Prześladowania Świadków Jehowy w III Rzeszy: Różnice pomiędzy wersjami

{{Świadkowie Jehowy}}'''Prześladowania Świadków Jehowy w III Rzeszy''' – prześladowania [[Świadkowie Jehowy|Świadków Jehowy]], grupy religijnej zwanej w [[Niemcy|Niemczech]] ''Internationale Bibelforscher-Vereinigung'' ('''IBV'''), systemowo prowadzone przez rządy [[III Rzesza|III Rzeszy]] w latach 1933–1945 na terytorium Niemiec i państw podbitych w trakcie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. W ich wyniku spośród tej społeczności religijnej, liczącej w 1933 roku w Niemczech 25&nbsp;000 członków, uwięziono 10&nbsp;700 osób, a ponad 2800 z nich umieszczono w [[obóz koncentracyjny|obozach koncentracyjnych]]<ref group=uwaga> Z 35 000 Świadków Jehowy, którzy mieszkali na terytoriach okupowanych przez III Rzeszę, około 11 300 aresztowano, 4200 wysłano do obozów koncentracyjnych, a 1600 zabito (Źródło: [https://www.jw-russia.org/news/2020/05/3.html Весной 1945 года Россия освободила Свидетелей Иеговы из концлагерей. Почему 75 лет спустя верующие снова в тюрьмах?, jw-russia.org].)</ref>. Liczba ofiar śmiertelnych tylko niemieckich Świadków Jehowy sięgnęła około 1000 osób, a na dalszych 250 wykonano wyroki śmierci – głównie za [[obdżektor|odmowę pełnienia służby wojskowej]]<ref group=uwaga>Łącznie w całej Europie wyroki śmierci wykonano na blisko 400 Świadkach Jehowy. Głównymi miejscami egzekucji były więzienia w: [[Więzienie Plötzensee|Plötzensee]], Brandenburgu i Halle/Saale. Oprócz nich zlokalizowano 70 innych miejsc straceń więźniów Świadków Jehowy.</ref>. Świadkowie Jehowy byli jedyną grupą religijną, która w solidarny i niewzruszony sposób oparła się presji podporządkowania narodowo-socjalistycznemu państwu{{odn|Detlef Garbe|2010|s=247}}<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Więzieni za wiarę. Świadkowie Jehowy w KL Auschwitz | autor = Teresa Wontor-Cichy | wydawca = Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau | miejsce = Oświęcim | rokdata = 2003 | stronys = 162 | isbn = 83-88526-47-2}}</ref>. Od przełomu lat 1937/1938 w obozach koncentracyjnych zostali oni oznaczeni odrębnym znakiem – [[fioletowy trójkąt|fioletowym trójkątem]].

Jeszcze przed dojściem [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] do władzy, począwszy od 1929 roku, zdarzało się, że [[narodowy socjalizm|nazistowskie]] bojówki [[Sturmabteilung|SA]] napadały na Świadków Jehowy, dopuszczając się pobić i przerywając zebrania religijne<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.ushmm.org/m/pdfs/20010321-jehovahs-witness-bklt.pdf | tytuł = Jehovah's Witnesses: Victims of the Nazi Era | autor = United States Holocaust Memorial Museum | opublikowany = ushmm.org | data dostępu = 2017-02-28}}</ref>. Celem działań nazistów wobec Świadków Jehowy nie była [[ludobójstwo|polityka eksterminacji]], lecz złamanie siły ich woli{{odn|Jolene Chu|2010|s=408, 409}}. Ponieważ niemieccy Świadkowie Jehowy byli zarówno Aryjczykami, jak i osobami niezaangażowanymi politycznie, naziści uważali, że można ich zmienić<ref name="ReferenceA">{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 23 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Kategorie więźniów w obozach koncentracyjnych | nazwisko r = Henry Friedlander}}</ref>. Dlatego starali się zniszczyć nie tyle samych ludzi, ile wyznawaną przez nich religię, którą uważali za konkurencyjny względem nazistowskiego państwa obiekt lojalności{{odn|Jolene Chu|2010|s=408, 409}}. Pierwsze udokumentowane przypadki umieszczania Świadków Jehowy w obozach koncentracyjnych miały miejsce w styczniu 1935 roku{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=420}}. 17 grudnia 1935 roku przeprowadzono proces przeciwko Paulowi Balzereitowi, nadzorcy działalności Świadków Jehowy w Niemczech i ośmiu innym osobom uznanym za przywódców działalności Świadków Jehowy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | stronys = 61 | url = https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/301974005#h=93}}</ref>.

W dniach od 7 do 9 września 1934 roku zorganizowano kongres w [[Bazylea|Bazylei]], na który przybył Joseph F. Rutherford. Uczestniczyło w nim również blisko 1000 delegatów z Niemiec. Rutherford zamierzał dokładnie zapoznać się z sytuacją w kraju. Ponieważ sytuacja Świadków Jehowy w Niemczech stawała się coraz trudniejsza, opracowano plan jednolitego działania. Do wszystkich zborów w Niemczech wysłano list J.F. Rutherforda, w którym nakazał przeprowadzenie specjalnego zebrania w dniu 7 października, odczytania listu i wysłania wcześniej zredagowanej depeszy<ref>{{Cytuj książkę| url= https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/301974005#h=21 | autor = Watchtower | tytuł = Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | stronys = 50–55}}</ref>. 7 października 1934 roku członkowie zborów Świadków Jehowy w Niemczech wystosowali do rządu Hitlera list o treści: „''Wasze prawo pozostaje w całkowitej sprzeczności z prawem Bożym (...) Niniejszym oświadczamy zatem, że za wszelką cenę będziemy przestrzegać przykazań Boga, zgromadzać się w celu studiowania jego słowa, będziemy wielbić go i mu służyć, tak jak polecił''”. Tego samego dnia Świadkowie Jehowy z 49 krajów świata zgromadzili się w celu wysłania do Hitlera telegramów o treści: „''Złe traktowanie świadków Jehowy oburza wszystkich porządnych ludzi na ziemi i zniesławia imię Boga. Zaniechajcie prześladowania świadków Jehowy, bo w przeciwnym razie Bóg zniszczy Was razem z Waszą nacjonalistyczną partią''”. W odpowiedzi naziści wzmogli prześladowania. Natomiast w 1938 roku na dorocznym zjeździe partii w [[Norymberga|Norymberdze]] na Zeppelinwiese Hitler grzmiał: „''Ten wróg Wielkich Niemiec, ten pomiot Międzynarodowych Badaczy Pisma Świętego zostanie w Niemczech wytępiony!''”<ref group=uwaga>Według notarialnie poświadczonego oświadczenia złożonego 13 listopada 1947 roku przez Karla R. Wittiga, który był pełnomocnikiem generała [[Erich Ludendorff|Ericha Ludendorffa]], Hitler zapoznał się z treścią kilku telegramów podczas spotkania 7 października 1934 roku u dr. [[Wilhelm Frick|Wilhelma Fricka]], ministra spraw wewnętrznych Rzeszy i Prus. Właśnie wtedy miał po raz pierwszy użyć słów: ‚Ten pomiot zostanie wytępiony w Niemczech.’</ref> W miarę jak nasilały się prześladowania, konsolidowała się też nieugięta postawa Świadków Jehowy{{odn|Przebudźcie się!|1995|s=8}}<ref name="Wurm">{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Moja nienawiść zamieniła się w miłość | czasopismo = Przebudźcie się! | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = XCI | stronys = 27–31 | issn = 1234-1169 | data = 8 czerwca 1997}}</ref>.

