Rzeczpospolita Obojga Narodów: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Historia ==

Pierwszym krokiem do utworzenia wspólnego państwa [[Stosunki polsko-litewskie|polsko-litewskiego]] była zawarta w 1385 [[unia w Krewie]]. Na przestrzeni dwóch wieków unia ta była na zmianę zacieśniana, osłabiana, a nawet zrywana. Dopiero w drugiej połowie XVI w. wobec braku potomka dynastii [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] przystąpiono do działań mających na celu utrwalenie międzypaństwowego związku. Federacyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów powstała w efekcie unii lubelskiej z 1569.

 

Propozycja zmiany charakteru unii realnej została wysunięta przez Zygmunta Augusta na sejmie w Lublinie. Panowie litewscy i magnaci wielokrotnie próbowali zerwać sejm, wielu wyjechało z miasta. Po upływie trzech miesięcy doszło do podpisania unii realnej (1 lipca 1569). Celem strony polskiej była [[Inkorporacja terytorium|inkorporacja]] państwa litewskiego, podczas gdy Wielkie Księstwo Litewskie starało się temu zapobiec, dążąc do powstania [[Konfederacja|konfederacji]]. W rezultacie Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie zostały przekształcone w związek dwóch państw, które łączyła osoba wybieranego wspólnie króla, sejm, polityka zagraniczna i system monetarny, osobne zaś były skarb, wojsko, kancelaria i urzędy ministerialne<ref>{{Cytuj|tytuł = Tradycje polityczne dawnej Polski |data = 1993 |isbn = 83-85195-80-7 |inni = [[Anna Sucheni-Grabowska]];; Anna Dybkowska |miejsce = Warszawa |wydawca = Editions Spotkania |s = 179 |oclc = 30302809}}</ref>. Zawarcie [[Unia realna|unii realnej]] między Polską i Litwą było jednym z głównych osiągnięć króla [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]].

 

Po jego śmierci w 1572 doszło do [[Bezkrólewie|bezkrólewia]], podczas którego zreformowano system prawny kraju. Znacznie zwiększyły się wpływy [[Szlachta w Polsce|szlachty]], a także wprowadzono [[Wolna elekcja|wolną elekcję]] jako sposób wyboru monarchy.

Pod koniec XVII wieku, za panowania [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] Rzeczpospolita zawarła sojusz z [[Habsburgowie|Habsburgami]] i razem z nimi przystąpiła do walki z [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskim]]. W 1683 Turcy zostali pokonani [[Bitwa pod Wiedniem|pod Wiedniem]], co zakończyło okres ich ekspansji w Europie. Po [[Traktat w Karłowicach|pokoju w Karłowicach]] w 1699 Rzeczpospolita odzyskała utracone w 1672 ziemie, ale nie udało jej się przejąć żadnych innych terytoriów. [[Traktat Grzymułtowskiego]] z 1686 roku potwierdził wyraźną przewagę Rosji na wschodzie i straty w wojnie z 1654 roku.

 

Od końca XVII w. narastać zaczęły problemy wewnętrzne. Całkowicie zdestabilizowane państwo otoczone przez mocne systemy władzy było europejskim ewenementem i w wyniku intryg zaczęło wchodzić w orbitę wpływów silnej monarchii rosyjskiej.

 

Próbę radykalnej reformy Rzeczypospolitej podjęto za czasów [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. W 1772 doszło do jego [[I rozbiór Polski|I rozbioru]], dokonanego przez Rosję, [[Królestwo Prus|Prusy]] i [[Austria|Austrię]]. W latach 1788–1792 obradował [[Sejm Czteroletni]], który w 1791 uchwalił [[Konstytucja 3 maja|Konstytucję 3 Maja]]. Reforma nie powiodła się i konstytucja została odwołana po [[wojna polsko-rosyjska (1792)|wojnie z Rosją]]. Od 1768 roku Rzeczpospolita była formalnie [[protektorat]]em Imperium Rosyjskiego<ref name="Andrzej Jezierski 2003" />. [[Insurekcja kościuszkowska]] była ostatnią demonstracją siły przed ostateczną likwidację państwa, wskutek upadku zrywu, w 1795 roku wraz z [[III rozbiór Polski|III rozbiorem]].