Język erzja: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Rozszerzanie linkowania do wikisłownika Szablon:Język infobox i inne poprawki
Linia 1:
{{Język infobox
|nazwa oryginalna = {{j|myv|эрзянь кель}}
|obszar = [[Mordowia]], [[Tatarstan]], [[Baszkortostan|Baszkiria]], [[Czuwaszja]]
|liczba mówiących = ok. 500 tys.
|system pisma = [[grażdanka]]
|klasyfikacja =
* [[Języki uralskie]]
* [[Języki ugrofińskie]]
Linia 21:
|wikisłownik = Kategoria:Język erzja
}}
'''Język erzja''' (erzja {{k|myv|эрзянь кель}}, {{k|myv|ersjan kel´|kursywa=tak}}) – mowa używana przez jedną z dwóch grup [[Mordwini|Mordwinów]], zamieszkujących wschodni skrawek europejskiej części [[Rosja|Rosji]]: [[Mordowia|Mordowię]], gdzie jest objęta statusem [[język urzędowy|języka urzędowego]], a także [[Tatarstan]], [[BaszkiriaBaszkortostan|Baszkirię]], [[Czuwaszja|Czuwaszję]] oraz obwody: [[Obwód niżnonowogrodzki|niżegorodzki]], [[obwód orenburski|orenburski]], [[obwód penzeński|penzeński]], [[obwód samarski|samarski]], [[obwód saratowski|saratowski]] i [[obwód uljanowski|uljanowski]]. [[Mordwini Erzja]] żyją także w diasporze na dalekim wschodzie [[Rosja|Rosji]], a poza granicami tego kraju – w [[Kazachstan]]ie, [[Estonia|Estonii]] i [[Armenia|Armenii]].
 
Kwestia, czy język erzja jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – [[dialekt]]em [[język mordwiński|języka mordwińskiego]] nie jest rozstrzygnięta; obecnie przeważa koncepcja istnienia dwóch języków mordwińskich: erzja i [[język moksza|moksza]].
Linia 27:
Język mordwiński-erzja jest ważniejszym spośród języków/dialektów mordwińskich; używa go ok. 60% Mordwinów posługujących się językiem ojczystym, tj. ok. 600 tys. osób.
 
Język mordwiński-erzja jest kontynuacją [[prajęzyk]]a proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.- wsch. [[Europa|Europę]]. Na jego rozwój silny wpływ wywarł [[język rosyjski]]; w mniejszym stopniu – [[języki tureckie]].
 
Język erzja, podobnie jak inne [[języki ugrofińskie]] charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; posiada ich 11.
 
Pisarzem i poetą erzja jest Czisław ŻurawlewŻurawlow (Числав Журавлёв).
 
== Alfabet ==
Linia 37:
 
=== Próba latynizacji ===
W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języka erzja oparty na piśmie łacińskim [[alfabet mordwiński]]. Alfabet składał się z następnychnastępujących liter: '''A a, Ә ә, B в, C c<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ç ç<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, D d<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Э э, E e<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, F f<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, G g<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ь ь, I i, J j<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, K k<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, L l<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, M m<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, N n<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, O o, Ө ө, P p<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, R r<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, S s<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ş ş<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, T t<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, U u, Y y<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, V v<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, X x<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh''' (ostatnie dwie litery – tylko dla [[Język moksza|języka mokszańskiego]]). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: '''A a, B в, C c<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ç ç<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, D d<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ә ә, F f<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, G g<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Y y<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, I i, J j<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, K k<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, L l<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, M m<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, N n<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, O o, P p<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, R r<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, S s<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Ş ş<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, T t<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, U u, V v<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, X x<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh'''<ref>''G. Autow.'' Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932.  s. 61-6461–64.</ref>. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku<ref>{{Cytuj|tytuł=Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?|czasopismo=Словари и энциклопедии на Академике|data dostępu=2017-10-18|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/334007#.D0.9B.D0.B0.D1.82.D0.B8.D0.BD.D0.B8.D1.86.D0.B0|język=ru}}</ref>.
 
== Fonetyka ==
=== Samogłoski ===
 
{| class="wikitable" style="text-align: center"
!
Linia 60 ⟶ 59:
! niskie
|
| colspan=2 | {{IPA|ä}}~{{IPA|ɑ}}
|}
 
Linia 67 ⟶ 66:
=== Spółgłoski ===
{| class="wikitable" style="text-align: center"
! rowspan=2 |
! rowspan=2 | wargowe
! rowspan=2 | przednio-<br />językowe
! colspan=3 | środkowojęzykowe
! rowspan=2 | tylno-<br />językowe
|-
! <small>przednio-<br />podniebienne</small>
Linia 132 ⟶ 131:
| {{IPA|j}}
|
|-
|}
 
Linia 139 ⟶ 137:
== Gramatyka ==
=== Zaimki ===
 
==== Zaimki osobowe ====
{| class="wikitable"
! [[Osoba (językoznawstwo)|os.]]
! colspan=2 | [[Liczba pojedyncza|l.poj.]]
! colspan=2 | [[Liczba mnoga|l.mn.]]
|-
| 1
Linia 167 ⟶ 164:
=== Liczebniki ===
{| class="wikitable"
! colspan=2 | jedności
! colspan=2 | 11–19
! colspan=2 | dziesiątki
! colspan=2 | setki
|-
| 1
Linia 256 ⟶ 253:
=== Czasowniki ===
==== Bezokolicznik ====
 
Czasowniki w bezokoliczniku są zakończone na ''-мс'', np.:
 
Linia 271 ⟶ 267:
 
== Badacze ==
*Heikki Paasonen (1865—19191865–1919);
*Władimir Riabow (1900–1938).
 
Vladimir Pavlovich Ryabov (1900—1938).
 
== Zobacz też ==
Linia 283 ⟶ 278:
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | autor = N. Aasmäe | tytuł = An Introductory Course of the Erzya Language | data = 2014 | miejsce = Tartu | isbn = 978-9985-4-0800-1}}
* {{Cytuj książkę | autor = М.Д. Имайкина | tytuł = Эрзянский язык | data = 1996 | miejsce = Саранск | isbn = 5-7103-0157-4}}
* {{Cytuj książkę | autor = М.В. Мосин | tytuł = Русско-эрзянский разговорник | data = 1993 | miejsce = Саранск | isbn = 5-7595-0844-X}}
 
== Linki zewnętrzne ==