W czerwcu 1936 [[Gestapo]] utworzyło specjalną jednostkę zajmującą się Świadkami Jehowy. Utworzono kartoteki zawierające akta osób podejrzewanych o bycie Świadkami Jehowy lub z nimi sympatyzującymi. Stworzono siatkę agentów, których uczono odmawiania modlitwy oraz prowadzenia zebrań; doskonale znali też oni najnowsze numery „Strażnic”. Dzięki takiemu przygotowaniu agenci mogli się podawać za Świadków Jehowy przed członkami zborów. W tym czasie Gestapo odkryło i przejęło całe archiwum Świadków Jehowy zawierające kartoteki, zamówienia, raporty i rachunkowość. W sierpniu i wrześniu 1936 roku liczne śledztwa doprowadziły do pierwszej masowej fali aresztowań Świadków Jehowy na terenie Niemiec. Do połowy 1937 roku co najmniej 17 osób zmarło w trakcie przesłuchań lub w areszcie. Fala aresztowań rozpoczęta 28 sierpnia 1936 roku miała związek w kongresem w [[Lucerna|Lucernie]], na który planowało przybyć około 1000 niemieckich Świadków Jehowy{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=420}}<ref>{{Cytuj książkę| url =https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/301974005?q#h=105| autor = Watchtower | tytuł = Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | stronys = 63–65}}</ref>. W dniach od 4 do 7 września 1936 roku podczas kongresu Świadków Jehowy w Lucernie przyjęto rezolucję piętnującą prześladowania Świadków Jehowy w III Rzeszy. Uczestniczyło w nim około 300 niemieckich Świadków Jehowy, którzy uniknęli aresztowań pod koniec sierpnia i na początku września{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=421}}.

Nadzór nad działalnością Świadków Jehowy w Niemczech w początkowym okresie prześladowań sprawował [[Paul Balzereit]]. Po jego uwięzieniu Joseph F. Rutherford w roku 1936 zadanie to powierzył [[Erich Frost|Erichowi Frostowi]]. Gdy on został aresztowany, nadzór nad działalnością w Niemczech i Austrii przekazano [[Robert Arthur Winkler|Robertowi Arthurowi Winklerowi]] przebywającemu w Holandii. Winkler został aresztowany 21 października 1941 roku i osadzony w obozie w [[Hertogenbosch|Vught]]. Natomiast powielaniem i dystrybucją literatury biblijnej w Niemczech kierował [[Ludwig Cyranek]] (1907–1941). Po uwięzieniu Cyranka i skazaniu na karę śmierci, którą wykonano 3 lipca 1941 roku, produkcję literatury biblijnej przejął jego współpracownik Julius Engelhardt (1899–1944). Od początku 1941 roku do kwietnia 1943 wydał on 27 numerów „Strażnicy”. Po jego uwięzieniu i wydaniu w dniu 2 czerwca 1944 roku wyroku śmierci „Strażnicę” powielano i rozprowadzano na obszar północnych Niemiec z obozu koncentracyjnego [[Niederhagen-Wewelsburg|Wewelsburg]]<ref group=uwaga>Zarówno Ludwig Cyranek jak i Julius Engelhardt zostali wydani w wyniku zdrady Hansa Müllera z Drezna, który podjął współpracę z Gestapo. Müller przyczynił się do licznych aresztowań w Niemczech, Holandii oraz Czechosłowacji.</ref>. Aż do końca II wojny światowej publikacje biblijne powielano niezależnie również w innych częściach Niemiec<ref>{{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | url = https://wol.jw.org/pl/wol/lv/r12/lp-p/0/32345}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Detlef Garbe | tytuł = Between Resistance and Martyrdom: Jehovah's Witnesses in the Third Reich Autorzy Detlef Garbe | wydawca = The Univercity of Wisconsin Press | miejsce = Madison | data = 2008 | stronys = 225, 226 | isbn = 0-299-20790-0}}</ref>.

Do obozów koncentracyjnych Świadkowie Jehowy zaczęli trafiać najpóźniej od stycznia 1935 roku{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=420}}. We wrześniu 1939 roku w obozach koncentracyjnych i więzieniach przebywało już około 6000 Świadków Jehowy. Według oceny niemieckiego historyka dr. Detlefa Garbe w tym okresie stanowili oni od 5 do 10% więźniów w obozach{{odn|Przebudźcie się!|1995|s=10}}. W obozach koncentracyjnych [[Moringen (KL)|Moringen]], [[Konzentrationslager Lichtenburg|Lichtenburg]] i [[Ravensbrück (KL)|Ravensbrück]] kobiety będące Świadkami Jehowy do wybuchu II wojny światowej tworzyły największą grupę więźniarską. Po roku 1939 odsetek Świadków w obozach bardzo wyraźnie spadł, np. w [[Mauthausen-Gusen (KL)|Mauthausen]] z 5,2% do 0,12% pod koniec 1944 roku, a w [[Buchenwald (KL)|Buchenwaldzie]] z 3,3% do 0,3% pod koniec 1944 roku. 6 października 1938 w obozie Lichtenburg więźniarki IBV odmówiły wysłuchania radiowej przemowy Adolfa Hitlera z okazji wkroczenia niemieckiej armii do Sudetów – zostały wypędzone z cel wężami wodnymi, w efekcie czego wiele z nich zmarło. W latach 1939–1940 terror [[Schutzstaffel|SS]] stosowany wobec Świadków Jehowy nasilił się, natomiast od roku 1942 sytuacja Świadków Jehowy w obozach koncentracyjnych polepszyła się{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=422, 423}}. Przyczyniła się do tego postawa [[Felix Kersten|Felixa Kerstena]], który przekonał [[Heinrich Himmler|Heinricha Himmlera]], że lepiej wykorzystać pracowitość i uczciwość Świadków Jehowy, niż prowadzić z nimi wojnę psychologiczną<ref>{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 109 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen | nazwisko r = Antje Zeiger}}</ref>. Odtąd esesmani uważali więźniarki będące Świadkami Jehowy za bardzo przydatne do pracy w charakterze pomocy domowej. Często również powierzano im nawet opiekę nad dziećmi, chociaż wcześniej te same kobiety władze nazistowskie pozbawiały praw rodzicielskich<ref group=uwaga>Gestapo odebrało ponad 800 dzieci rodzicom Świadkom Jehowy.</ref>{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (2)|2010|s=422, 423}}.

