Wikipedia

Rosjanie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Folklor: Dodanie informacji o plemionach, na podstawie których powstał naród rosyjski
Anulowanie wersji 59892206 autorstwa 150.254.72.101 chodziło o Meria (lud), Wepsowie, Mieszczera? Nie mam w planach tego poprawiać za ciebie
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 92:
 
Rosjanie są największym narodem [[Europa|Europy]] i jednym z największych narodów na świecie, a ich liczbę szacuje się według różnych źródeł od 127<ref>{{Cytuj|tytuł=Сколько русских живет в России и на Земле? Утюг-TV|data dostępu=2016-09-10|opublikowany=www.utug.tv|url=http://www.utug.tv/2010/10/skolko-russkix/}}</ref> do 167<ref>{{Cytuj|autor=Виноградов А.Г|tytuł=Население стран мира с древнейших времен по настоящее время: ДЕМОГРАФИЯ. Статистические таблицы|data dostępu=2016-09-10|url=https://books.google.com/books?id=EbDpCAAAQBAJ|język=ru}}</ref> milionów. Zgodnie z rosyjskim powszechnym spisem ludności przeprowadzonym w 2010 roku Rosjanie są największą, tubylczą [[grupa etniczna|grupą etniczną]] Rosji, gdzie żyje ich ponad 111 mln (ok. 78%). Językiem ojczystym większości Rosjan jest [[język rosyjski]], a religią dominującą jest [[prawosławie]] (ok. 75%)<ref>{{Cytuj|tytuł=Социальноe самочувствие россиян и экономические реалии|data dostępu=2016-09-10|opublikowany=wciom.ru|url=http://wciom.ru/index.php?id=268&uid=13365}}</ref>.
 
Rosjanie - naród utworzony na podstawie plemion ugrofińskich: Murom, Merya, Ves, Meszchera, Perm, Narova i inni, którzy zostali doznali słowianizacji<ref>{{Cytuj |autor = Карамзин Н. М. |tytuł = История государства Российского. Т. 1. — М.: Моск. рабочий, Слог. -с. 45 (рос.) |data = 1993—1994}}</ref>. Rosjanie następcy Carstwa moskiewskiego.
 
== Etymologia ==
Nazwa „Rosjanie” ([[język rosyjski|ros.]] ''russkije'', dosłownie ''ruscy'', ''Rusini'') według rosyjskiej teorii pochodzi od słowa „[[Ruś]]”, którego etymologia zawsze wzbudzała wiele kontrowersji. W historii wywodzono ją od nazwy starożytnego plemienia [[Roksolanowie|Roksolanów]]<ref>{{cytuj książkę | autor= D. A. Maczinskij| tytuł=Niektoryje problemy etnogeografii wostocznojewropejskich stiepiej wo II w. do n. e.– I w. n. e. // Archeologiczeskij sbornik Gosudarstwiennogo Ermitażje| rok=1974| tom=16| strony=122-133| język=ru}}</ref><ref>Porównaj z: [[Szymon Zimorowic]], ''[[Roksolanki, to jest ruskie panny]]'' (Lwów, 1654).</ref>, od słowa ''rossieje'', co oznacza ''rozsiane'' (po ziemi, daleko)<ref>Wywód [[Maciej Stryjkowski|Macieja Stryjkowskiego]].</ref> i wielu różnych nazw topograficznych. Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę „Ruś” od [[Języki ugrofińskie|ugrofińskiego]] słowa „Ruotsi”, które oznacza „mieszkańcy wybrzeża”, „brzeżanie”. [[Finowie]] do dzisiaj nazywają tak [[Szwedzi|Szwedów]], od których słowo to mogli przejąć, gdyż ''roslag'' oznacza w [[język staronordyjski|staronordyjskim]] „wybrzeże”<ref>{{cytuj książkę | autor=Aleksander Brückner| tytuł=Słownik etymologiczny języka polskiego| wydawca=Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej| miejsce=Kraków| rok=1927| strony=463, 469}}</ref>.
 
