978-50719058721}}</ref>
<ref name="aml">{{Cytuj książkę |autor = KeikoLynn I. McDonaldHaney |tytuł = MizoguchiGregory Peck: A Charmed Life |url = https://books.google.pl/books/about/Mizoguchi.html?id=HOhkAAAAMAAJj5W8QgAACAAJ&redir_eschl=ypl&source=gbs_book_other_versions |wydawca = GaleCarroll & Graf Publishers |datajęzyk = 1984en |stronydata = 1042004 |językstrony = en219, 438–442 |isbn = 97808057929590-7867-1473-5}}</ref>▼
<ref name="m">{{Cytuj książkę |autor = Laurence E. MacDonald |tytuł = The Invisible Art of Film Music: A Comprehensive History |url = https://books.google.pl/books/about/The_Invisible_Art_of_Film_Music.html?id=bQGbUd83MhYC&redir_esc=y |język = en |wydawca = Scarecrow Press |data = 2013 |strony = 130–131 |isbn = 978-0810883970}}</ref>
<ref name="o">{{Cytuj książkę |autor = [[Michael Heatley]] |tytuł = Audrey Hepburn: In Words and Pictures |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=z4ORDgAAQBAJ&redir_esc=y |wydawca = Chartwell Books |data = 2017 |strony = 11 |język = en |isbn = 978-0785835349}}</ref>▼
<ref name="p">{{cytuj książkę |autor = Victoria Sherrow |tytuł = Encyclopedia of Hair: A Cultural History |url = https://books.google.pl/books/about/Encyclopedia_of_Hair.html?id=9Z6vCGbf66YC&redir_esc=y |wydawca = Greenwood Publishing Group |rok = 2006 |język = en |strony = 224 |isbn = 978-0313331459}}</ref>▼
<ref name="v">{{cytuj pismo |tytuł = Roman Holiday (1953) |url = http://variety.com/1952/film/reviews/roman-holiday-2-1200417429/ |czasopismo = [[Variety]] |archiwum = http://archive.is/BO3YE| zarchiwizowano = 2018-01-20 |język = en |data dostępu = 2018-01-20 |issn = 0042-2738}}</ref>▼
<ref name="s">{{Cytuj książkę |autor = [[Adam Garbicz]], Jacek Klinowski |tytuł = Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego. Podróż druga 1950–1959 |url = https://books.google.pl/books/about/Kino_wehiku%C5%82_magiczny.html?id=gBqSAAAACAAJ&redir_esc=y |wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] |data = 1987 |język = pl |isbn = 8308013775}}</ref>▼
<ref name="r">{{cytuj pismo |url = https://www.theguardian.com/film/2013/jul/18/roman-holiday-review |autor = Peter Bradshaw |tytuł = Roman Holiday |czasopismo = [[The Guardian]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/S8yXw |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0261-3077}}</ref>▼
▲<ref name="b">{{cytuj pismo |url = http://www.telegraph.co.uk/culture/film/filmreviews/10188178/Roman-Holiday-1953-review.html |autor = Robbie Colin |tytuł = Roman Holiday (1953) |czasopismo = [[The Daily Telegraph]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/oZ5XW |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0307-1235}}</ref>
<ref name="k">{{Cytuj książkę |autor = Alison Smith, Diana Holmes |tytuł = 100 Years of European Cinema: Entertainment Or Ideology? |url = https://books.google.pl/books/about/100_Years_of_European_Cinema.html?id=WH3CAAAAIAAJ&redir_esc=y |wydawca = Manchester University Press |język = en |data = 2000 |strony = 195–206 |isbn = 978-0719058721}}</ref>▼
<ref name="n">{{cytuj pismo |url = http://www.playbill.com/article/musical-adaptation-of-roman-holiday-coming-to-tokyo-oct-98-com-72577 |tytuł = Musical Adaptation of Roman Holiday Coming to Tokyo Oct. ’98 |czasopismo = [[Playbill]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/aAwJ1 |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0551-0678}}</ref>
<ref name="afo">{{cytuj stronę |url = http://www.guthrietheateroscars.org/plays_eventsoscars/playsceremonies/roman_holiday1954 |tytuł = Roman1954 Holiday : Guthrie TheaterOscars |język = en |zarchiwizowano = 20132014-0411-1511 |archiwum = http://archive.is/E8YM7VLrvP |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
▲<ref name="p">{{cytuj książkę |autor = Victoria Sherrow |tytuł = Encyclopedia of Hair: A Cultural History |url = https://books.google.pl/books/about/Encyclopedia_of_Hair.html?id=9Z6vCGbf66YC&redir_esc=y |wydawca = Greenwood Publishing Group |rok = 2006 |język = en |strony = 224 |isbn = 978-0313331459}}</ref>