Najczęstszymi przyczynami aresztowań Świadków Jehowy były: [[odmowa odbycia służby wojskowej|odmowa pełnienia służby wojskowej]], odmowa używania pozdrowienia hitlerowskiego, drukowanie literatury biblijnej, przemyt [[Publikacje Świadków Jehowy|publikacji IBV]], rozpowszechnianie nielegalnych czasopism, udział w zorganizowanych spotkaniach religijnych, udział w działalności kaznodziejskiej (bez literatury religijnej), sieć tajnych skrytek pocztowych zarejestrowanych na osoby wcześniej nieznane jako aktywni Poważni Badacze Pisma Świętego<ref group=uwaga>Od jesieni 1934 roku kurierzy zaczęli przemycać literaturę biblijną przez zieloną granicę z Czechami, Francją i Holandią (do marca 1935 roku także przez [[Terytorium Saary|Zagłębie Saary]]). Przez długi czas przemycano literaturę również przez oficjalne przejścia graniczne na granicy ze Szwajcarią.</ref>, prywatne spotkania ze współwyznawcami, a nawet samo sympatyzowanie ze społecznością IBV{{odn|Jürgen Harder/Hans Hesse (1)|2010|s=56–62}}. Jak podaje dr Detlef Garbe, Świadkowie Jehowy stanowili „większość więźniów sumienia skazanych przez sądy wojskowe (...) Trzeciej Rzeszy”<ref>{{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Królestwo Boże panuje! | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Selters/Taunus | data = 2014 | stronys = 150 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/1102014253}}</ref>.

Spośród liczącej w 1933 roku 25&nbsp;000 członków społeczności Świadków Jehowy w Niemczech uwięziono około 10&nbsp;700 osób, wśród których 2800 umieszczono w [[obóz koncentracyjny|obozach koncentracyjnych]]<ref name="wystawa">{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/jw/region/niemcy/objazdowa-wystawa-przesladowanie-swiadkow-jehowy/ | tytuł = Objazdowa wystawa na temat prześladowań Świadków Jehowy zorganizowana w Niemczech | autor = Watchtower | data = 2019-01-10 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2019-02-04}}</ref>. Liczba ofiar śmiertelnych niemieckich Świadków Jehowy sięgnęła około 1400 osób, spośród których na 250 wykonano wyroki śmierci, głównie za odmowę pełnienia służby wojskowej<ref group=uwaga>Dla porównania podczas rządów nazistowskich aresztowano łącznie 900 chrześcijan ewangelicznych (zarówno pastorów, jak i osób świeckich), którzy zostali ukarani za sprzeciw motywowany przekonaniami religijnymi. Trafili oni do więzień lub obozów koncentracyjnych, a z przyczyn religijnych stracono 12 osób (Gabriele Yonan, ''Świadkowie Jehowy w Niemczech w przeszłości i obecnie.'', s. 376). Prof. Fredrich Heer, katolicki wykładowca historii na Uniwersytecie Wiedeńskim zauważył, że spośród 32 milionów niemieckich katolików, w tym 15,5 miliona mężczyzn, tylko 7 odmówiło pełnienia służby wojskowej, 6 z nich, jak np. [[Franciszek Jägerstätter|Franz Jägerstätter]] było Austriakami.</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/dla-mediow/regiony/niemcy/zmar%C5%82-richard-rudolph/| tytuł = Zmarł 102-letni Richard Rudolph – były więzień obozu koncentracyjnego | autor = Watchtower | data = 7 kwietnia 2014 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-02-28}}</ref>. Łącznie w okresie III Rzeszy do obozów skierowano około 6000 Świadków Jehowy z Niemiec i innych krajów, a ponad 1600 zginęło z rąk nazistów<ref>{{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Królestwo Boże panuje! | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Selters/Taunus | data = 2014 | strony = 151 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/1102014253}}</ref>. Blisko jedna trzecia Świadków Jehowy w obozach koncentracyjnych na terenie samych Niemiec pochodziła z zagranicy. Poza niemieckimi Świadkami Jehowy znalazło się w nich również 508 [[Świadkowie Jehowy w Polsce|osób z Polski]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 275, 276 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Prześladowania i represje Świadków Jehowy w Polsce w latach 1939–1945 oraz 1950–1989 | nazwisko r = Wolfram Slupina}}</ref>, 200–250 [[Świadkowie Jehowy w Holandii|z Holandii]], 212 osób [[Świadkowie Jehowy w Austrii|z Austrii]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomo%C5%9Bci/wiadomo%C5%9Bci/regiony/austria/upamietnienie-31-swiadkow-jehowy-ofiar-nazizmu/ | tytuł = Austriackie władze lokalne upamiętniają 31 Świadków Jehowy będących ofiarami nazizmu | autor = Watchtower | data = 2017-08-22 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-08-27}}</ref> oraz mniejsze grupy od 10 do 50 osób [[Świadkowie Jehowy w Belgii|z Belgii]], [[Świadkowie Jehowy we Francji|z Francji]], [[Świadkowie Jehowy w Czechach|z Czechosłowacji]], [[Świadkowie Jehowy na Węgrzech|z Węgier]] i [[Świadkowie Jehowy w Rosji|ze Związku Radzieckiego]]{{odn|Thomas Rahe|2010|s=162}}<ref group=uwaga>Statystyka ta nie uwzględnia pojedynczych więźniów, a także obozów pracy. W [[Auschwitz-Birkenau]] uwięziono 4 Świadków [[Świadkowie Jehowy w Słowenii|ze Słowenii]] i 1 [[Świadkowie Jehowy w Luksemburgu|z Luksemburga]], a w [[Stutthof (KL)|Stutthofie]] 1 [[Świadkowie Jehowy w Szwajcarii|ze Szwajcarii]] ({{Cytuj książkę | imię = Aleksandra | nazwisko = Matelska | tytuł = „... w miłości nie ma bojaźni” (Wydanie II)| wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 1–416 | isbn = 978-83-61387-19-0}}). Natomiast w obozie pracy w [[Bor (Serbia)|Borze]] w Serbii uwięziono 152 Świadków Jehowy, spośród których około 50 pochodziło [[Świadkowie Jehowy w Rumunii|z Rumunii]], a ponad 100 z Węgier ({{cytuj książkę | imięautor = Watchtower: | nazwiskotytuł = Rocznik Świadków Jehowy | tytuł = 2006 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Nowy Jork | data = 2006 | stronys = 97–100 | isbn = | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/302006006}})</ref>. Ostatnie masowe aresztowania Świadków Jehowy przeprowadzono w 1944 roku<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Robert Szuchta, Piotr Trojański | tytuł = Zrozumieć Holocaust | wydawca = Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu | miejsce = Warszawa | data = 2012 | stronys = 289 | isbn = 978-83-62360-41-3}}</ref>. Jak zauważył niemiecki historyk Detlef Garbe, Świadkowie Jehowy – nie licząc Żydów – byli najbardziej prześladowaną przez [[Schutzstaffel|SS]] społecznością religijną{{odn|Przebudźcie się!|1995|s=10}}.

