Ziemia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 188.146.176.194 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Krzysztof Pałucha. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 88:
[[Odgazowanie]]{{r|Turner1989}} i aktywność [[wulkan]]iczna wytworzyły pierwotną atmosferę (zob. [[Dwutlenek węgla w atmosferze Ziemi#Pierwsza, druga i trzecia atmosfera|pierwsza, druga i trzecia atmosfera]]). [[Skraplanie|Skraplająca]] się [[para wodna]], wraz z lodem i wodą płynną pochodzącymi z [[Planetoida|planetoid]], [[Protoplaneta|protoplanet]], [[Kometa|komet]] i [[Obiekt transneptunowy|transneptunów]], doprowadziła do [[Woda#Pochodzenie wody na Ziemi|powstania ziemskich oceanów]]{{r|comet}}. Według [[Paradoks słabego, młodego Słońca|tego modelu]] atmosferyczne gazy cieplarniane chroniły oceany przez zlodowaceniem, kiedy [[Jasność Słońca|całkowita energia]] emitowana przez formujące się Słońce wynosiła 70% energii emitowanej współcześnie{{r|Our Changing Sun}}. Około 3,5 mld lat temu powstało [[ziemskie pole magnetyczne]], które pomogło zapobiec zaniknięciu atmosfery przez działanie wiatru słonecznego{{r|oldest magnetic field}}. Akumulacja pary wodnej i innych gazów w atmosferze doprowadziła do powstania gęstych [[Chmura (meteorologia)|chmur]], które przysłoniły promieniowanie słoneczne i wyzwoliły opady deszczu. W ten sposób płynna powierzchnia Ziemi zaczęła stygnąć, [[Przemiana fazowa|formując]] [[Skorupa ziemska|skorupę]] w postaci ciała stałego{{r|Pre-biotic Earth}}.
W [[eon]]ie [[hadeik]]u planeta praktycznie pozbawiona była suchego lądu{{r|Processes on the early Earth}}. W kolejnych erach powierzchnia obszarów wznoszących się ponad poziom morza stopniowo wzrastała. W ciągu ostatnich 2 mld lat powierzchnia wszystkich kontynentów zwiększyła się dwukrotnie{{r|ward_brownlee}}. Według [[Tektonika płyt|teorii tektoniki płyt]] proces kształtowania się powierzchni powodował w skali setek milionów lat nieustanny rozpad i ponowne formowanie [[kontynent]]ów. Kontynenty te formowały się wskutek [[tektonika płyt|tektoniki płyt]], procesu napędzanego przez ciągły ubytek ciepła z wnętrza Ziemi. Według [[tabela stratygraficzna|tabeli stratygraficznej]], wskutek [[Wędrówka kontynentów|migracji płyt litosferycznych]] trzykrotnie powstawał, a następnie rozpadał się [[superkontynent]]. Około 750 mln lat temu rozpadła się [[Rodinia]], jedna z najstarszych tego typu formacji. Później kontynenty złączyły się ponownie i w okresie 600–540 mln lat temu istniał superkontynent [[Pannocja]]. Następnie powstała [[Pangea]], która rozpadła się ok. 180 mln lat temu{{r|Murphy1965}}.
Około 3,2 mln lat temu nasiliły się wahania klimatu – po fali zimna ([[Zlodowacenie|glacjał]]) następowało ocieplenie ([[interglacjał]]). [[Strefa podbiegunowa|Strefy podbiegunowe]] przechodziły cykle zlodowacenia i [[Topnienie|topnienia]], powtarzające się co 40 000–100 000 lat (zlodowacenia trwały od 100 000 do 300 000 lat, a interglacjały od 15 000 do 220 000 lat). Taka sytuacja utrzymywała się przez całą epokę [[Plejstocen|plejstoceńską]]. Ponieważ przez znaczną część swojej historii planeta prawdopodobnie pozbawiona była (lub miała niewielką ilość) lodu, epoka ta nazywana jest również [[Epoka lodowa|epoką lodową]]. [[Zlodowacenie północnopolskie|Ostatnie zlodowacenie]] zakończyło się 10 000 lat temu{{r|Paleoclimatology}}. Od tego czasu Ziemia jest w okresie interglacjału, w epoce [[holocen]]u{{r|Paleoclimatology}}.
| |||