<ref name="aoq">{{cytuj stronę |url = http://www.wga.org/awards/awardssub.aspx?id=1551 |tytuł = WGA Awards |język = en |zarchiwizowano = 2012-12-05 |archiwum = https://archive.is/VDl7 |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>▼
▲<ref name="r">{{cytuj pismo |url = https://www.theguardian.com/film/2013/jul/18/roman-holiday-review |autor = Peter Bradshaw |tytuł = Roman Holiday |czasopismo = [[The Guardian]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/S8yXw |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0261-3077}}</ref>
▲<ref name="s">{{Cytuj książkę |autor = [[Adam Garbicz]], Jacek Klinowski |tytuł = Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego. Podróż druga 1950–1959 |url = https://books.google.pl/books/about/Kino_wehiku%C5%82_magiczny.html?id=gBqSAAAACAAJ&redir_esc=y |wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] |data = 1987 |język = pl |isbn = 8308013775}}</ref>
▲<ref name="kt">{{Cytuj książkę |autor = AlisonBrent Smith, Diana HolmesPhillips |tytuł = 100Charles YearsWalters: ofThe EuropeanDirector Cinema:Who EntertainmentMade OrHollywood Ideology?Dance |url = https://books.google.pl/books/about/100_Years_of_European_CinemaCharles_Walters.html?id=WH3CAAAAIAAJ3axIjwEACAAJ&redir_esc=y |wydawca = Manchester University Press of Kentucky |językdata = en2014 |datastrony = 2000153 |stronyjęzyk = 195–206en |isbn = 978-07190587219780813151502}}</ref>
<ref name="aju">{{Cytuj książkę |autor = [[SheridanKeiko Morley]]I. McDonald |tytuł = Audrey Hepburn: A CelebrationMizoguchi |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_HepburnMizoguchi.html?id=xY12I3KufK4CHOhkAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawca = Pavilion BooksGale |data = 19941984 |strony = 51104 |język = en |isbn = 978-18579326769780805792959}}</ref>▼
▲<ref name="v">{{cytuj pismo |tytuł = Roman Holiday (1953) |url = http://variety.com/1952/film/reviews/roman-holiday-2-1200417429/ |czasopismo = [[Variety]] |archiwum = http://archive.is/BO3YE| zarchiwizowano = 2018-01-20 |język = en |data dostępu = 2018-01-20 |issn = 0042-2738}}</ref>
<ref name="alw">{{cytuj stronę |url = http://www.nyfcc.com/awards/?awardyear=1953 |tytuł = Awards – New York Film Critics Circle – 1953 |język = en |zarchiwizowano = 2012-09-09 |archiwum = http://archive.is/xz8B |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>▼
<ref name="akx">{{cytuj stronę |url = http://www.nationalboardofreview.org/award-years/1953/ |tytuł = 1953 Archives – National Board of Review |język = en |zarchiwizowano = 2018-05-21 |archiwum = http://archive.is/tvyzA |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>▼
▲<ref name="oy">{{Cytuj książkę |autor = [[MichaelSheridan HeatleyMorley]] |tytuł = Audrey Hepburn: In Words andA PicturesCelebration |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=z4ORDgAAQBAJxY12I3KufK4C&redir_esc=y |wydawca = ChartwellPavilion Books |data = 20171994 |strony = 1151 |język = en |isbn = 978-07858353491857932676}}</ref>
<ref name="aiz">{{cytuj stronę |url = http://awards.bafta.org/award/1954/film |tytuł = Film in 1954 : BAFTA Awards |język = en |zarchiwizowano = 2014-08-02 |archiwum = http://archive.is/183WJ |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>▼
<ref name="aa">{{cytuj stronę |url = http://www.guthrietheater.org/plays_events/plays/roman_holiday |tytuł = Roman Holiday : Guthrie Theater |język = en |zarchiwizowano = 2013-04-15 |archiwum = http://archive.is/E8YM7 |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
<ref name="ab">{{cytuj stronę |url = http://www.ilsistina.it/spettacoli/vacanze-romane/ |tytuł = Vacanze Romane |język = it |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/7CMYF |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
<ref name="ac">{{Cytuj książkę |autor = Daniel Eagan |tytuł = America’s Film Legacy: The Authoritative Guide to the Landmark Movies in the National Film Registry |url = https://books.google.pl/books/about/America_s_Film_Legacy.html?id=2CIJFMMvx9MC&redir_esc=y |wydawca = [[Bloomsbury Publishing]] |język = en |data = 2009 |strony = 427 |isbn = 978-0826429773}}</ref>