Jednak mylne jest utożsamianie narodu Ruskiego (Rusinów - dawnej Rusi Kijowskiej) z narodem Rosyjskim (następców Wielkiego Księstwa Moskiewskiego [[:ru:Московия|Moscovia]], które powstało w roku 1263).
 
Nazwa "Rosjanie" stała się odpowiednia do nazwy państwa po zmianie nazwy Carstwa Moskiewskiego na [[Imperium Rosyjskie]] w roku 1721<ref>{{Cytuj |tytuł = Russia - Early Imperial Russia |data dostępu = 2020-05-25 |opublikowany = countrystudies.us |url = http://countrystudies.us/russia/4.htm}}</ref>
 
Potocznie słowo ''Rosjanie'' (ros. ''rossijanie'') jest używane do określenia wszystkich [[obywatelstwo|obywateli]] Rosji bez względu na przynależność etniczną, podobnie jak często czyniono to wobec obywateli Związku Radzieckiego. Dawniej etnicznych Rosjan nazywano też Wielkorusinami (ros. ''wielikorusy'')<ref name="autonazwa0">{{cytuj książkę | autor=Rut A. Agiejewa| tytuł=Strany i narody: proischożdienije nazwanij| wydawca=Nauka| miejsce=Moskwa| rok=1990| isbn=5-02-002609-3| strony=141-153}}</ref>.▼
 
▲Potocznie słowo ''Rosjanie'' (ros. ''rossijanie'') jest używane do określenia wszystkich [[obywatelstwo|obywateli]] Rosji bez względu na przynależność etniczną, podobnie jak często czyniono to wobec obywateli Związku Radzieckiego. Dawniej etnicznych Rosjan nazywano też Wielkorusinami (ros. ''wielikorusy''), gdyż zamieszkiwali nie tyle większą, co starszą część państwa, w przeciwieństwie do Małorusinów (dziś [[Ukraińcy|Ukraińców]])<ref name="autonazwa0">{{cytuj książkę | autor=Rut A. Agiejewa| tytuł=Strany i narody: proischożdienije nazwanij| wydawca=Nauka| miejsce=Moskwa| rok=1990| isbn=5-02-002609-3| strony=141-153}}</ref>.
Bardzo często propaganda sowiecka i rosyjska twierdzi, że Rosja i Rosjanie wywodzą się z [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] w celu usprawiedliwienia pretensji na ziemie etniczne [[Ukraina|Ukrainy]] i [[Białoruska Republika Ludowa|Białorusi]], natomiast przemilcza się geneza od [[Złota Orda|Złotej Ordy]]<ref>{{Cytuj |autor = Николай Костомаров |tytuł = Ответ на выходки краковской газеты Czas и журнала Revue Contemporaire/Основа |data = 1861}}</ref>.
 
== Etnogeneza ==
Linia 113 ⟶ 105:
[[Rozbicie dzielnicowe Rusi]] (1054-1521), brak jedności politycznej [[Księstwa ruskie|księstw ruskich]], [[polonizacja]] i katolicyzacja zachodniej Rusi (XIV-XVIII w.) doprowadziły do pogłębiania się różnic pomiędzy ludnością wschodniosłowiańską i formowania się trzech osobnych narodów wschodniosłowiańskich: rosyjskiego, ukraińskiego i białoruskiego. Najazdy tatarskie wywarły trwały wpływ na kulturę rosyjską (np. broń biała, elementy strojów, legendy i inne przejawy folkloru), choć sami Tatarzy ulegli tylko w niewielkim stopniu asymilacji z Rosjanami i do dziś są największą mniejszością etniczną Rosji. W wyniku zniszczenia dzielnicy kijowskiej przez Tatarów (1299) i ucisku feudalnego w [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej szlacheckiej]], doszło do masowego napływu ludności słowiańskiej z terenów ukrainnych na południe Rosji. Ludność ta organizowała się na sposób [[Kozacy|kozacki]] i z podporą caratu ekspandowała na wschód Rosji, zasiedlając tereny od [[Don]]u i [[Kaukaz (region)|Kaukazu]] do Syberii i Pacyfiku (Kozacy dońscy, kubańscy, terscy, uralscy, syberyjscy, amurscy, ussuryjscy i inni). Kwestia podwójnego osiedlenia słowiańskiego w Rosji jest obecnie często przytaczana w kontekście kształtowania się rosyjskiej i ukraińskiej świadomości narodowej<ref name="ncbi.nlm.nih.gov">[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2253976/ The American Journal of Human Genetics, 01.2010/ Two Sources of the Russian Patrilineal Heritage in Their Eurasian Context].</ref>. Wraz z ekspansją terytorialną Rosji w kierunku wschodnim, wiele napotkanych przez Rosjan ludów ugrofińskich, tureckich, mongolskich, tunguskich i paleoazjatyckich uległo częściowej lub całkowitej z nimi asymilacji. W wyniku intensywnych kontaktów handlowych na pograniczu norwesko-rosyjskim doszło do asymilacji tamtejszej ludności i powstania [[Język russenorsk|języka russenorsk]], czyli rosyjsko-norweskiego [[Języki pidżynowe|języka pidżinowego]].
 
