Powstanie Kosińskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Bezpośrednim powodem wybuchu był spór między hetmanem kozackim Krzysztofem Kosińskim a starostą białocerkiewskim i wojewodą wołyńskim [[Janusz Ostrogski|Januszem Ostrogskim]]. Kosiński był prawdopodobnie pochodzącym z Podlasia szlachcicem<ref>Serczyk 2008, s. 93.</ref>, który zasłużył się Rzeczpospolitej, dowodząc pułkiem kozaków rejestrowych<ref>Jakowenko 2011, s. 263.</ref>. Za co został obdarowany w 1590 roku, za wstawiennictwem hetmana Zamoyskiego, niezamieszkałą "pustynią Rokitna", położoną na wschód od Białej Cerkwi<ref>Serczyk 2008, s. 91.</ref>. Ziemie te wcześniej były w posiadaniu rodu Surynów, po najazdach tatarskich zostały jednak opuszczone<ref name="slow704">''Słownik geograficzny...'', s. 704.</ref>, leżały głównie w biegu Rokitny i Horochowatej, dwóch lewych dopływów [[Roś (rzeka)|Rosi]]<ref>Jabłonowski 1897, s. 687.</ref>, w nie dużej odległości od kozackiego szpitala w monasterze [[Trechtymirów|trechtymirowskim]]. Dalszy przebieg zdarzeń nie jest do końca jasny, bowiem wkrótce teren ten zostaje zajęty przez starostę czerkaskiego i kaniowskiego [[Aleksander Wiśniowiecki|Aleksandra Wiśniowieckiego]], który wkrótce odstąpił te ziemie Januszowi Ostrogskiemu<ref name="slow704"/>. Transakcje te działy się w krótkim czasie, bowiem już w grudniu 1591 Kosiński zbrojnie napada na Białą Cerkiew wszczynając tym samym bunt<ref>Serczyk 2008, s. 94.</ref>. Możliwe jest, że Kosiński odstąpił prawa do pustyni jednemu z kniaziów, zdając sobie sprawę, że nie jest w stanie sam zagospodarować tak dużego obszaru. Było to częste zjawisko w tym wczesnym okresie kolonizacji pustek ukrainnych i jeden z powodów kumulacji gruntów w rękach kilku wielkich właścicieli, kiedy obdarowani za zasługi wojenne weterani zbywali grunty magnatom<ref>Jabłonowski 1897, s. 119-120.</ref> Równie prawdopodobne jest, że Kosiński został siłą wyparty przez kniaziów<ref>Jakowenko 2011, s. 264.</ref>, którzy przemocą włączyli pustynię do swego majątku. Niewątpliwie Kosiński żywił urazę i czuł się pokrzywdzony przez Ostrogskiego.

 

 

Po splądrowaniu dworu w Białej Cerkwi Kosiński i jego ludzie udał się na wschód w kierunku kolejnych majątków Ostrogskiego, zdobywając [[Trypol]]. Król Zygmunt III Waza po otrzymaniu informacji o niepokojach już 16 stycznia 1592 roku powołał komisję dla ukrócenia "swawoleństwa" stawiając na jej czele Mikołaja Jazłowieckiego. Król traktował ówcześnie te wydarzenia jako lokalne niepokoje i zajął postawę wyczekującą, ponieważ razem z Janem Zamoyskim byli skłóceni z Januszem Ostrogskim. Jednakże awanturnicza wyprawa Kosińskiego była iskrą, która spowodowała wybuch rebelii także na Kijowszczyźnie, [[Bracław]]szczyźnie, [[Wołyń|Wołyniu]] i [[Podole|Podolu]]. Zatarg prywatny przeistoczył się tym samym w powstanie [[Kozacy|kozacko]]-[[Czerń (ruskie chłopstwo)|chłopskie]]{{odn|Łepkowski|1973|s=189}}. Rozpoczęły się łupiestwa dworów, szczególnie dotkliwe na Wołyniu. Powstańcom udało się też zdobyć [[Trypol]] i wczesną wiosną [[Perejasław]]{{odn|Serczyk|1984|s=90}}, nieskutecznie atakując Kijów. W 1592 roku [[Jazłowieccy herbu Abdank|Jazłowiecki]] zawarł pod [[Trypol|Trypolem]] porozumienie z Kozakami, którzy obiecali usunąć Kosińskiego. Jednakże późną jesienią Kosiński ponownie zaczął niszczyć dwory i majątki Ostrogskiego wzdłuż [[Rastawica|Rastawicy]].