Jad dziobaka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 55535210 autorstwa 79.191.33.226 (dyskusja) linkuje się raz w haśle
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 5:
W górnej części ud samców dziobaka znajdują się gruczoły pęcherzykowe nerkowatego kształtu, połączone cienkościennym przewodem wyprowadzającym z ostrogami na kości piętowej. Samice dziobaków, podobnie jak [[Kolczatkowate|kolczatki]], mają szczątkowe zawiązki ostróg nie rozwijające się w funkcjonalne narządy podobne do tych u samców, odpadające przed ukończeniem przez zwierzę roku życia<ref name=abrs>{{cytuj stronę|url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/fauna-of-australia/pubs/volume1b/16-ind.pdf#search=%22platypus%20pelt%201700%22|tytuł=Fauna of Australia chap.16 vol.1b|autor=J.R.Grant|opublikowany=Australian Biological Resources Study (ABRS)|data dostępu=22 lipca 2007|archiwum=http://web.archive.org/web/20060614083038/http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/fauna-of-australia/pubs/volume1b/16-ind.pdf#search=%22platypus%20pelt%201700%22|zarchiwizowano=2006-06-14}}</ref>. Ostroga jest połączona z niewielką kością tworząc staw, co pozwala na szerszy zakres ruchów, w zakresie kąta prostego<ref name=ps>{{Cytuj pismo|nazwisko= Gerritsen|imię= Vivienne Baillie | tytuł= Platypus poison| czasopismo= Protein Spotlight| wolumin= 29| data=grudzień 2002| url = http://www.expasy.org/spotlight/back_issues/sptlt029.shtml| data dostępu= 22 lipca 2007}}</ref>. Ostroga zwykle leży płasko wzdłuż kończyny i jest podnoszona w razie zagrożenia<ref name=venom>{{cytuj stronę|url=http://www.kingsnake.com/toxinology/old/mammals/platypus.html|tytuł=The venom of the platypus (''Ornithorhynchus anatinus'')|data dostępu=22 lipca 2007}}</ref>.
 
== Jadjanek je kokot :D ==
[[Plik:Defensyny.JPG|Porównanie modeli wstążkowych defensynopodobnych peptydów otrzymanych z jadu dziobaka: DLP-1, DLP-2 i DLP-4<ref name="białko">Model utworzony na podstawie danych z {{Cytuj pismo|autor=Torres, AM, Wang, X, Fletcher, JI, Alewood, D, Alewood, PF, Smith, R, Simpson, RJ, Nicholson, GM, Sutherland, SK, Gallagher, CH, King, GF, Kuchel, PW|tytuł=Solution structure of a defensin-like peptide from platypus venom|czasopismo=Biochem J|oznaczenie=341|strony=785-794|rok=1999}} (PDBid=1B8W), {{Cytuj pismo|autor=Torres AM, Tsampazi C, Geraghty DP, Bansal PS, Alewood PF, Kuchel PW|tytuł=D-amino acid residue in a defensin-like peptide from platypus venom: effect on structure and chromatographic properties|czasopismo=Biochem J|oznaczenie=391|strony=215-220|rok=2005}} (PDPid=1ZUE) i (PDBid=1ZUF) przy wykorzystaniu MBT Protein Workshop</ref>|thumb]]
== ka ==
Gruczoły dziobaka produkują jad, na który składa się około 250 zidentyfikowanych substancji, w tym cztery główne toksyny. Trzy z nich są peptydami [[defensyny|defensynopodobnymi]] (DLP, defensin-like peptides) spotykanymi wyłącznie u tego gatunku. Różne substancje wchodzące w skład jadu odpowiadają za różne wywierane przez nie działania: ból, obniżenie ciśnienia tętniczego i zwiększone krwawienie z rany<ref name=ps/>. Działania pobudzające krzepnięcie stwierdzano w warunkach laboratoryjnych u zwierząt, ale nie występowały one zawsze. Inaczej niż w przypadku jadu [[Węże|węży]], jad dziobaka wydaje się nie wywoływać [[martwica|martwicy]], chociaż obserwowano u ludzi zmniejszenie masy mięśniowej kończyny, co mogło być jednak spowodowane zmniejszeniem sprawności kończyny w związku z utrzymującymi się działaniami toksyn. Nie wiadomo, czy ból jest wtórny do obrzęku tkanek, czy też jad posiada komponent działający bezpośrednio na [[receptory bólowe]].
 
Chociaż skład jadu dziobaka wywiera zasadniczo podobny zakres działań do jadu węży, jego funkcja wydaje się być inna niż u [[Gady|gadów]]; działanie nie zagraża życiu, niemniej jest wystarczająco silne, by osłabić i unieszkodliwić ofiarę. Jad nie jest używany w celu obezwładnienia lub zabicia ofiary, i chociaż używany jest w celu obronnym, produkują go wyłącznie samce. Ponieważ jego produkcja rośnie w okresie gniazdowania, przypuszcza się, że jego funkcją jest zaznaczanie dominacji i kontrola terytorium w tym okresie<ref name=ps/>.
 
== Działanie na człowieka ==
Jad jest wystarczająco silny, by zabić mniejsze ssaki<ref name=ps/>, ale nie zagraża życiu człowieka. Niemniej, wywołuje rozdzierający ból, który może być tak silny, że obezwładnia ofiarę. W pobliżu rany gwałtownie pojawia się obrzęk, stopniowo rozprzestrzeniający się na zewnątrz. Według opisów przypadków i anegdotycznych doniesień, ból przechodzi w długotrwałą [[przeczulica|przeczulicę]], utrzymującą się od kilku dni do kilku tygodni, a niekiedy miesięcy<ref name=venom/><ref name=jn>{{Cytuj pismo|czasopismo= Journal of Neurophysiology|tytuł=Venom From the Platypus, ''Ornithorhynchus anatinus'', Induces a Calcium-Dependent Current in Cultured Dorsal Root Ganglion Cells|autor=de Plater GM, Milburn PJ, Martin RL|oznaczenie=85|wolumin=3|strony=1340-1345|rok=2001|wydawca=American Physiological Society|url=http://jn.physiology.org/cgi/reprint/85/3/1340}}</ref>. Według niektórych doniesień natężenie bólu szybko się zmniejsza, ale według opublikowanych badań klinicznych z [[1992]] roku ból miał stałe natężenie i nie odpowiadał na [[morfina|morfinę]]<ref>{{Cytuj | autor=Fenner PJ, Williamson JA, Myers D | tytuł=Platypus envenomation--a painful learning experience | czasopismo=Med J Aust | data=7-21 grudnia 1992 | wolumin=157 | numer=11-12 | s=829-32 | pmid=1454022}}</ref>. Nie odnotowano w piśmiennictwie przypadków śmiertelnych<ref name=ps/>.