Pod względem kulturowym najbliżsi Rosjanom są kolejno: [[Białorusini]], [[Poleszucy]], [[Ukraińcy]], [[Karpatorusini]], [[Bułgarzy]], [[Macedończycy]], [[Serbowie]] i [[Czarnogórcy]]. Z Rosjanami łączy ich: prawosławie, alfabet cyrylicki, pokrewieństwo językowe i wiele innych aspektów kultury.
 
O odmienności decyduje silne zabarwienie emocjonalne do omawianej formacji dość często o negatywnej konotacji w kulturze zachodu<ref>„Przymiotnik: polski uważał (Korzeniowski) za zaszczytny, przymiotnik: słowiański za złośliwy. Powodem była właśnie owa „dusza słowiańska”. Pod tym mianem rozumie się w Europie Zachodniej ekstrakt wyciągnięty z literatury i życia Rosji, zbiór właśnie takich zasad, pojęć, reakcji”, w: Peter Oliver Loew: Polskie wizje Europy w XIX i XX wieku. Uniwersytet Wrocławski, 2004, s. 136.; „The difficulty in understanding the Russians is that we do not take cognizance of the fact that he is not a European, but an Asiatic, and therefore thinks deviously. We can no more understand a Russian than a Chinaman or a Japanese, and from what I have seen of them, I have no particular desire to understand them, except to ascertain how much lead or iron it takes to kill them. In addition to his other Asiatic characteristics, the Russian have no regard for human life and is an all out son of bitch, barbarian, and chronic drunk.” Źródło: Stanley P. Hirshson, General Patton: A Soldier’s Life, HarperCollins, 2003, s. 650. Tłumaczenie: „Problem w zrozumieniu Rosjanina jest taki, że nie bierzemy pod uwagę faktu że on nie jest Europejczykiem, ale Azjatą i dlatego myśli przebiegle. My nie możemy zrozumieć Rosjanina bardziej niż Chińczyka czy Japończyka i od kiedy mam z nimi do czynienia, nie miałem żadnego szczególnego zrozumienia ich poza obliczeniami jak dużo ołowiu lub stali trzeba zużyć, aby ich zabić. W dodatku, poza cecha i charakterystycznymi dla Azjatów, Rosjanie nie mają szacunku dla ludzkiego życia...”.</ref>.
Linia 136 ⟶ 128:
== Język ==
{{osobny artykuł|Język rosyjski}}
Językiem ojczystym Rosjan jest język rosyjski – największy język z rodziny [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]]. Posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Oprócz samej Rosji język rosyjski jest także językiem urzędowym na Białorusi, w Kazachstanie, [[Kirgistan]]ie, na [[Autonomiczna Republika Krymu|Krymie]], w [[Naddniestrze|Naddniestrzu]], [[Gagauzja|Gagauzji]], [[Abchazja|Abchazji]] i [[Osetia Południowa|Osetii Południowej]]. Jest jednym z sześciu języków oficjalnych [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]]. Posługuje się pismem zwanym [[Grażdanka|grażdanką]], odmianą [[Cyrylica|cyrylicy]] powstałą na skutek jej uproszczenia. [[Język literacki]] rozwinął się bezpośrednio z [[język staroruski|języka staroruskiego]] w XV w.
 