<ref name="ad">{{cytuj pismo |url = https://www.theguardian.com/film/2010/oct/16/roman-holiday-romance |autor = Cath Clarke |tytuł = Roman Holiday: No 16 bestBest romanticRomantic filmFilm of allAll timeTime |czasopismo = [[The Guardian]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/Y9mDl |data dostępu = 2017-01-31 |issn = 0261-3077}}</ref>
<ref name="ae">{{cytuj pismo |autor = Derek Elley |url = https://variety.com/1999/film/reviews/notting-hill-1200457114/ |tytuł = Nothing Hill Review |czasopismo = [[Variety]] |język = en |zarchiwizowano = 2015-10-25 |archiwum = http://archive.is/ouZS1 |data dostępu = 2018-05-21 |issn = 0042-2738}}</ref>
<ref name="agaf">{{cytuj pismo |tytuł = The Top Box Office Hits of 1953 |czasopismo = [[Variety]] |data = 13 stycznia 1954 |issn = 0042-2738}}</ref>▼
▲<ref name="c">American Film Institute:
*<ref name="ag">{{cytuj stronę |url = httphttps://afiwww.comloc.gov/programs/national-film-preservation-board/film-registry/complete-national-film-registry-listing/100years/passions.aspx |tytuł = AFI’sComplete 100National Years…100Film Registry PassionsListing |opublikowany = [[AmericanBiblioteka Film InstituteKongresu]] |język = en |zarchiwizowano = 20132018-0401-2215 |archiwum = http://archive.is/F2KXJxjxIT |data dostępu = 20172019-0112-3127}}</ref>
▲* {{cytuj stronę |url = http://afi.com/10top10/category.aspx?cat=2 |tytuł = AFI: 10 Top 10 |opublikowany = [[American Film Institute]] |język = en |zarchiwizowano = 2017-01-26 |archiwum = http://archive.is/eUlF8 |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
▲<ref name="ag">{{cytuj pismo |tytuł = The Top Box Office Hits of 1953 |czasopismo = [[Variety]] |data = 13 stycznia 1954 |issn = 0042-2738}}</ref>
▲<ref name="ah">{{cytuj stronę |url = http://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1954 |tytuł = 1954 Oscars |język = en |zarchiwizowano = 2014-11-11 |archiwum = http://archive.is/VLrvP |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
▲<ref name="ai">{{cytuj stronę |url = http://awards.bafta.org/award/1954/film |tytuł = Film in 1954 : BAFTA Awards |język = en |zarchiwizowano = 2014-08-02 |archiwum = http://archive.is/183WJ |data dostępu = 2017-01-31}}</ref>
▲<ref name="aj">{{Cytuj książkę |autor = [[Sheridan Morley]] |tytuł = Audrey Hepburn: A Celebration |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=xY12I3KufK4C&redir_esc=y |wydawca = Pavilion Books |data = 1994 |strony = 51 |język = en |isbn = 978-1857932676}}</ref>
▲<ref name="ak">{{cytuj stronę |url = http://www.nationalboardofreview.org/award-years/1953/ |tytuł = 1953 Archives – National Board of Review |język = en |zarchiwizowano = 2018-05-21 |archiwum = http://archive.is/tvyzA |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>
▲<ref name="al">{{cytuj stronę |url = http://www.nyfcc.com/awards/?awardyear=1953 |tytuł = Awards – New York Film Critics Circle – 1953 |język = en |zarchiwizowano = 2012-09-09 |archiwum = http://archive.is/xz8B |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>
▲<ref name="am">{{Cytuj książkę |autor = Keiko I. McDonald |tytuł = Mizoguchi |url = https://books.google.pl/books/about/Mizoguchi.html?id=HOhkAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawca = Gale |data = 1984 |strony = 104 |język = en |isbn = 9780805792959}}</ref>
<ref name="an">{{Cytuj książkę |autor = Brent Phillips |tytuł = Charles Walters: The Director Who Made Hollywood Dance |url = https://books.google.pl/books/about/Charles_Walters.html?id=3axIjwEACAAJ&redir_esc=y |wydawca = University Press of Kentucky |data = 2014 |strony = 153 |język = en |isbn = 9780813151502}}</ref>
▲<ref name="ao">{{cytuj stronę |url = http://www.wga.org/awards/awardssub.aspx?id=1551 |tytuł = WGA Awards |język = en |zarchiwizowano = 2012-12-05 |archiwum = https://archive.is/VDl7 |data dostępu = 2018-05-21}}</ref>
