Historia architektury Gryfic: Różnice pomiędzy wersjami

Zasadnicze zmiany w budownictwie mieszkalnym miasta nastąpiły pod koniec XVII w., kiedy rozpoczęto jego odbudowę po dwóch pożarach, które strawiły niemal całe Stare Miasto. Podczas pierwszego pożaru, jaki nastąpił 31 marca 1658 r., spłonęły m.in. kościół Mariacki, szkoła, dziekanka, przytułek przyklasztorny, "kalefaktorat"„kalefaktorat” ([[Bursa (budynek)|bursa]] dla ubogich uczniów), brama Wysoka, trzy baszty obronne, ponad 100 prywatnych domów oraz wiele [[kram]]ów i składów<ref name="Rzeszowski112">{{cytuj książkę| imię=S.|nazwisko=Rzeszowski|tytuł=Z dziejów Gryfic ''[w]: T. Białecki (pod red.),'' Ziemia Gryficka 1969| wydawca= |miejsce= | rok=|strony=112}}</ref>. Kolejny pożar w 1668 r. zniszczył pozostałą część ośrodka, która ocalała przy poprzedniej pożodze. Ogień zajął domy położone między rynkiem a ul. Młyńską i ciągiem murów obronnych w stronę bramy Kamiennej<ref name="Rzeszowski112"/>.

Na przełomie roku 1806-18071806–1807 ([[wojny napoleońskie]]) nastąpiły kolejne zmiany architektoniczne w budownictwie fortyfikacyjnym miasta. Tyczyły one rozbudowy i umocnienia obiektów, które przybrały charakter elementów obronnych [[Twierdza|twierdzy]]<ref>{{cytuj książkę|imię=S.|nazwisko=Rzeszowski|tytuł=Z dziejów Gryfic ''[w]: T. Białecki (pod red.),'' Ziemia Gryficka 1969|wydawca=|miejsce=|rok=|strony=119}}</ref>. Od poł. XIX w. rozpoczęto ich powolną rozbiórkę na skutek ich nieprzydatności i rozbudowy [[Urbanistyka Gryfic|urbanistycznej miasta]]<ref>{{cytuj książkę|imię= K.|nazwisko= Szczygieł|tytuł= Raport o stanie zabytków w Gryficach ''w: K. Kozłowski (pod red.)'', Ziemia Gryficka 1945-1985|miejsce=|rok=|strony=131-132}}</ref>.

W 1814 r. przebudowano dotychczasowy drewniany most łączący śródmieście z prawobrzeżem miasta. [[Przyczółek|Przyczółki]] zostały wzmocnione kamieniami, zbudowano również kamienne [[Podpora|podpory]]<ref name="Jarząb-Beton">{{cytuj pismo |czasopismo=Gryfickie Echa|tytuł=O betonie zbrojonym i zmyślnych rzygaczach|autor=W. Jarząb|oznaczenie= ,z dn. 19 lutego 2009 r.|strony=7-8|miejsce=Gryfice|rok=2009|issn=}}</ref>. W 1815 r. w wyniku zawalenia się jednej ze ścian nośnych – ratusz rozebrano i później wybudowano nowy przy ul. Niepodległości, przyległej od zachodu do placu Zwycięstwa. W XIX w. rynek został [[Bruk|wybrukowany]]. W centralnej części placu usytuowano pomnik z [[Brązy|brązu]] ku czci [[cesarz]]a [[Wilhelm I Hohenzollern|Wilhelma I]] (1896 r.) Posadzono pierwsze drzewa (w latach 30. XX w. obsadzony był już cały plac). Ulice oświetlono najpierw gazowymi, a następnie elektrycznymi [[Latarnia uliczna|latarniami]]. Na licznych [[fotografia]]ch ukazujących zabudowę [[Pierzeja|pierzei]] przyrynkowej z końca XIX w. widoczne są wyraźnie tradycyjne formy fasad, względem ulic ustawione kalenicowo i szczytowo. Domy były częściowo podpiwniczone, jedno i dwupiętrowe z mieszkalnym poddaszem. Za nimi często sytuowano małe budynki gospodarcze o małych oknach i pulpitowym dachu<ref name="Rzeszowski30"/><ref name="Riemann20"/>. Tylko nieliczni mieszkańcy budowali swoje [[Willa|wille]] z ogrodami na obrzeżach miasta. Budownictwo zostało poszerzone w kierunkach: zachodnim i północnym. W latach 1861-18851861–1885 ilość budynków mieszkalnych wynosiła ok. 500. (w 1627 r. – 320, 1718 r. – 246, 1822 r. – 385 a w 1861 r. – 444<ref>{{cytuj książkę| imię=S.|nazwisko=Rzeszowski|tytuł=Z dziejów Gryfic ''[w]: T. Białecki (pod red.),'' Ziemia Gryficka 1969| wydawca= |miejsce= | rok=|strony=126}}</ref>)