Świadkowie Jehowy byli jedyną grupą religijną, która w solidarny i niewzruszony sposób oparła się nazistowskiej presji podporządkowania narodowo-socjalistycznemu państwu{{odn|Detlef Garbe|2010|s=247}}. W obozach koncentracyjnych zdarzały się też pojedyncze przypadki, gdy współwięźniowie przyjmowali wierzenia Świadków Jehowy, np. Holender Piet van der Molen, Ukrainka Nadieżda Jarosz, Gruzinka Walentina Miminoszwili czy Czesi Božena Vodrážková, Alois Miczek i Oldřich Nesrovnal<ref>{{cytuj książkę | imięautor = Watchtower: | nazwisko = Rocznik Świadków Jehowy | tytuł = 2008 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Nowy Jork | data = 2008 | stronys = 147, 148 | isbn = | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/302008006#h=582:0-593:192}}</ref><ref>{{cytuj książkę | imięautor = Watchtower: | nazwiskotytuł = Rocznik Świadków Jehowy | tytuł = 2017 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Nowy Jork | data = 2017 | stronys = 92, 93 | isbn = | url = https://www.jw.org/pl/publikacje/ksi%C4%85%C5%BCki/rocznik-2017/gruzja/}}</ref><ref>{{cytuj książkę | imięautor = Watchtower: | nazwiskotytuł = Rocznik Świadków Jehowy | tytuł = 2000 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Nowy Jork | data = 2000 | stronys = 164–170 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/302000011 | isbn = 83-86930-36-5}}</ref>. Świadkami Jehowy sporadycznie zostawali też naziści, którzy mieli styczność z członkami tej społeczności religijnej, jak Bernhardt Gottlieb czy Ludwig Wurm<ref>{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Dawniej oficer SS, dzisiaj sługa prawdziwego Boga | czasopismo = Przebudźcie się! | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = XCI | stronys = 18–20 | issn = 1234-1169 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/102010048 | data = luty 2010}}</ref>{{r|Wurm}}.

W obozie [[Mauthausen-Gusen (KL)|Mauthausen-Gusen]] więziono około 450 Świadków Jehowy. Głównym celem jego istnienia była planowa eksterminacja więźniów. W obozie Świadkowie Jehowy spotykali się nocą w małych grupach i wspólnie omawiali zapamiętane wcześniej fragmenty Biblii. Gdy w obozie udało się zdobyć egzemplarz Pisma Świętego, podzielono go na części, którymi następnie się wymieniano<ref name="Gusen">{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomo%C5%9Bci/wiadomo%C5%9Bci/regiony/austria/mauthausen-gusen-obozy-koncentracyjne/ | tytuł = Świadkowie Jehowy upamiętnieni w Miejscu Pamięci Obozu Koncentracyjnego Gusen | autor = Watchtower | data = 21 lipca 2014 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-02-28}}</ref>.

W obozie [[Sachsenhausen (KL)|Sachsenhausen]] uwięziono przeszło 890 Świadków Jehowy. Imiennie ustalono personalia ponad 650 więźniów z Niemiec, 29 z Austrii, 152 z Holandii i Belgii, 6 z Polski, 3 z Francji oraz 2 z Czechosłowacji. W obozie przebywało również wielu więźniów IBV z Polski, Belgii, Czechosłowacji i Związku Radzieckiego o nieustalonej tożsamości. W latach 1938–1943 w obozie zmarło co najmniej 168 Świadków Jehowy. Pomimo perspektywy surowej kary lub nawet śmierci więźniowie IBV stanowczo odmawiali wykonywania wszelkich prac sprzecznych z ich wierzeniami. Grupa ta kierowała się wysokim poczuciem solidarności oraz ostrożnie dzieliła się swoimi wierzeniami z innymi więźniami. W obozie kilku Ukraińców i Polaków zostało Świadkami Jehowy i zostali ochrzczeni w wannie należącej do izby chorych. Od 1942 roku niedzielnymi popołudniami w bloku nr 59 organizowano grupowe studium Biblii. Przez cały okres funkcjonowania obozu według szacunków zmarło co najmniej 200 Badaczy Pisma Świętego, w trzech przypadkach przeprowadzono oficjalną egzekucję<ref>{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 95–119 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen | nazwisko r = Antje Zeiger}}</ref>.

