Faust Socyn: Różnice pomiędzy wersjami

|wszystkie imiona = właściwie: ''Fausto Sozzini, Faustus Socinus, Faustus Socyn'',
|pseudonim ps.: „Dominicus = ''Dominicus Lopez Soc. Jesu, Prosper Dysidaeus, Prosper Gratianus(?), Felix Turpis v. Turpicio v. Turpilio v. Turpio Urbevetanus, Gratianus Turpio Gerapolensis”Gerapolensis''

'''Faust Socyn''' (ur. [[5 grudnia]] [[1539]] w [[Siena|Sienie]], zm. [[3 marca]] [[1604]] w [[Lusławice (województwo małopolskie)|Lusławicach]]) – włoski reformator religijny, [[Teologia|teolog]], polemista, pisarz i poeta. Twórca [[Unitarianizm|socynianizmu]] i doktryny religijnej [[Bracia polscy|braci polskich]], dziadek [[Andrzej Wiszowaty|Andrzeja Wiszowatego]]. Wpływ poglądów Socyna na ówczesną Europę zachodnią i środkową był znaczący i przyczynił się do stworzenia [[Natywizm|racjonalizmu]] i koncepcji państwa [[Demokracja|demokratycznego]]. W 1603 roku jako autor trafił do pierwszego polskiego ''[[Indeks ksiąg zakazanych|Indeksu Ksiąg Zakazanych]]'' powstałego z inicjatywy biskupa [[Bernard Maciejowski|Bernarda Maciejowskiego]]<ref>{{Cytuj pismo |autor = Piotr Guzowski |tytuł = Pierwszy polski indeks ksiąg zakazanych |url = https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2532/1/Studia_Podlaskie_12_Guzowski.pdf|czasopismo = Studia Podlaskie |wolumin = 12 |strony = 173–202 |data = 2002}}</ref>.

Urodził się w bogatej i wpływowej rodzinie Sozzinichprawników ztoskańskich, Sozzinich, Toskanii;jako syn Alessandra Sozziniego (ze [[Kościół San Donato w Scopeto#Borgo Scopeto|Scopeto]]), i Agnese Petrucci, pochodzącej z rodziny {{Link-interwiki|Rodzina Petruccich|en|Petrucci family|Petruccich}}, blisko spokrewnionej z papieżami: [[Pius II|Piusem II]], [[Pius III]] i [[Paweł V|Pawłem V]]. Rodzina sympatyzowała z [[reformacja|ruchem reformacyjnym]]. Pod wpływem stryja, Celsa Sozziniego, który opiekował się nim po śmierci rodziców, stryja [[Leliusz Socyn|Leliusza Sozziniego]] i [[Miguel Servet|Miguela Serveta]] zainteresował się [[antytrynitaryzm]]em, a w końcu odrzucił istnienie [[Trójca Święta|Trójcy Świętej]] i [[dogmat|dogmaty katolickie]]{{odn|Zmorzanka|2011}}. W 1562 opublikował pierwszą rozprawę [[Teologia|teologiczną]]: ''Komentarz do pierwszego rozdziału Ewangelii św. Jana'' (już w 6 lat później przetłumaczoną na język polski). Kolejne 10 lat spędził na dworze księcia Toskanii [[Kosma I Medyceusz (książę Toskanii)|Kosmy I]], unikając kwestii religijnych i pisząc utwory o tematyce politycznej i miłosnej.

=== Działacz Reformacjireformacji ===

Narastająca presja ze strony [[Inkwizycja|Inkwizycji]] sprawiła, że w 1574 przeniósł się do ośrodka wolnomyślicielstwa – Bazylei, gdzie w 1578 opublikował swoje najbardziej oryginalne dzieło: ''O Jezusie Chrystusie Zbawicielu'', które negowało znaczenie śmierci Chrystusa na krzyżu jako odkupienia [[grzech]]ów, a podkreślało rolę Jezusa jako nauczyciela ludzkości, której wskazał drogę do osiągnięcia zbawienia (główne znaczenie nie przypisywał wierze, ale [[Etyka|etyce]] postępowania ludzi). ZaprzeczałSocyn zaprzeczał także istnieniu [[Grzech pierworodny|grzechu pierworodnego]] jako sprzecznego z [[Logika|logiką]], twierdząc, że grzech obciążać może jedynie jego sprawcę Adama, a nie całą ludzkość. Wierzył w możliwość doskonalenia człowieka, który przez rozwój nauki i techniki w końcu wyzwoli się od cierpień i klęsk. Podróżował również do [[Zurych]]u i [[Siedmiogród|Siedmiogrodu]]{{odn|Zmorzanka|2011}}.