}}
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Fishgall |imię = Gary |tytuł = Gregory Peck: A Biography |url = https://books.google.pl/books?id=NJId3XPaeR0C&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks |data = 2002 |wydawca = Simon & Schuster |język = en |isbn = 0-684-85290-X |url = https://books.google.pl/books?id=NJId3XPaeR0C&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Sinyard |imię = Neil |tytuł = A Wonderful Heart: The Films of William Wyler |data = 2013 |wydawca = McFarland |język = en |isbn = 978-0786435739 |url = https://books.google.pl/books/about/A_Wonderful_Heart.html?id=eet4AAAAQBAJ&redir_esc=y |data = 2013 |wydawca = McFarland |język = en |isbn = 978-0786435739 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Spoto |imię = Donald |autor link = Donald Spoto |inni = Anna Dwilewicz (tłum.) |tytuł = Oczarowanie. Życie Audrey Hepburn |url = https://books.google.pl/books/about/Enchantment.html?id=WVNr8SJLZngC&redir_esc=y |data = 2006 |wydawca = [[Wydawnictwo Dolnośląskie]] |język = pl |url = https://books.google.pl/books?id=5MsnAQAAIAAJ&q=Enchantment:+The+Life+of+Audrey+Hepburn&dq=Enchantment:+The+Life+of+Audrey+Hepburn&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUvqu-m9PYAhXExqQKHRVkB4oQ6AEIKDAA |isbn = 978-83-245-9267-8 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Molyneaux |imię = Gerard |tytuł = Gregory Peck: A Bio-bibliography |data = 1995 |wydawca = Greenwood |język = en |url = https://books.google.pl/books?id=VUrUeKBmnUYC&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks |isbn = 978-0412605901 |odn = tak}}▼
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Hofstede |imię = David |tytuł = Audrey Hepburn: A Bio-bibliography |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=8aJZAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawca = Greenwood |data = 1994 |język = en |isbn = 978-0313289095 |odn = tak}}
▲* {{Cytuj książkę |nazwisko = Molyneaux |imię = Gerard |tytuł = Gregory Peck: A Bio-bibliography |data = 1995 |wydawca = Greenwood |język = en |url = https://books.google.pl/books?id=VUrUeKBmnUYC&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks |data = 1995 |wydawca = Greenwood |język = en |isbn = 978-0412605901 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Ceplair |imię = Larry |nazwisko2 = Trumbo |imię2 = Christopher |tytuł = Dalton Trumbo: Blacklisted Hollywood Radical |url = https://books.google.pl/books/about/Dalton_Trumbo.html?id=Dbb3BQAAQBAJ&redir_esc=y |wydawca = University Press of Kentucky |data = 2014 |język = en |isbn = 978-0813146805 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Paris |imię = Barry |autor link = Barry Paris |tytuł = Audrey Hepburn |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=1nVZAAAAMAAJ&redir_esc=y |wydawca = Berkley |data = 2001 |język = en |isbn = 978-0425182123 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Wrigley |imię = Richard |tytuł = Cinematic Rome |data = 2008 |wydawca = Troubador Publishing Ltd |język = en |url = https://books.google.pl/books/about/Cinematic_Rome.html?id=5AhSkrCrAfoC&redir_esc=y |data = 2008 |wydawca = Troubador Publishing Ltd |język = en |isbn = 978-1906510282 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Woodward |imię = Ian |tytuł = Audrey Hepburn: Fair Lady of the Screen |data = 1993 |wydawca = Ebury Publishing |język = en |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=PdKmyvMFWSoC&redir_esc=y |data = 1993 |wydawca = Ebury Publishing |język = en |isbn = 978-1-4481-3293-5 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Heatley |imię = Michael |autor link = Michael Heatley |tytuł = Audrey Hepburn: In Words and Pictures |url = https://books.google.pl/books/about/Audrey_Hepburn.html?id=z4ORDgAAQBAJ&redir_esc=y |wydawca = Chartwell Books |data = 2017 |język = en |isbn = 978-0785835349 |odn = tak}}
 
== Linki zewnętrzne ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzymskie_wakacje”