15 września 1939 roku w obozie tym przeprowadzono egzekucję [[August Dickmann|Augusta Dickmanna]], na którego wydano wyrok śmierci za odmowę przyjęcia karty powołania do wojska. Był to pierwszy w Niemczech więzień skazany na śmierć z tego powodu podczas II wojny światowej. Egzekucję przeprowadzono w obecności wszystkich 8500 więźniów obozu, w tym również setek Świadków Jehowy, wśród których był Heinrich Dickmann, brat Augusta<ref name="Dickmann">{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/dla-mediow/regiony/niemcy/miejsce-pami%C4%99ci-sachsenhausen-upami%C4%99tnia-%C5%9Bwiadka/ | tytuł = Uroczystość upamiętniająca Świadka Jehowy zamordowanego przez nazistów w Sachsenhausen | autor = Watchtower | data = 12 września 2014 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-03-01}}</ref>. Po oddaniu strzałów przez komando egzekucyjne z dowodzącym [[Rudolf Höß|Rudolfem Hössem]], komendant obozu [[Hermann Baranowski]] zagroził taką samą karą śmierci innym Świadkom Jehowy, których w obozie było wówczas około 400–500 – jeśli odmówią podpisania oświadczenia o porzuceniu przynależności religijnej oraz swoich wierzeń. Mimo to żaden z nich nie ustąpił, a dwie osoby, które wcześniej podpisały oświadczenia, wystąpiły z szeregu i oświadczyły, że je wycofują{{odn|Jolene Chu|2010|s=416}}. Postawę Augusta Dickmanna oraz ponad 890 więźniów będących Świadkami Jehowy upamiętniono tablicami pamiątkowymi w 1999 roku{{r|Dickmann}}.

Osadzony w tym obozie sługa Oddziału Świadków Jehowy w Niemczech [[Erich Frost]] w okresie uwięzienia skomponował pieśń „Naprzód Świadkowie!”, która znalazła się później w [[Pieśni Królestwa|śpiewniku]] używanym przez tę grupę religijną. Miała ona pokrzepić i dodać otuchy współwyznawcom osadzonym w Sachsenhausen. Słowa tej pieśni zostały przemycone do Szwajcarii, a stamtąd trafiły do [[Biuro Główne Świadków Jehowy|Biura Głównego Świadków Jehowy]] w Nowym Jorku. Chór Świadków Jehowy wykonał ją po raz pierwszy 1 sierpnia 1948 roku na [[Kongres (Świadkowie Jehowy)|kongresie]] Świadków Jehowy. Od tego czasu znajduje się ona w śpiewniku Świadków Jehowy<ref>{{cytuj pismo | tytuł = Naprzód świadkowie! | czasopismo = [[Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy]] | data = nr 9/1988 | stronys = 19 | url = https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/1988205}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://tv.jw.org/#pl/mediaitems/MakingMusic/pub-jwbiv_201605_1_VIDEO | tytuł = Pieśń, która dodawała sił więźniom | data dostępu = 2016-09-06 | autor = Watchtower | opublikowany = tv.jw.org | data = 2017-03-02}}</ref>.

Pod koniec II wojny światowej wraz ze zbliżaniem się wojsk radzieckich Niemcy ewakuowali niektóre obozy koncentracyjne. Marsze te zostały nazwane „[[marsze śmierci|marszami śmierci]]”, gdyż ze względu na warunki, w jakich miała miejsce ewakuacja, doprowadziły do śmierci tysięcy więźniów. Umierali oni z powodu skrajnego wyczerpania, chorób, głodu lub mordów dokonywanych przy drodze przez esesmanów na osobach, które nie były już w stanie kontynuować wędrówki w wyznaczonym tempie. W trakcie tych ewakuacji Świadkowie Jehowy z narażeniem życia pomagali sobie wzajemnie, dzięki czemu ginęło ich wyjątkowo mało. Na przykład podczas ewakuacji obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, rozpoczętej 21 kwietnia 1945 roku, w marszu śmierci uczestniczyło 230 Świadków Jehowy, w tym 17 lub 18 kobiet. Na własną prośbę utworzyli oni oddzielną kolumnę, mającą dużą swobodę doboru miejsc noclegowych i zdobywania pożywienia. Wszyscy Świadkowie Jehowy przetrwali marsz śmierci i zostali uwolnieni 3 maja 1945 roku<ref>{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 114–117 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen | nazwisko r = Antje Zeiger}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Wytrwałość w obliczu prześladowań przysparza chwały Jehowie | czasopismo = Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = CXXIV | stronys = 14–19 | issn = 1234-1150 | data = 1 października 2003 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2003724#h=20}}</ref>.

Po zakończeniu II wojny światowej – zarówno w wyniku prześladowań, jak też [[uchodźstwo|uchodźstwa]] – pozostało w Niemczech 7000 Świadków Jehowy<ref>{{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Purple Triangles – “Forgotten Victims” of the Nazi Regime | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Selters/Taunus | data = 1999 | stronys = 31 | język = en}}</ref>. Znaleźli się oni w dwóch strefach. Na zachodzie Niemiec działali w pełni legalnie. Jednakże w ciągu pierwszych dwóch dekad powojennych nie ukazał się żaden artykuł naukowy poruszający temat postawy Świadków Jehowy wobec III Rzeszy. Pierwszą naukową pracą poruszającą ten temat było opracowanie Friedricha Zipfla z roku 1965 pod mylącym tytułem ''Kirchenkampf in Deutschland'' („Walka Kościołów w Niemczech”). Do 1991 roku niemieckie sądy odmawiały ofiarom wypłaty odszkodowań, argumentując, że odmowa pełnienia służby wojskowej nie wynikała z przekonań religijnych{{odn|Detlef Garbe|2010|s=248–252}}. Natomiast w [[radziecka strefa okupacyjna w Niemczech|radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec]] Świadków Jehowy czekały dalsze prześladowania i kolejne ofiary śmiertelne, a wolność religijną odzyskali dopiero w roku 1990. W roku 1970 organa władzy państwowej NRD, w tym Urząd ds. Wyznań, zleciły opublikowanie obszernego dzieła ''Dokumentation über die Wachtturm-Gesellschaft'' („Dokumentacja o Towarzystwie Strażnica”). Dzieło to opracowane przez nieznanych autorów przy współpracy ze [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD|służbami bezpieczeństwa]] Stasi, wydał były Świadek Jehowy Manfred Gebhard<ref group=uwaga>Manfred Gebhard (ur. 1943) w latach 1963–1967 należał do społeczności Świadków Jehowy w NRD. W tym okresie został współpracownikiem Stasi zarejestrowanym jako TW „Kurt Berg”. Jako młoda, osoba prywatna nie mógł mieć dostępu do tajnych archiwów państwowych, ponieważ takiego dostępu często odmawiano historykom i dziennikarzom. W okresie późniejszym Manfred Gebhard otwarcie zdystansował się od Urzędu ds. Wyznań w NRD oraz przeinaczeń i zakłamań w tym opracowaniu, uznając własną zgodę na zamieszczenie swojego nazwiska bez zapoznania się z wynikiem końcowym za błąd.</ref>. Miało ono legitymować zakaz działalności i prześladowania Świadków Jehowy w NRD przez władze komunistyczne (w latach 1950–1961 w komunistycznych więzieniach zmarło 60 Świadków Jehowy, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, a 12 osób otrzymało kary dożywocia, zamienione później na 15 lat więzienia<ref>{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Z mrocznego lochu w Alpy Szwajcarskie | czasopismo = Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = CXXV | stronys = 28 | issn = 1234-1150 | data = 1 czerwca 2004 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2004406#h=35:0-40:301}}</ref>). Koncentrowało się ono na poddaniu w wątpliwość rzeczywistego sprzeciwu Świadków Jehowy wobec reżimu nazistowskiego. W działania te włączyły się później również amerykańskie środowiska [[neonazizm|neonazistów]], a z prześladowanych bez skrupułów zrobiono prześladowców{{odn|Detlef Garbe|2010|s=252–255}}.

