Hodegetria: Różnice pomiędzy wersjami

'''Hodegetria''', '''Hodigitriahodigitria''' (z [[język grecki|grec.]] ή oδηγήτρια<ref group=uwaga>Litera „η” (dużą ma postać „H”) to w języku greckim rodzajnik.</ref>, ''i odigitria'', Wskazująca Drogę) – najstarszy i najbardziej rozpowszechniony typ [[ikonografia|ikonograficzny]] przedstawienia [[Matka Boża|Matki Bożej]] z [[Jezus Chrystus|Dzieciątkiem Jezus]] na ręku.

W [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]] ikona [[Matka Boża|Bogurodzicy]] zasłynęła wieloma cudami, stała się świętością i talizmanem chroniącym od złego. Była także patronką podróżujących i opiekunką ociemniałych. Przetrwała w ukryciu okres [[ikonoklazm]]u. W IX w. wykształcił się dokładnie opracowany wzór [[Ikonografia|ikonograficzny]] wizerunku Maryi – Hodegetriihodegetrii – i stał się przykładem dla licznych kopii. Ikonę zniszczyli prawdopodobnie [[Turcy osmańscy|Turcy]] w 1453 roku po zdobyciu Konstantynopola. Według aktualnej i dominującej tradycji greckiej oryginał ikony znajdował się w [[Monaster Sumela|monastyrze Sumela]], w Poncie, gdy w Konstantynopolu zniszczeniu uległa jego kopia. Aktualnie owa ikona ''Przenajświętszej z Sumeli (Panagia Sumela)'' stanowi cel masowych pielgrzymek do miejscowości ''Kastania'', w greckiej prowincji [[Macedonia (Grecja)|Macedonii Centralnej]]<ref>(gr.) ''Καστανιά Ημαθίας, Καστανιά της Βέροιας'', w pobliżu miasta [[Weria]]. Porównaj: [http://pontosworld.com/index.php/pontus/history/christianity/302-the-history-of-the-icon-of-panagia-soumela Historię ikony Panagia Sumela] (ang.), na stronie PontosWorld.</ref>.<br />

Ikona Hodegetriihodegetrii ukształtowała się ostatecznie w Bizancjum. Przebija z niej stosowany w cesarskim pałacu porządek, składający się z oficjalnych ceremonii, a ukrywający wszelkie wyrażenia uczuć, ukazujący jedynie świętość i godność władzy cesarskiej. Taka majestatyczna obojętność i brak przejawów ludzkich uczuć przyjęte zostały na wiele wieków jako najbardziej obowiązujące na dogmatycznej ikonie Boskiego Macierzyństwa, jaką jest Bogarodzica z Chrystusem-Emmanuelem.

Wzór Hodegetriihodegetrii doczekał się wielu odmian ikonograficznych, które następnie były kopiowane, przyjmując nowe nazwy. Na [[Ruś Kijowska|Rusi]] powstały w takich okolicznościach ikony [[Smoleńska Ikona Matki Bożej|Smoleńska]] i [[Tichwińska Ikona Matki Bożej|Tichwińska]].

Jedną z najstarszych i najsłynniejszych ikon w typie Hodegetriihodegetrii jest Smoleńska Ikona Matki Bożej. W 1046 roku cesarz bizantyjski [[Konstantyn IX Monomach]] wydał swą córkę Annę za ruskiego księcia [[Wsiewołod I|Wsiewołoda]]. Według tradycji przed odjazdem pobłogosławił ją na drogę ikoną Matki Bożej, którą następnie Anna zabrała z Konstantynopola do [[Czernihów|Czernihowa]]. Syn księcia Wsiewołoda, [[Włodzimierz II Monomach]], przeniósł ikonę do [[Smoleńsk]]a i umieścił w [[Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Smoleńsku|cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej]]. Od tej pory ikonę zaczęto nazywać smoleńską.

Na terenie Ukrainy, Polski i Słowacji typ Hodegetriihodegetrii należał do najczęściej spotykanych ikon. Umieszczana była (zamiennie z [[Eleusa|''Eleusą'']]) wśród [[ikony namiestne|ikon namiestnych]] każdego ikonostasu. Od XV do XVII w. na klejmie (obramieniu ikony) malowano proroków. U dołu spotyka się też rodziców Maryi: św. Annę i św. Joachima. Ikony malowane przez [[ikona karpacka|miejscowe warsztaty]] w Karpatach często odbiegały od bizantyńskiego kanonu – Maryja miewała twarz dobrodusznej gospodyni, a Jezus tajemniczo się uśmiechał.