Tosca: Różnice pomiędzy wersjami

|data powstania =

|premiera polska =

|quote =

|source =

{{Listen|type=music|filename=Leo Slezak, Tosca, E lucevan le stelle.ogg|title = "E„E lucevan le stelle"stelle”|description = Aria Cavaradossiego w wykonaniu [[Leo Slezak]]a, 1913}}

Akcja ''Toski'' toczy się w [[Rzym]]ie w roku [[1800]], w czasie kiedy na polach bitewnych [[Bitwa pod Marengo|Marengo]] ważą się losy [[Włochy|Włoch]].

Z [[Zamek Świętego Anioła|Zamku św. Anioła]] ucieka do [[Bazylika św. Andrzeja „della Valle”|kościoła św. Andrzeja della Valle]] więzień Cesare Angelotti. W kościele tym jego siostra, markiza Attavanti, zostawia przebranie i klucz, potrzebne zbiegowi do ucieczki i znalezienia kryjówki. W międzyczasie w kościele pojawia się malarz i przyjaciel Angelottiego, Mario Cavaradossi, który maluje dla kościoła obraz [[Maria Magdalena|Marii Magdaleny]]. Jest on zakochany w słynnej śpiewaczce Tosce. Kiedy zbieg się ujawnia, postanawia mu pomóc i wskazuje miejsce ukrycia w swoim domu. Zaraz potem do kościoła przybywa Tosca. Widząc zaskoczenie kochanka, posądza go o zdradę, ale malarz sprytnie przekonuje kobietę, że jest w błędzie. Odprawia ją czym prędzej i umawia się z nią na wieczór, po czym razem z Angelottim wymykają się z kościoła. Po ich wyjściu w kościele odbywa się nabożeństwo dziękczynne po -– jak sądzą Rzymianie -– wygranej przez Austrię [[Bitwa pod Marengo|bitwie pod Marengo]]. Do kościoła przybywa też demoniczny baron Scarpia – prefekt policji rzymskiej. Przeszukuje budynek w celu znalezienia dowodów na pobyt tu zbiega. Jego ludzie znajdują jedynie wachlarz z herbem Attavanti. Pokazuje go obecnej na nabożeństwie Tosce. Scarpia oczywiście wie, że Atavantti pomogła w ucieczce bratu, ale sugeruje jej, że Attavanti spotyka się na schadzkach miłosnych z Cavaradossim. Ma w tym dwa cele: rozbić związek Toski, której pożąda, oraz znaleźć Angelottiego (jest przekonany, że śpiewaczka wie, gdzie się ukrywa). Kiedy zazdrosna Tosca wybiega z kościoła, by rozmówić się z narzeczonym w jego willi, Scarpia rozkazuje ją śledzić. Akt kończy aria okrutnego Scarpii, który ujawnia swe niecne plany względem Toski.

Baron Scarpia w swoim pałacu przesłuchuje pojmanego wcześniej Cavaradiossiego. Kiedy ten zaprzecza, że pomógł w ukryciu Angelottiego, Scarpia nakazuje go torturować. Wzywa Toscę, która słucha jęków ukochanego. Śpiewaczka, nie mogąc znieść świadomości jego cierpienia, zdradza miejsce ukrycia Angelottiego. Cavaradossi czuje się zdradzony i przeklina Toscę. W międzyczasie posłaniec przynosi wiadomość o zwycięstwie Napoleona. Więzień, oczarowany tą wiadomością, śpiewa podniosłą pieśń na cześć wolności, wskutek czego ściąga na siebie wyrok śmierci. Zostaje zawleczony do lochów, ale Scarpia powstrzymuje się z rozkazem wykonania wyroku. Proponuje Tosce układ: życie Cavaradossiego i przepustka na wyjazd z Rzymu w zamian za jej cnotę. Zrozpaczona Tosca, mimo wstydu i pełnej świadomości, zgadza się na warunki (aria ''Vissi d'arted’arte''). Scarpia wydaje rozkaz pozorowanej egzekucji, po czym wypisuje przepustki. Tosca w tym czasie znajduje nóż, którego baron używał do obiadu. W przypływie szału zabija okrutnika, zabiera trupowi przepustki i biegnie do więzienia.

''Tosca'' to jedno z najpopularniejszych dzieł [[Giacomo Puccini|Pucciniego]]ego. Opera ma niezwykle żywą, dynamiczną akcję, a także zróżnicowaną muzykę. Kompozytor posługiwał się (zgodnie z koncepcją [[RyszardRichard Wagner|Wagnera]]) motywami przewodnimi. Do ''Toski'' skomponował ich ok. 60. Zmieniają się one bardzo szybko, zwłaszcza w I akcie.

''Tosca'' jest przykładem konwencji [[weryzm]]u operowego. Stąd wiele brutalnych scen, niespotykanych w operach epoki [[belcantoBel canto|belcanta]]. [[Aria|Arie]] w Tosce nie są już wyłącznie popisami śpiewaków – swoim tekstem nawiązują do treści libretta.

* ''Vissi d'arted’arte'' – aria Toski z II aktu

Toska, przebywająca u Scarpii, musi wybrać, czy odda mu się, w zamian za życie ukochanego Maria. Dla tej pobożnej i wrażliwej kobiety taka decyzja jest niezwykle tragiczna. Zaczyna swoją pieśń od słów ''Vissi d'arted’arte \/ Vissi d'amored’amore'' (''Żyłam dla sztuki \/ Żyłam dla miłości''). Skarży się w niej Bogu na swój ciężki los i wspomina szczęśliwe chwile u boku ukochanego.

Uwięziony Cavaradossi oczekuje świtu, a z nim swojej śmierci. Opiewa piękno otaczającego świata – błyszczące gwiazdy, zapachy z ogrodu, odgłosy zza muru, wspomina swą ukochaną – Toskę i żegna się ze światem. Zaczyna od słów ''E lucevan le stelle \/ E olezzava la terra'' (''Jak gwiazdy migocą \/ Jak pachnie ziemia'')

* [https://archive.is/Rd5QE Operaheb – oryginalny tekst arii ''Vissi d'arted’arte'', wraz z angielskim tłumaczeniem]

* [http://www.archive.org/details/vissidart1913 InternetArchive] – można tu pobrać plik mp3 z arią ''Vissi d'arted’arte'' w wykonaniu [[Adelina Agostinelli|Adeliny Agostinelli]] (bardzo słaba jakość)