Darwinizm społeczny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Mafo (dyskusja | edycje)
Mafo (dyskusja | edycje)
m →‎Rozwój koncepcji: drobne redakcyjne
Linia 6:
Ostatecznie wykształciły się dwa typy darwinizmu społecznego: nurt [[liberalizm|liberalny]] i [[indywidualizm|indywidualistyczny]], nawiązujący do filozofii Spencera i kładący nacisk na walkę między jednostkami oraz nurt [[Adaptacjonizm|selekcjonizmu]] i [[interwencjonizm]]u kładący nacisk na walkę między [[rasa człowieka|rasami]]{{r|Drouard-2001}}.
 
Termin powstał w latach 80. XIX wieku i pierwotnie został użyty do krytyki filozofii „walki o byt” i „przetrwania lepiej przystosowanych”. Określenie miało charakter pejoratywny i nie nawiązywało bezpośrednio do teorii doboru naturalnego stworzonej przez Darwina{{r|Drouard-2001}}. Na początku XX wieku darwinizm społeczny jako uproszczona lub fałszywa interpretacja osiągnięć naukowych rozprzestrzenił się jako ruch [[eugenika|eugeniki]] w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych państwach. W latach 30. i 40. XX teorie zyskały popularność, w nazistowskich Niemczech doprowadzając do odejścia od tradycyjnych wartości medycyny takich jak leczenie, współczucie oraz niesienie ulgi w cierpieniu. Rozpowszechnienie poglądów doprowadziło w Stanach Zjednoczonych do nierówności w dostępie oraz jakości opieki medycznej oferowanej grupom społeczno-ekonomicznym i etnicznym{{r|Barondess-1998}}. Darwinizm społeczny stał się również podstawą ideologii [[Nacjonalizm ukraiński|ukraińskiego nacjonalizmu]], sformułowanej przez [[Dmytro Doncow|Dmytro Dońcowa]]{{r|Grott-2002}}.
 
Do lat 40. XX wieku termin był sporadycznie stosowany w literaturze naukowej i powiązany był głównie z opisem ideologii [[rasizm|rasistowskich]] oraz [[imperializm|imperialistycznych]]{{r|Hodgson-2004}}. Termin został spopularyzowany przez [[Richard Hofstadter|Richarda Hofstadtera]] w dwóch znaczeniach jako biologiczne uzasadnienie [[leseferyzm]]u oraz jako teoretyczna podstawa eugeniki, rasizmu i imperializmu<ref name=":0">{{rCytuj |autor = Thomas C. Leonard- |tytuł = Origins of the myth of social Darwinism: The ambiguous legacy of Richard Hofstadter’s Social Darwinism in American Thought |czasopismo = Journal of Economic Behavior & Organization |data = 2009 |issn = 0167-2681 |wolumin = 71 |wydawca = Elsevier |s = 37-51 |url = http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/myth.pdf |archiwum = http://web.archive.org/web/20200517222415/http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/myth.pdf |język = en}}</ref>. Ani Herbert Spencer, ani [[William Graham Sumner]] nie byli do tego czasu opisywani jako myśliciele darwinizmu społecznego{{r|Hodgson-2004}}. Sumner ze względu na prezentowane poglądy został nawet przedstawiony jako darwinista antyspołeczny{{r|Smith-1079}}.
 
== Współcześnie ==
Linia 27:
 
=== Imperializm, eugenika, faszyzm, nazizm ===
Darwinizm społeczny znajdował się głównie w społeczeństwach leseferyznych, gdzie dominował pogląd indywidualistycznego porządku społecznego. Jako taki, darwinizm społeczny przypuszczał, że postęp ludzkości faworyzuje najbardziej indywidualistyczne rasy, które są postrzegane jako silniejsze. Inna forma darwinizmu społecznego była częścią ideologicznych podstaw [[Narodowy socjalizm|nazizmu]] oraz innych ruchów [[Faszyzm|faszystowskich]]. Ta forma nie przewidywała przetrwania najsilniejszych w indywidualistycznym porządku społecznym, ale raczej opowiadała się za rodzajem walki rasowej i narodowej, w której państwo kierowało ludzką hodowlą poprzez [[Eugenika|eugenikę]]<ref>{{Cytuj |autor = Thomas C. Leonard |tytuł = Mistaking Eugenics for Social Darwinism: Why Eugenics Is Missing from the History of American Economics |czasopismo = History of Political Economy |data = 2005 |issn = 15271919 |wolumin = 37 |wydawca = Duke University Press |s = 200–233 |url = http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/mistaking.pdf |archiwum = http://web.archive.org/web/20200517221922/http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/mistaking.pdf |język = en}}</ref>. Nazwy takie jak „darwinowski kolektywizm” lub „reformowany darwinizm” zostały zasugerowane, aby opisać te poglądy, w celu odróżnienia ich od indywidualistycznego rodzaju darwinizmu społecznego<ref>{{Cytuj |autor name= Thomas C. Leonard |tytuł = Origins of the myth of social Darwinism":0" The ambiguous legacy of Richard Hofstadter’s Social Darwinism in American Thought |czasopismo = Journal of Economic Behavior & Organization |data = 2009 |issn = 0167-2681 |wolumin = 71 |wydawca = Elsevier |s = 37-51 |url = http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/myth.pdf |archiwum = http://web.archive.org/web/20200517222415/http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/myth.pdf |język = en}}</ref>.
 
Darwinizm społeczny często łączony był z [[Nacjonalizm|nacjonalizmem]] i [[Imperializm|imperializmem]]. W epoce nowego imperializmu koncepcje ewolucji uzasadniały wykorzystywanie „ras mniejszych bez prawa” przez „rasy wyższe”.  Dla elit, silne narody składały się z białych ludzi, którym udało się rozszerzyć swoje imperia, i jako takie, te silne narody przetrwałyby w walce o dominację. Przy takim nastawieniu [[Europa|Europejczycy]], z wyjątkiem chrześcijańskich [[Misjonarz|misjonarzy]], rzadko przyjmowali obyczaje i języki miejscowej ludności pod ich imperiami<ref>{{Cytuj |autor = Marvin Perry, Myrna Chase, James Jacob, Margaret Jacob, Jonathan W. Daly |tytuł = Western Civilization: Ideas, Politics, and Society, Volume II: From 1600 |data = 2015 |isbn = 9781305445499 |wydawca = Cengage Learning |lccn = 2014943347 |oclc = 898154349 |język = en}}</ref>.