{{cytatD|Tak wyobrażałem sobie pierwszych chrześcijańskich męczenników oczekujących na arenie na rozszarpanie ich przez dzikie zwierzęta. Szli oni na śmierć z jasnym obliczem, skierowanymi ku górze oczyma, złożonymi do modlitwy i podniesionymi rękoma. Wszyscy, którzy oglądali tę śmierć, byli wzruszeni, poruszony był nawet pluton egzekucyjny<ref>cytat za: {{Cytuj pismo | nazwisko = Joanna Lubecka | tytuł = Kat, który kochał dzieci | czasopismo = Pamięć.pl | wydawca = IPN | stronys = 34 | data = nr 1 (34)/2015}}</ref>.}}

{{cytatD|Żadna inna społeczność religijna nie opierała się hitlerowskiej presji podporządkowania się państwu nazistowskiemu w równie solidarny i niewzruszony sposób<ref>cytat za: {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 247 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Brak zainteresowania w społeczeństwie, dezinformacja ze strony władz państwowych, ponowne prześladowania czy tylko manipulacja historią? | nazwisko r = Detlef Garbe}}</ref>.}}

{{cytatD|Hitlerowcy mieli się wnet przekonać, że brutalnością nie zdołają powstrzymać Świadków Jehowy<ref>cytat za: {{odn|ref=nie|Przebudźcie się!|1998|s=14}}</ref>. Im bardziej byli uciskani, tym mocniej zwierali szeregi, a ich opór nabierał twardości diamentu<ref>cytat za: {{cytuj książkę | tytuł = Więzieni za wiarę. Świadkowie Jehowy w KL Auschwitz | autor = Teresa Wontor-Cichy | wydawca = Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau | miejsce = Oświęcim | rokdata = 2003 | stronys = 2 | isbn = 83-88526-47-2}}</ref>. Dlatego ich przeżycia stanowić mogą dzisiaj cenny materiał dla każdego, kto prowadzi badania nad przetrwaniem w warunkach ekstremalnych<ref>cytat za {{cytuj książkę | tytuł = Zrozumieć Holokaust | autor = Robert Szuchta, Piotr Trojański | wydawca = Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Ośrodek Rozwoju Edukacji | rozdział = Świadkowie Jehowy – niezłomni wobec represji | miejsce = Warszawa | rokdata = 2012 | stronys = 288, 289 | isbn = 978-83-62360-41-3 | url = http://auschwitz.org/gfx/auschwitz/userfiles/auschwitz/edukacja/zrozumiec_holokaust-ksiazka_pomocnicza.pdf}}</ref>.}}

{{cytatD|Na tle milionów ofiar nazistowskiego reżimu liczba ta [ofiar spośród Świadków] wydaje się znikoma. Mimo to stanowi świadectwo zbiorowej i bezkompromisowej niezłomności, która zasługuje na szacunek<ref>cytat za: {{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = „Niezłomność, która zasługuje na szacunek” | czasopismo = Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = CXXXII | stronys = 14 | issn = 1234-1150 | data = 1 października 2011 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2011731}}</ref>.}}

{{cytatD|One dostawały najlepsze prace. Sprzątały domy esesmanów i dozorczyń, bo wiadomo było, że nie uciekną. Miały swoje święte przepisy – zasady religijne. I miały sporo wolności, bez ochrony chodziły do tych domów sprzątać, nikt ich nie pilnował i żadnej nie przyszło do głowy, żeby uciec. (...) Nie uznawały władzy cywilnej, ludzkiej i buntowały się, że na rozkaz trzeba wyjść i stać na apelu. (...) Ciągnęli je za włosy, więc kładły się na ziemi. Mróz, śnieg, a one leżały. Polewali je wodą, nie dawali im jeść i to znosiły. Ale mimo wszystko były uprzywilejowane, na specjalnych prawach, lepiej traktowane, miały swobodę, spokój, bo Niemcy wiedzieli, że dobrze pracują i nie uciekną.<ref>{{Cytuj książkę | nazwiskoautor = Dariusz Zaborek, |Alicja imięGawlikowska-Świerczyńska = Dariusz | tytuł = Czesałam ciepłe króliki | wydawca = Czarne | miejsce = Wołowiec | wydanie = 2 | data = 2018 | stronys = 42 | isbn = 978-83-8049-760-3 | nazwisko2 = Gawlikowska-Świerczyńska | imię2 = Alicja}}</ref>}}

9 maja 2002 roku Rikola-Gunnar Lüttgenau, wicedyrektor Fundacji Miejsc Pamięci w Buchenwaldzie i Dorze-Mittelbau, odsłonił tablicę upamiętniającą Świadków Jehowy, uwięzionych w [[Buchenwald (KL)|KL Buchenwald]]. Zawiera ona słowa: „Ku pamięci Świadków Jehowy, którzy tu cierpieli i zginęli, prześladowani za swoje wierzenia”, a nad nim biblijny cytat z Dziejów Apostolskich 5:29 „Musimy być bardziej posłuszni Bogu jako władcy niż ludziom”. Przez obóz przeszło około 800 Świadków Jehowy, a co najmniej 38 z nich poniosło śmierć. Przez większą cześć jego funkcjonowania więziono w nim od 300 do 450 Świadków Jehowy<ref>{{cytuj książkę | imięautor = Watchtower: | nazwiskotytuł = Rocznik Świadków Jehowy | tytuł = 2003 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Nowy Jork | data = 2003 | stronys = 21–23 | url = http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/302003002 | isbn =}}</ref>.