Jesienią 1578 po raz pierwszy przyjechał na krótko do Polski, do Krakowa,. wW następnym roku przyjechał znowuponownie, nawiązującosiadając na stałe. Mieszkał w Krakowie, [[Pawlikowice|Pawlikowicach]] i [[Lusławice (województwo małopolskie)|Lusławicach]]{{odn|Zmorzanka|2011}}. Nawiązał kontakty z grupą [[Unitarianizm|unitarian]] – Włochów z otoczenia królowej [[Bona Sforza|Bony]]{{odn|Zmorzanka|2011}}. Chciał wstąpić do krakowskiego [[Zbór|zboru]] [[Bracia polscy|braci polskich]], ale odmówiono mu tego, ponieważ sprzeciwił się ponownemu ochrzczeniu (twierdził, iż każdy [[chrzest]] chrześcijański jest tak samo ważny). Niemniej nie przestał współpracować z braćmi polskimi, pomagając im ustalić spójną doktrynę religijną i rozstrzygając ich wewnętrzne spory. Od 1598 stał się nieoficjalnym przywódcą braci polskich; reprezentował nurt umiarkowany, który nie sprzeciwiał się [[Pańszczyzna|pańszczyźnie]], państwu i sądownictwu. W 1580 napisał traktat polemiczny ''O autorytecie Pisma Św.'', który podkreślał rolę [[Biblia|Biblii]] jako Słowa Bożego, ale przyznawał, że w logiczny sposób nie można tego udowodnić.

Socyn, obawiając się o życie, wyjechał w 1598 do Lusławic koło Tarnowa, gdzie znajdował się duży ośrodek braci polskich. TuNadal zmarłprowadził aktywne życie, prowadząc m.in. w latach 1601-1602 seminarium teologiczne w [[Raków (powiat kielecki)|Rakowie]] (w 1602 powstanie tu [[Akademia Rakowska]]). Zmarł w Lusławicach w wieku 65 lat{{odn|Zmorzanka|2011}}.

Nie zaznał spokoju nawet po śmierci; Gdy w latach 70. XIX wieku wybuchła w okolicach Lusławic [[cholera]], która zdziesiątkowała mieszkańców pobliskich wsi, za poradą miejscowego proboszcza, dla odwrócenia klęski, spławiono w Dunajcu zwłoki „[[Herezja|heretyków]]” – w tym ciało Fausta Socyna, które nigdy nie zostało odnalezione<ref>''Reformacja w Polsce'', Warszawa 1922, rocznik II, s. 282.</ref> (według opinii prof. [[Włodzimierz Demetrykiewicz|Włodzimierza Demetrykiewicza]] kości Socyna nadal spoczywają nietknięte w grobie<ref>„Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany”, Warszawa 1912, rocznik 3, nr 21, s. 337.</ref>). Staraniem [[Unitarianizm|unitarian]] ze Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w 1936 wybudowano [[mauzoleum]] Socyna według projektu [[Adolf Szyszko-Bohusz|Adolfa Szyszko-Bohusza]] wkomponowując kamień przeniesiony z grobu reformatora. Pierwotne miejsce pochówku Fausta Socyna znajdowało się na niewielkim wzniesieniu przy drodze gminnej Lusławic. Symboliczny dziś grób Socyna znajduje się na terenie prywatnego parku dworskiego, należącego do kompozytora [[Krzysztof Penderecki|Krzysztofa Pendereckiego]] i nie jest udostępniany zwiedzającym.

* ''Refutatio libelli quem Iac. Vuiekus Iesuita anno 1590 polonice editit, de divinitate Filii Dei et Spiritus Sancti. Ubi eadam opera refellitur quidquid Rob. Bellarminus itidem Iesuita Disputationum suarum tomo primo, secundae controversiae generalis libro primo, de eadam re scripsit'', brak miejsca wydania 1594; wyd. następne: pt. ''Responsio ad libellum Iacobi Wuieki Iesuitae'', brak miejsca wydania 1624, drukarnia S. Sternacki; przekł. polski: nie stwierdzono tożsamości tłumacza pt. ''Refutacya książek, które x... Jakub Wujek Jezuita wydał'', braktłum. miejscaP. Stoiński, wydaniaRaków 1593, drukarnia S. Sternacki

* „Opera omnia in duos tomos distincta. Irenopoli (Amsterdam) post annum Domini 1656”, ''Bibliotheca Fratrum Polonorum'', t. IV-V (z portretem Socyna); tu także korespondencja, wydane przez jego wnuka [[Andrzej Wiszowaty|Andrzeja Wiszowatego]].