Wikipedia

Fulbe: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Linia 1:
{{Naród infobox
| Naród = Fulanie
| Postacie = [[Plik:Peul women in Paoua.jpg|240px]]
| Opis_postaci = <small>Kobiety z ludu Fulbe.</small>
| L_ogółem = 40.216.000 <small>(2017)<ref>{{cytuj stronę | url = https://joshuaproject.net/clusters/173| tytuł = People Cluster: Fulani / Fulbe| data dostępu = 2017-10-25| autor = | opublikowany = Joshua Project| pracadata = 2017| datajęzyk = 2017en |data językdostępu = en2017-10-25}}</ref></small>
| Zamieszkanie = {{Państwo|NGA}} 19.924.000<br />{{Państwo|Gwinea}} 5.442.000<br />{{Państwo|SEN}} 3.684.000<br />{{Państwo|Kamerun}} 2.498.000<br />{{Państwo|Burkina Faso}} 1.918.000<br />{{Państwo|Niger}} 1.749.000<br />{{Państwo|Mali}} 1.613.000<br />{{Państwo|BEN}} 510.000<br />{{Państwo|CIV}} 480.800<br />{{Państwo|Gambia}} 406.800<br />{{Państwo|Czad}} 361.000<br />{{Państwo|GNB}} 360.000<br />{{Państwo|CAF}} 288.000<br />{{Państwo|Mauretania}} 269.000<br />{{Państwo|Sierra Leone}} 239.000<br />{{Państwo|SUD}} 217.000<br />{{Państwo|TOG}} 108.000<br />{{Państwo|CPV}} 61.000<br />{{Państwo|FRA}} 32.000<br />{{Państwo|USA}} 26.100<br />{{Państwo|GAB}} 8.600<br />{{Państwo|BEL}} 8.400<br />{{Państwo|GHA}} 4.600<br />{{Państwo|CAN}} 4.100<br />{{Państwo|ITA}} 3.900<br />
| Język = [[Język ful]]
| Religie = [[islam]]
| Pokrewieństwo =
}}
'''Fulbe''' (zwani także: '''Fulanie''', '''Fula''', '''Foulah''', '''Peulh''' i '''Peul''') – grupa ludów zamieszkująca głównie kraje [[Afryka Zachodnia|Afryki Zachodniej]]. Są to m.in. [[Burkina Faso]], [[Kamerun]], [[Nigeria]], [[Niger]], [[Mali]], [[Mauretania]], [[Gwinea]], [[Gwinea Bissau]], [[Senegal]], [[Gambia]], [[Benin]]. Są spokrewnieni z ludem [[Tukulerzy|Tukulerów]] żyjącym współcześnie nad rzeką [[Senegal (rzeka)|Senegal]].
Ich dokładna liczebność nie jest znana – różne źródła podają różne dane, od 24 do 40 mln<ref name="Baar">Vladimír Baar. ''Národy na prahu 21. století''. Ostrava: Tilia, 2003. ISBN 80-86101-66-5. s. 72 {{lang|CS}}.</ref><ref name=jos />. Najwięcej przedstawicieli tego ludu zamieszkuje [[Nigeria|Nigerię]]<ref name="Baar" />.
 
Są [[Nomada|koczownikami]], hodującymi bydło, kozy i owce. Wyznają [[islam]]. Ich tradycyjnym strojem są długie zwiewne skromnie haftowane szaty. W XVI stuleciu opanowali tereny [[Sahel (region geograficzny)|Sahelu]]. Ich główną siłą była potężna kawaleria, pozwalająca na szybkie przemieszczanie się po rozległym terytorium. Dalszą ekspansję na południe uniemożliwiła mucha [[Glossina|tse-tse]], zarażająca ludzi [[śpiączka afrykańska|śpiączką afrykańską]] zaś bydło [[nagana|naganą]].
Linia 17 ⟶ 18:
Na zachodzie istniało inne ich państwo, leżące na wyżynie [[Futa Dżalon]] w dzisiejszej [[Gwinea|Gwinei]]. Miało spisaną konstytucję i zasady dziedzictwa, uzgodnione pomiędzy dwoma stronnictwami – [[Soriya]] i [[Alphaya]]. Powstało w 1735, gdy muzułmańscy Fulbe wystąpili przeciwko swym nie-muzułmańskim pobratymcom i stworzyli konfederację prowincji. Alpha Ibrahima Sory Maoudho był pierwszym władcą tego kraju, mającego swą stolicę w [[Timbo]] ([[Gwinea (region)|Gwinea]]). Państwo istniało do 1898, gdy [[Francuzi]] pokonali ostatniego władcę – [[Bokar Biro]].
 
Językiem ludu Fulbe jest [[język ful|fulfulde]], rozproszony praktycznie po całym obszarze [[Afryka Zachodnia|Afryki Zachodniej]] i rozpadający się na wiele dialektów, aczkolwiek poszczególne społeczności posługują się także i innymi językami regionu.
 
== Przypisy ==
Linia 38 ⟶ 39:
[[Kategoria:Etnografia Kamerunu]]
[[Kategoria:Ludy dorzecza Nigru]]
[[Kategoria:Ludy koczownicze]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Fulbe”