Lwów: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Anulowanie edycji autorstwa 5.173.187.111. Daniel Halicki był królem Rusi, a Uniwersytet im. Iwana Franki i Uniwersytet Jana Kazimierza to ta sama uczelnia.
Linia 33:
Lwów jest położony na pograniczu [[Roztocze Wschodnie|wschodniego Roztocza]] ([[Roztocze Lwowskie]]) i [[Wyżyna Podolska|Wyżyny Podolskiej]], nad rzeką [[Pełtew|Pełtwią]]. Jest ważnym [[przemysł|ośrodkiem przemysłowym]], [[lotnisko|węzłem lotniczym]], [[węzeł kolejowy|kolejowym]] i drogowym. W 2019 roku liczył 724,7 tys. mieszkańców, jest siódmym co do liczby ludności miastem [[Ukraina|Ukrainy]].
 
[[Lokacja (historia)|Założony]] ok. 1250 przez [[Daniel Halicki|księciakróla Rusi Daniela (Halickiego)]], który nazwał miasto Lwowem na cześć swojego syna [[Lew Halicki|Lwa]]. W latach 1349–1370 w składzie [[Zjednoczone Królestwo Polskie|Królestwa Polskiego]], 1370–1387 w składzie [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]], od 1387 do 1772 ponownie w składzie Królestwa Polskiego i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] (od 1569), od 1434 był stolicą [[województwo ruskie|województwa ruskiego]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie [[wolna elekcja|wyboru króla]]<ref>''Polska Encyklopedia Szlachecka'', t. I, Warszawa 1935, s. 42.</ref>. Lwów uzyskał [[prawo składu]] przed 1379 rokiem<ref>Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 136.</ref>. Od [[Rozbiory Polski|pierwszego rozbioru]] (1772) pod władzą [[Monarchia Habsburgów|Austrii]], jako stolica [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Królestwa Galicji i Lodomerii]] – [[Kraj koronny|kraju koronnego]] w składzie [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], aż do ich upadku (1918). W okresie [[rozbiory Polski|zaborów]] był jednym z najważniejszych ośrodków nauki, oświaty i kultury polskiej oraz centrum politycznym i stolicą [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]].
 
W listopadzie 1918 przedmiot [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|zbrojnego sporu terytorialnego]] odradzającego się [[II Rzeczpospolita|państwa polskiego]] i [[Zachodnioukraińska Republika Ludowa|Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej]], proklamowanej przez ukraińskich polityków [[Galicja Wschodnia|Galicji Wschodniej]]. Od 23 grudnia 1920<ref>{{Dziennik Ustaw|1920|117|768}} – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy. Województwo zaczęło funkcjonować 1 września 1921 – wszedł w życie podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji. {{Dziennik Ustaw|1921|46|282}}- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy, por. Agnieszka Biedrzycka, ''Kalendarium Lwowa 1918–1939'', Kraków 2012 wyd. ''[[Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”|Universitas]]'', {{ISBN|97883-242-1678-9}}, s. 129.</ref> do 16 sierpnia 1945 stolica [[województwo lwowskie|województwa lwowskiego]] [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], największe miasto [[Małopolska Wschodnia|Małopolski Wschodniej]]. Jedno z sześciu wielkich miast II Rzeczypospolitej, obok największej z nich [[Warszawa|Warszawy]], [[Łódź|Łodzi]], [[Poznań|Poznania]], [[Kraków|Krakowa]] i najmniejszego [[Wilno|Wilna]].
Linia 41:
Lwów jako miasto wieloetniczne rozwijał się do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] we współistnieniu wielu różnych narodowości: oprócz dominujących liczebnie [[Polacy|Polaków]] Lwów zamieszkiwali [[Żydzi]], [[Ukraińcy]], [[Ormianie]], [[Niemcy (naród)|Niemcy]], [[Czesi]], [[Rosjanie]] i in. Obecnie, w wyniku powojennych przesiedleń ludności i zmiany granic państwowych, zdominowany przez ludność ukraińską. [[Stare Miasto we Lwowie|Historyczne centrum Lwowa]] zostało w 1998 wpisane na [[lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]]<ref>Uzasadnienie wpisu: „Criterion (ii): In its urban fabric and its architecture, L’viv is an outstanding example of the fusion of the architectural and artistic traditions of eastern Europe with those of Italy and Germany. Criterion (v): The political and commercial role of L’viv attracted to it a number of ethnic groups with different cultural and religious traditions, who established separate yet interdependent communities within the city, evidence for which is still discernible in the modern townscape”. [http://whc.unesco.org/en/list/865 Stare Miasto we Lwowie na stronie UNESCO] ([[język angielski]]).</ref>.
 
Współcześnie Lwów stanowi ważny ośrodek nauki i kultury na [[Ukraina|Ukrainie]]. Działa tu m.in. [[Uniwersytet Lwowski]] im. Iwana Franki (powstały w 1940, wcześniej we Lwowie działał Uniwersytet Jana Kazimierza 1661), [[Politechnika Lwowska]] (1844), [[Lwowska Galeria Sztuki]] (1897), [[Opera Lwowska|Teatr Wielki]] (1900) i [[Polski Teatr Ludowy we Lwowie|Polski Teatr Ludowy]] (1958). Miasto jest głównym ośrodkiem kultury i życia społecznego mniejszości polskiej na Ukrainie.
 
== Historia ==