W 1851 r. zbudowano ryglowy kościół [[Staroluteranizm|staroluterański]] pw. [[Jan Ewangelista|św. Jana]] (niem.) ''St. Johanniskirche'' przy ul. Schmückerstraße, który został rozebrany w kilkadziesiąt lat później. Nowy kościół [[Neogotyk|neogotycki]] (ceglany), pod tym samym wezwaniem powstał w miejscu starego (dzisiejsza ul. Nowy Świat) w latach [[1911]]-[[1913]]1911–1913 (obecnie jest to [[Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Gryficach|cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy]])<ref name="KOBiDZ24"/>. W II. poł. XIX w. wzniesiono nową murowaną [[Synagoga|synagogę]] przy Poetensteig (dziś ul. 3 Maja), która zastąpiła poprzednią drewnianą, wybudowaną w latach 40. XIX w. Przy synagodze działała [[Cheder|szkoła dla żydowskich chłopców]]<ref name="Jarząb-Synagoga">{{cytuj pismo |czasopismo=Gryfickie Echa|tytuł=O dwóch synagogach i grzywnie pastora|autor=W. Jarząb|oznaczenie= ,z dn. 8 maja 2008 r.|strony=9|miejsce=Gryfice|rok=2008|issn=}}</ref>. W latach 1926-1930 wybudowano w Greifenbergu (dziś Gryfice) kaplicę kościoła katolickiego pw. (niem.) ''Heiligsten Herzen Jezu'' (pol.) ''[[Serce Jezusa|Najświętszego Serca Jezusa]]'' przy ul. Schmückerstraße (dziś ul. Nowy Świat). [[Konsekracja kościoła|Konsekracji kościoła]] w dniu 16 listopada 1932 r. dokonał bp Christian Schreiber. Świątynia ta była jedynym kościołem [[Kościół katolicki|katolickim]] w promieniu ok. 50 km<ref name="Jarząb-Dom">{{cytuj pismo |czasopismo=Gryfickie Echa|tytuł=Dom boży księdza Wende|autor=W. Jarząb|oznaczenie= ,z dn. 22 stycznia 2009 r.|strony=7|miejsce=Gryfice|rok=2009|issn=}}</ref>. W sierpniu 1937 r. do użytku oddano kaplicę kościoła nowoapostolskiego (niem.) ''Neueapostolische Kirche'' (powstałego na początku XIX w.), przeznaczoną na świątynię, którą wybudowano przy H. Riemannstraße (dziś ul. M. Rodziewiczówny) na prawobrzeżu miasta. Kaplica działała obok czterech świątyń (do 1938 r. jako świątynia funkcjonowała obok kościoła [[Kościół Ewangelicki w Niemczech|ewangelickiego]], staroluterańskiego, katolickiego i żydowskiego domu modlitwy (synagogi). Ostatnie prace duszpasterskie w obiekcie odbyły się 1945 r. Zamknięty przez władze [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckie]], później przeznaczony na działalność sportu gryfickiego. W tym charakterze działa do dziś<ref>{{cytuj pismo |czasopismo=Panorama gryficka|tytuł=Kaplica do zwrotu|autor=S. Razmus|oznaczenie= ,z dn. 20 września 2008 r.|strony=6|miejsce=Gryfice|rok=2008|issn=}}</ref>.

=== Budownictwo mieszkalnemieszkaniowe ===

W latach 50. XX w. wzrosło zapotrzebowanie na nowe lokale mieszkalne. W Gryficach do budowy mieszkań przystąpiono w 1958 r. Nowe budynki powstawały w pierwszym rzędzie w śródmieściu, gdzie straty wyrządzone przez wojska radzieckie były największe. Pierwsze 2 bloki mieszkalne przekazano pod zamieszkanie w 1960 r. Do końca 1965 r. oddano do użytku 1186 izb mieszkalnych, a do 1968 r. – 1905 oraz wyremontowano i odbudowano kilkaset następnych<ref>{{cytuj książkę|imię=J.|nazwisko=Kozaryn|tytuł=Przeobrażenia społeczno-gospodarcze powiatu gryfickiego w latach 1946-1968. Próba charakterystyki ''[w]: T. Białecki (pod red.),'' Ziemia Gryficka 1970-1971|miejsce=|rok=|strony=92}}</ref><ref>{{cytuj książkę|imię= B.|nazwisko=Sekuła|tytuł=Odbudowa i rozbudowa miast i osiedli Pomorza Zachodniego w latach 1945–1965 ''[w]:'' Przegląd Zachodnio-Pomorski|rok=nr 3|strony=14-16}}</ref>. W międzyczasie powstała Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa "Kolejarz" (1961 r.), przekształcona w cztery lata później w Spółdzielnię Mieszkaniową "Nad Regą". Pierwsze spółdzielcze mieszkania lokatorskie powstały już w 1967 r. (Do końca 1975 r. powstało 9 budynków z 354 lokalami mieszkalnymi)<ref>{{cytuj książkę|imię=W. Opieka,|nazwisko=J. Podralski|tytuł=Dzieje Spółdzielni Mieszkaniowej Nad Regą w Gryficach ''[w]: K. Kozłowski (pod red.),'' Ziemia Gryficka 1945-1985|miejsce=|rok=|strony=100-109}}</ref>. W wielu spółdzielczych budynkach w części parterowej utworzono punkty handlowo-usługowe, np. budynki przy ul. Wałowej, Niepodległości i J. Dąbskiego. W dalszych latach zbudowano wiele dalszych budynków na osiedlu "XXX„XXX lecia PRL"PRL” oraz "Słonecznym"„Słonecznym”. Dziś stanowią największe skupiska osiedleńcze mieszkańców miasta. W latach 90. XX w. niektóre budynki spółdzielcze , które posiadały strychy, zaadaptowano pod mieszkania, np. przy ul. Nadrzecznej i Jana Dąbskiego. Na dachach pojawiły się charakterystyczne okna, m.in. – połaciowe. Domy te posiadają balkony. Od lat 90. XX w. poszczególne budynki poddawane są [[Termomodernizacja|termomodernizacji]] (ocieplenie budynków, wymiana stolarki okiennej). Dzięki temu pojawiła się elewacja zewnętrzna na budynkach. Prócz budownictwa spółdzielczego, pojawiły się także blokowiska zakładowe i komunalne. Te ostatnie należą do Towarzystwa Budownictwa Społecznego w Gryficach.