Demokracja ateńska: Różnice pomiędzy wersjami

'''Demokracja ateńska''' – forma ustroju ''[[polis]]'' [[Ateny|ateńskiej]], położonej w [[Starożytna Grecja|greckiej]] krainie [[Attyka (kraina historyczna)|Attyce]]. Zazwyczaj uważa się, że trwała od początków VI do połowy IV wieku p.n.e., z przerwami w V wieku p.n.e. Według niektórych ocen, w Atenach okresu [[Perykles]]a, obywatele z prawem głosu ''(demotes)'' stanowili około 40 tysięcy, spośród około 120 tysięcy ogółu ludności<ref name="wipszycka1">„Możemy przyjąć, że w przededniu wojny peloponeskiej prawa obywatelskie posiadało niewiele więcej niż 40 000 mężczyzn (...)” w {{cytuj książkę|nazwisko=Bravo|imię=Benedetto|tytuł=Historia starożytnych Greków|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego|miejsce=Warszawa|data=2009|strony=443|isbn=978-83-235-0412-2|nazwisko2=Wipszycka|imię2=Ewa|nazwisko3=Węcowski|imię3=Marek|nazwisko4=Wolicki|imię4=Aleksander|tom=II|tytuł tomu=Okres klasyczny}}, natomiast ogólną liczbę mieszkańców miasta szacowano na 120 tysięcy (w tym kobiety, starcy i dzieci) </ref>. Było to jedno z większych miast, gdyż w tamtych czasach sporej wielkości miasta liczyły ok. 10 tys. obywateli. Państwo to było pierwszą i w czasach starożytnych najważniejszą z [[demokracja|demokracji]]. W języku greckim słowo ''„demokracja”'' od starożytności do dziś pełni też funkcję określenia ''„[[republika]]”''.

 

Podstawą demokracji ateńskiej były [[Rząd (prawo)|rządy]] większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy pełnoprawni [[obywatelstwo|obywatele]] płci męskiej brali udział w głosowaniu ([[demokracja bezpośrednia]]). Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowane były przez [[Eklezja|Zgromadzenie Ludowe]]. Głosowanie odbywało się w miejscach publicznych ([[agora]], [[pnyks]]) zwykle przez podniesienie rąk, czasem przez fizyczny podział („Wszyscy, którzy są za, idą na lewo”). W sytuacjach szczególnej wagi stosowano także inne metody, np.: wrzucenie kamieni. Głosować mogli tylko dorośli mężczyźni, mający status obywatela. Łącznie uprawnionych było ok. 30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w Atenach, nie mieli [[prawo głosu|prawa głosu]]. Prawem głosu nie dysponowali [[metojk]]owie. Istniało kilka przepisów i ograniczeń dotyczących władzy zgromadzenia, z wartym odnotowania ''Graphe Paranomon'' (także ustalonym przez zgromadzenie), które nie pozwalało na przyjęcie prawa sprzecznego z innym. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji, nie zaś wybór osób ([[demokracja pośrednia]]). Przeciwnicy demokracji nazywali ją [[ochlokracja|ochlokracją]] (gr. ''ochlos'' – tłum, motłoch), co odnosi się szczególnie do jej formy późniejszej, po [[Perykles]]ie.

 

[[Eklezja|Zgromadzenie Ludowe]] (''Ekklesia'') to centralny organ demokracji ateńskiej. Zajmowało się wszystkimi sprawami kluczowymi dla polis. Rocznie odbywało się 30-40 zgromadzeń (sesji). Sesje mogły być zwyczajne, czyli z góry zaplanowane w kalendarzu, lub też zwoływane w trybie nagłym.