Homonimia (językoznawstwo): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
halalalalal Znaczniki: Zastąpiono blanking (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 2001:8F8:1623:9998:498B:9719:7834:4EC3 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Ignasiak. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
{{inne znaczenia|językoznawstwa|[[Homonimia|inne znaczenia słowa „homonimia”]]}}
'''Homonimia''' ([[gr.]] ''homós'' „jednakowy, ten sam, taki sam; podobny” i ''ónoma'' „imię; wyraz; tytuł”)<ref>{{Cytuj stronę | autor=[[Władysław Kopaliński]] | url= http://www.slownik-online.pl/kopalinski/05E8D6C1DE89D1E5C12565E00068B057.php | archiwum= http://web.archive.org/web/20130702191846/http://www.slownik-online.pl/kopalinski/05E8D6C1DE89D1E5C12565E00068B057.php | tytuł=homonimy | praca=Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych | opublikowany=slownik-online.pl | zarchiwizowano=2013-07-02}}</ref> – relacja wyrażania różnych znaczeń za pomocą identycznych [[forma językowa|form językowych]]{{odn|Saloni|1999}}. Występuje w [[morfologia (językoznawstwo)|morfologii]] fleksyjnej ([[Synkretyzm przypadków|synkretyzm]] form [[fleksja|fleksyjnych]], np. ''dam'' jako forma fleksyjna czasownika ''dać'' i rzeczownika ''dama'') oraz [[słowotwórstwo|słowotwórczej]] (np. ''ranny'' – ''zraniony'', ''ranny'' – ''o poranku''), a także w [[słownictwo|słownictwie]] (wyrazy homonimiczne, np. ''bal'' – przyjęcie (fr.), ''Bal'' – kłoda (niem.) i [[syntaktyka (językoznawstwo)|składni]] (''zdrada przyjaciela'', oznaczająca fakt bycia zdradzonym przez przyjaciela lub zdradzenia go).
Wyrażenia, które łączy relacja homonimii, nazywane są homonimami lub wyrazami homonimicznymi. O znaczeniu homonimu decyduje jego użycie, czyli [[kontekst]], w jakim może występować. Zdarza się jednak, iż w [[komunikat|komunikacie językowym]] celowo przywoływane są dwa lub więcej znaczeń, na przykład w reklamie, w celu podniesienia atrakcyjności tekstu. Pozwala na to odpowiednie manipulowanie kontekstem oraz elementami pozajęzykowymi komunikatów{{odn|Saloni|1999}}. Charakter homonimiczny mogą wykazywać również pełne [[konstrukcja (językoznawstwo)|konstrukcje językowe]]. Na przykład wyrażenie ''dobrzy uczniowie i nauczyciele'' można interpretować jako ''dobrzy uczniowie'' + ''dobrzy nauczyciele'' bądź jako ''dobrzy uczniowie'' + ''nauczyciele''{{odn|Mistrík|1993|s=245}}.
W zależności od tego, czy rozpatruje się sam poziom fonetyczny języka (wymowa), czy też graficzny (zapis, zewnętrzny wobec systemu językowego), można wyróżnić odpowiednio dwa typy homonimów: [[homofonia (językoznawstwo)|homofony]] i [[Homografia (językoznawstwo)|homografy]]{{odn|Saloni|1999}}. Spotyka się również definicję, zgodnie z którą homonimy to [[jednostki językowe|elementy językowe]] będące równocześnie zarówno homofonami, jak i homografami<ref>{{Cytuj |url= http://dictionary.reference.com/browse/homonym |tytuł=homonym | praca=Random House Unabridged Dictionary | język=en}}</ref>.
Czyni się także rozróżnienie między homonimami właściwymi, czyli jednostkami językowymi mającymi różne pochodzenie, a [[polisemia|polisemami]] („homonimami polisemicznymi”<ref name=cs/>), które stanowią w rzeczywistości jeden wyraz, choć funkcjonujący w różnych znaczeniach<ref name=cs>{{cytuj stronę |archiwum= http://web.archive.org/web/20190306171450/http://pandora.cii.wwu.edu/vajda/ling201/test3materials/semanticsHANDOUT.htm|url= http://pandora.cii.wwu.edu/vajda/ling201/test3materials/semanticsHANDOUT.htm |tytuł= Linguistics 201: Study Sheet for Semantics |opublikowany=Pandora.cii.wwu.edu |data= |zarchiwizowano=2019-03-06 | język=en}}</ref><ref>{{Cytuj| url= https://books.google.com/books?id=AefSOW9MW5UC |s=123 |tytuł= Semantics: a coursebook | język=en|autor=James R. Hurford; Brendan Heasley; |wydawca=Cambridge University Press |data=1983}}</ref>. Homonimia zachodzi na gruncie różnych [[leksem]]ów, polisemia to zaś obecność odcieni znaczeniowych w ramach jednego leksemu<ref>{{Cytuj książkę |autor link2=Eva Hajičová |isbn=80-246-0470-1 |język=cs |oclc=53262536 |wydawca=Karolinum |miejsce=Praga |wydanie=1|data=2002|autor link3=Petr Sgall |tytuł=Úvod do teoretické a počítačové lingvistiky. I. svazek, Teoretická lingvistika |nazwisko3=Sgall |imię3=Petr |nazwisko2=Hajičová |imię2=Eva |nazwisko=Panevová |imię=Jarmila |strony=24}}</ref>. Wyrazy, które są zbieżne tylko w niektórych formach, np. gdy są różnymi częściami mowy (por. {{w języku|sk|nos}} „noś”; {{k|sk|nos}} „nos”), określa się jako homonimy formowe (homoformy){{odn|Mistrík|1993|s=175}}.
Zabieg stylistyczny polegający na wykorzystaniu w jednej wypowiedzi obydwu znaczeń homonimu (np. „Jaką pełnił tam świadek funkcję?” „f(x), wysoki sądzie” lub „Musiała iść na partię krokieta.” „Czy ten krokiet był z pieprzu?”) to tzw. [[zeugma]].
== Zobacz też ==
{{Wikisłownik|homonim}}
* [[rym homonimiczny]]
* [[wypowiedzi wieloznaczne]]
* [[polionimia]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | odn = tak | autor r link=Zygmunt Saloni |nazwisko r=Saloni |imię r =Zygmunt | rozdział = Homonimia | tytuł = Encyklopedia językoznawstwa ogólnego | autor=[[Kazimierz Polański]] (red.) | wydawca = Ossolineum | miejsce = Wrocław | data = 1999 | strony = 239 | isbn =83-04-04445-5}}
* {{Cytuj książkę |autor link=Jozef Mistrík |nazwisko=Mistrík |imię=Jozef |tytuł=Encyklopédia jazykovedy |wydanie=1 |data=1993|isbn =8021502509 |miejsce=Bratysława |wydawca=Obzor |oclc=29200758 |język=sk |odn=tak}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Semantyka]]
| |||