21 czerwca 2013 roku w miasteczku [[Lautertal (Odenwald)|Lautertal-Reichenbach]] uroczyście odsłonięto pomnik upamiętniający zmarłego Maxa Liebstera (1915–2008), Świadka Jehowy żydowskiego pochodzenia, który w obozach koncentracyjnych spędził ponad 5 lat. Max Liebster wierzenia Świadków Jehowy przyjął podczas pobytu w obozie [[Neuengamme (KL)|Neuengamme]], gdy pracował w 30-osobowym komandzie złożonym z Żydów i Świadków Jehowy, a ochrzczony został w Buchenwaldzie niedługo po wyzwoleniu obozu w 1945 roku. Był on więźniem obozów koncentracyjnych: Sachsenhausen, Neuengamme, Auschwitz, Monowitz i Buchenwald. W uroczystości uczestniczyli burmistrz, przedstawiciele lokalnych władz, mieszkańcy oraz żona, Simone Liebster<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/dla-mediow/regiony/niemcy/pomnik-upami%C4%99tniaj%C4%85cy-%C5%9Bwiadka-jehowy-ocala%C5%82ego-z-holocaustu/ | tytuł = Odsłonięcie w Niemczech pomnika upamiętniającego Świadka Jehowy ocalałego z Holocaustu | autor = Watchtower | data = 9 października 2013 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-03-03}}</ref>{{odn|Jolene Chu|2010|s=415}}.

24 kwietnia 2016 roku podczas obchodów 71. rocznicy wyzwolenia więzienia Brandenburg-Görden w miejscowości [[Brandenburg an der Havel]] Fundacja Brandenburskie Miejsca Pamięci (''Stiftung Brandenburgische Gedenkstätten'') zorganizowała uroczystość upamiętnienia około 2000 zamordowanych w tym miejscu w latach 1940–1945. Wśród nich znalazło się również 127 Świadków Jehowy. Stanowili oni największą odrębną grupę ofiar. W okolicznościowym przemówieniu sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Brandenburgii Daniela Trochowski wyjaśniła: „W tym miejscu Świadkowie Jehowy karani byli śmiercią (...), ponieważ z przyczyn religijnych odmawiali posługiwania się pozdrowieniem ,Heil Hitler’, ponieważ nie brali udziału w uroczystościach państwowych i nie byli członkami organizacji państwowych oraz ponieważ odmawiali pełnienia służby wojskowej”<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/dla-mediow/regiony/niemcy/rocznica-wyzwolenia-wiezienia-w-brandenburgu/ | tytuł = Świadkowie Jehowy upamiętnieni podczas obchodów rocznicy wyzwolenia więzienia w Brandenburgu | autor = Watchtower | data = 21 października 2016 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-02-28}}</ref>.

19 maja 2017 roku władze gminy [[Techelsberg am Wörther See|Techelsberg]] zorganizowały ceremonię upamiętniającą 31 Świadków Jehowy pochodzących z terenu gminy lub okolic, którzy zostali skazani na śmierć, wysłani przez nazistów do obozów koncentracyjnych lub byli represjonowani w inny sposób. Podczas uroczystości odsłonięto płytę pamiątkową, na której umieszczono nazwiska wszystkich represjonowanych z gminy Techelsberg<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/dla-mediow/regiony/austria/upamietnienie-31-swiadkow-jehowy-ofiar-nazizmu/ | tytuł = Austriackie władze lokalne upamiętniają 31 Świadków Jehowy będących ofiarami nazizmu | autor = Watchtower | data = 2017-08-22 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2017-08-29}}</ref>. 7 maja 2018 roku w Muzeum Miejsce Pamięci Dachau uroczyście odsłonięto płytę pamiątkową poświęconą Maxowi Eckertowi, który za odmowę noszenia [[Flaga III Rzeszy|flagi ze swastyką]] w 1937 jako jeden z około 600 Świadków Jehowy został w tym czasie uwięziony w tym obozie. Ponad dwa lata później został przewieziony do obozu w Mauthausen gdzie zmarł 21 lutego 1940 w wieku 43 lat<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/wiadomosci/jw/region/niemcy/muzeum-obozu-koncentracyjnego-dachau-max-eckert/ | tytuł = Max Eckert upamiętniony w muzeum na terenie obozu koncentracyjnego Dachau | autor = Watchtower | data = 2018-07-09 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2018-07-19}}</ref>.

Niektórych Świadków Jehowy upamiętniono nadając nazwy ulicom. Niedługo po wojnie w mieście [[Zwingenberg (Hesja)|Zwingenberg]] nazwano ulicę imieniem zmarłego 26 kwietnia 1940 roku w obozie koncentracyjnym [[Dachau (KL)|Dachau]] Świadka Jehowy Hansa Gärtnera, więźnia obozu koncentracyjnego Dachau i Mauthausen, a ponieważ nigdy nie został on pochowany, na miejscowym cmentarzu umieszczono kamień upamiętniający jego postawę<ref>{{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 196–206 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Ocalony od zapomnienia: przypadek Hansa Gärtnera | nazwisko r = Angela Nerlich/Wolfram Slupina}}</ref>. W 1992 roku nazwiskiem [[Emmy Zehden]] nazwano ulicę biegnącą wzdłuż byłego [[więzienie Plötzensee|więzienia Plötzensee]] w dzielnicy Berlina [[Charlottenburg-Nord]]. Została ona stracona 9 czerwca 1944 roku wyrokiem trybunału ludowego ([[Volksgerichtshof]]) za ukrywanie trzech współwyznawców odmawiających pełnienia służby wojskowej{{odn|Detlef Garbe|2010|s=257}}. W tym samym roku Urząd Miasta w miasteczku [[Baltmannsweiler]] imieniem Bernharda Grimma (ur. 1923), straconego 21 sierpnia 1942 roku w Plötzensee, nazwał nową ulicę w miasteczku<ref>{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Ulica nazwana od imienia zamęczonego Świadka | czasopismo = [[Przebudźcie się!]] | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = LXXV | stronys = 29 | issn = 1234-1169 | data = 1 sierpnia 1994 | url = https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/101994030}}</ref>. Na początku 2004 roku w [[Lörrach]], rodzinnym mieście rodziny Denzów, rada miejska przemianowała ulicę Stichstraße, przy której oddano do użytku nową [[Sala królestwa|Salę Królestwa]], na Denzstraße – ulicę Denzów. Upamiętniła ona męczeńską śmierć małżeństwa Anny Marii i Oskara Denzów w obozach koncentracyjnych III Rzeszy<ref>{{Cytuj pismo | autor = Watchtower | tytuł = Ufałam, że Jehowa zatroszczy się o mnie | czasopismo = Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | wolumin = CXXV | stronys = 29 | issn = 1234-1150 | data = 1 grudnia 2004 | url = https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2004885#h=33}}</ref>. We [[Frankfurt nad Odrą|Frankfurcie nad Odrą]] rada miejska nazwała ulicę imieniem zamordowanego 22 stycznia 1940 roku w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen Świadka Jehowy Hermanna Boiana<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.museum-viadrina.de/Strassenlexikon_Frankfurt/strassen/h/hboianstr.htm | tytuł = Museum Viadrina; Hermann-Boian-Strasse | autor = Städtische Museen Junge Kunst und Viadrina | opublikowany = museum-viadrina.de| data dostępu = 2017-03-09 | język = de | archiwum = http://web.archive.org/web/20160420213618/http://www.museum-viadrina.de:80/Strassenlexikon_Frankfurt/strassen/h/hboianstr.htm | zarchiwizowano = 2016-04-20}}</ref>.