== Religia ==
Linia 191 ⟶ 183:
[[Plik:Ostromirovo.jpg|mały|''[[Ewangeliarz Ostromira]]'' – drugi najstarszy zabytek piśmiennictwa ruskiego pochodzący z lat 1056–1057 – zbiory [[Rosyjska Biblioteka Narodowa|Rosyjskiej Biblioteki Narodowej]]]]
{{osobny artykuł|Literatura rosyjska}}
RosyjskaStaroruska literatura bardzopowstała dużo odziedziczyła od literatury staroruskiej, która istniała w Rusi Kijowskiej odna przełomuprzełomie X–XI wieku w związku z rozwojem piśmiennictwa i kultury feudalnej Rusi. Jej fundamentem stała się ustna twórczość ludowa – tzw. [[Bylina (literatura)|byliny]], [[skaz]]y, [[Pieśń (gatunek literacki)|pieśni]], [[Legenda|legendy]] i inne przejawy [[folklor]]u. W rozwoju staroruskiej literatury XII–XIVXI–XIV wieków znaczną rolę odegrały integralne związki Rusi z Bizancjum i kulturą południowosłowiańską, skąd przeniesione zostały na Ruś m.in. wzorce literatury religijnej.
 
=== Sztuki piękne ===
Linia 199 ⟶ 191:
 
=== Muzyka i balet ===
Podstawy muzyki rosyjskiej stanowi bogaty folklor muzyczny, któryktórego zostałhistoria zapożyczonysięga również zokresu Rusi Kijowskiej. Dynamiczny rozwój muzyki rosyjskiej nastąpił pod wpływem [[klasycyzm]]u na początku XIX w. Do najważniejszych kompozytorów tego okresu należy [[Michaił Glinka]], który wraz ze swymi uczniami z tzw. „[[Potężna Gromadka|potężnej gromadki]]” ([[Aleksandr Borodin]], [[Modest Musorgski]], [[Nikołaj Rimski-Korsakow]] i inni) doprowadził do powstania rosyjskiej [[Szkoły narodowe w muzyce|muzycznej szkoły narodowej]]. Do najsłynniejszych dzieł tego okresu należą opery: ''[[Życie za cara]]'' (1836), ''[[Borys Godunow (opera)|Borys Godunow]]'' (1868–1872) i ''[[Kniaź Igor]]'' (1869–1888). Istotnym wydarzeniem było założenie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego (1859) przez [[Anton Rubinstein|Antona]] i [[Nikołaj Rubinstein|Nikołaja Rubinsteinów]]. Za najważniejszego kompozytora okresu [[Muzyka romantyczna|romantyzmu]] uważa się powszechnie [[Piotr Czajkowski|Piotra Czajkowskiego]], autora najbardziej znanych baletów na świecie: ''[[Jezioro łabędzie]]'' (1875–1876), ''[[Dziadek do orzechów (balet)|Dziadka do orzechów]]'' (1891–1892) i ''[[Śpiąca królewna (balet)|Śpiącej królewny]]'' (1889). Na początku XX w. tancerze [[Anna Pawłowa]] i [[Wacław Niżyński]] wraz z impresariem [[Siergiej Diagilew|Siergiejem Diagilewem]] i jego [[Ballets Russes]] położyli podwaliny pod taniec nowoczesny<ref>{{Cytuj książkę| nazwisko=Garafola| imię=Lynn| tytuł=Diaghilev’s Ballets Russes| url=http://www.amazon.com/Diaghilevs-Ballets-Russes-Lynn-Garafola/dp/0195057015| wydawca=Oxford University Press| strony=576| isbn=0195057015}}</ref>.
 
== Kuchnia ==
Linia 218 ⟶ 210:
* [[Rosjanie w Polsce]]
 
==[[ Przypisy]] ==
{{Przypisy}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Rosjanie”