Akumulacja rzeczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek |
m wikizacja, int. |
||
Linia 1:
{{Dopracować|źródła=2012-06}}
'''Akumulacja rzeczna''' – proces gromadzenia [[Osady|osadów]] na dnie [[rzeka|rzeki]] przez jej [[Nurt rzeki|nurt]]. Materiały akumulowane w ten sposób określane są mianem [[aluwium|aluwiów]]. Akumulacja rzeczna odbywa się w obrębie [[Koryto rzeki|koryta]], prowadząc do powstania osadów facji korytowej albo w skrócie osadów korytowych, oraz poza korytem, w obrębie dna [[dolina|doliny]], w wyniku czego gromadzą się osady facji pozakorytowej
Rodzaj przenoszonego przez rzekę materiału zależy od podłoża geologicznego, po którym płynie, jak również od prędkości nurtu. Na terenach górzystych, gdzie nurt jest prędki i dominuje [[erozja denna]] rzeki, przenoszone są przede wszystkim większe [[okruch]]y, a na dnie tworzą się [[otoczak (geologia)|otoczaki]]. Natomiast na terenach równinnych, gdzie nurt spowalnia i dominuje [[erozja boczna]] rzeki, przenoszone są głównie [[piasek|piaski]] i [[ił (skała)|iły]].
== Transport rzeczny ==
Istnieją trzy sposoby przenoszenia przez rzekę osadów: ciężkie okruchy i otoczaki są wleczone po dnie ([[Trakcja (geologia)|trakcja]]), mniejsze cząstki natomiast są albo niesione przez nurt w postaci zawiesiny ([[suspensja]]), albo odrywane od dna i przenoszone skokowo na mniejsze odległości ([[saltacja]]).
[[Plik:Akumulacja rzeczna.jpg|thumb|right|300px|[[Ripplemarki]] na dnie rzeki [[Liswarta|Liswarty]].]]
W wyniku tego procesu na dnie rzeki tworzone są różnego typu struktury, w zależności od akumulowanego materiału. W sytuacji, gdy po intensywnych opadach wody rzeki opadają, a nurt spowalnia, na dnie można znaleźć [[bruk rzeczny]] w postaci większych okruchów (przeważnie bliżej brzegu rzeki, gdzie nurt jest wolniejszy). Jeżeli nurt rzeki jest wolny i waha się między 1 a 3 m/s, wówczas na dnie tworzą się charakterystyczne [[ripplemarki]], czyli struktury zbudowane z piasku oraz większych cząsteczek układające się kaskadowo pod pewnym kątem do dna. W miejscu, gdzie nurt rzeki jest najwolniejszy, najczęściej przy ujściu rzeki do [[morze|morza]], osadzają się najdrobniejsze cząstki, najczęściej [[Ił (skała)|iły]], przyczyniając się w ten sposób do tworzenia żyznych gleb, [[mady|mad]].
== Formy akumulacji rzecznej ==
Linia 15:
* łachy ukośne
* łachy meandrowe
* łachy podłużne – (roztokowe, gruby materiał) o soczewkowatym zarysie wydłużone zgodnie z kierunkiem koryta, osiągają nawet do 200 m długości. Zbudowane są z pakietów [[Żwir|żwirowych]] o grubości do 1,5 m.
* łachy poprzeczne – (roztokowe, drobniejszy materiał) tworzą się przy piaszczystym dnie w formach asymetrycznych, rozrastających się w kierunku płynięcia. Głównym elementem ich struktury są stromo nachylone (20-30°) zestawy lamin.
* osady fliszowe – antropogeniczne, krystaliczne, polodowcowe.
Linia 24:
* krewasy – powstają na skutek rozmycia pewnych odcinków wałów brzegowych. Są to długie rynnowate zagłębienia erozyjne.
* stożki krewasowe (glify) – piaszczyste stożki, deponowane przez wody przerywające wał brzegowy.
* [[Stożek napływowy|stożki napływowe]] – tworzą się u wylotu dolin na ich przedłużeniu, nasada stożka zajmuje najwyższe położenie, poniżej powierzchnia stożka opada we wszystkich kierunkach, zwykle pod kątem 1 do 5°. Długość od kilku dziesięciu metrów do kilku kilometrów. Zbudowane są z grubego materiału: piasków, żwirów, otoczaków, [[Głaz|głazów]] i [[Blok (skała)|bloków]] długości kilku metrów. Występują w rowach zapadliskowych i rowach tektonicznych.
* [[pedyment]] – połączenie stożków, jednostajnie nachylonych. Powstają w zagłębieniach tektonicznych.
* boil – w efekcie wynoszenia materiału przez sufozję(proces polega na rozmywaniu i przenoszeniu cząstek mineralnych, spłukiwaniu poniżej poziomu) materiału tworzą się stożki – woda z zawiesiną.
* [[mady]] – zbudowane z facji pyłowej i iłowej, z domieszką detrytusu roślinnego (fragmenty roślinności przenoszonej przez wezbrane wody)
== Przypisy ==
| |||