Świadków Jehowy zamordowanych w okresie III Rzeszy wielokrotnie upamiętniono również na [[stolperstein]]. Choć Świadkowie Jehowy sami byli prześladowani to udzielali też pomocy i schronienia [[Zagłada Żydów|Żydom]]. Do roku 2017 [[Jad Waszem|Instytut Pamięci Narodowej Jad Waszem]] uhonorował 21 członków społeczności badackich narodowości polskiej, węgierskiej, białoruskiej i słowackiej medalem „[[Sprawiedliwy wśród Narodów Świata]]”<ref>{{Cytuj stronę | url = http://db.yadvashem.org/righteous/nameList.html?rescue=&gender=&language=en&religion=Jehova+Witness | tytuł = Righteous Among the Nations Search for religion = Jehova Witness | autor = Jad Waszem | opublikowany = yadvashem.org | język = en | data dostępu = 2018-01-30}}</ref>.

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 1–452 | isbn = 978-83-61387-21-3 | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 320–335 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Historia i współczesność – Świadkowie Jehowy w Niemczech | nazwisko r = Walter Köbe | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 417–423 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Wykaz najważniejszych wydarzeń z rozwoju i prześladowań społeczności Świadków Jehowy | nazwisko r = Jürgen Harder/Hans Hesse (2)| odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 47–78 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w kobiecym obozie koncentracyjnym Moringen: Sprzeciw kobiet wobec nazizmu | nazwisko r = Jürgen Harder/Hans Hesse (1)| odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 247–266 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Brak zainteresowania w społeczeństwie, dezinformacja ze strony władz państwowych, ponowne prześladowania czy tylko manipulacja historią? | nazwisko r = Detlef Garbe | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 150–164 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen | nazwisko r = Thomas Rahe | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 384–401 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Niezłomni w obliczu prześladowań – Świadkowie Jehowy a hitleryzm: wystawy i prezentacje filmowe w Niemczech w latach 1996-2005 | nazwisko r = Wolfram Slupina | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 79–84 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Świadkowie Jehowy w obozie koncentracyjnym w Wewelsburgu | nazwisko r = Kirsten John-Stucke | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | autor = Hans Hesse | tytuł = „Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy” | wydawca = Wydawnictwo A PROPOS | miejsce = Wrocław | data = 2010 | stronys = 408–416 | isbn = 978-83-61387-21-3 | rozdział = Od marginalizacji do męczeństwa | nazwisko r = Jolene Chu | odn = tak}}

* {{cytuj | czasopismo = Przebudźcie się! | tytuł = Holocaust. Kto bił na alarm? | data =8 września 1995 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Selters/Taunus | s = 1–15 | issn = 1234-1169 | odn = {{odn/id|Przebudźcie się!|1995}} | url = httphttps://webwol.archivejw.org/webpl/19990203164422wol/http:library/r12/www.watchtower.orglp-p/languageswszystkie-publikacje/polish/library/gprzebud%C5%BAcie-si%C4%99/przebud%C5%BAcie-si%C4%99-1995/9/8/article_01.htm-wrze%C5%9Bnia}}

* {{cytuj | czasopismo = Przebudźcie się! | tytuł = Świadkowie Jehowy odważni w obliczu hitlerowskiego zagrożenia | data= 8 lipca 1998 | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | miejsce = Selters/Taunus | s = 14 | issn = 1234-1169 | odn = {{odn/id|Przebudźcie się!|1998}} | url = httphttps://webwol.archivejw.org/webpl/20111124045834wol/http:d/r12/watchtower.org/lp-p/19980708/article_01.htm101998492}}

* {{Cytuj książkę | autor = Watchtower | tytuł = Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych | wydawca = [[Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe|Towarzystwo Strażnica]] | url = https://wol.jw.org/pl/wol/lv/r12/lp-p/0/32345}}

* {{Cytuj pismo | autor = Detlef Garbe | tytuł = Der lila Winkel: Die ‘Bibelforscher’ (Zeugen Jehovas) in den Konzentrationslagern | czasopismo = Dachauer Hefte. Studien und Dokumente zur Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager | wolumin = Rocznik X, zeszyt X | stronys = 3–31 | data = listopad 1994 | język = de}}

* {{Cytuj stronę | url = https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005394 | tytuł = Jehovah's Witnesses | autor = Holocaust Encyclopedia | opublikowany = ushmm.org | język = en | data dostępu = 2017-02-28}}

* {{Cytuj stronę | url = https://www.tygodnikprzeglad.pl/fioletowy-trojkat-smierci/ | tytuł = Fioletowy trójkąt śmierci | nazwiskoautor = Adam Molenda | data = 14 listopada 2004 | opublikowany = tygodnikprzeglad.pl | data dostępu = 2017-03-01}}

* {{Cytuj stronę | url = http://chgs.elevator.umn.edu/asset/viewAsset/57db0cca7d58ae59323be48c#5882470a7d58aea029d418e5 | tytuł = Johannes Steyer – „The Buchenwald Series” | autor = Center for Holocaust & Genocide Studies | praca = University of Minnesota | opublikowany = umn.edu | język = en | data dostępu = 2018-02-09}}

* {{Cytuj stronę | url = https://www.jw.org/pl/%C5%9Bwiadkowie-jehowy/faq/jw-holocaust-fakty-obozy-koncentracyjne/ | tytuł = Co spotkało Świadków Jehowy podczas holocaustu? | autor = Watchtower | data = 2018-06-04 | opublikowany = [[jw.org]] | data dostępu = 2018-06-05}}