Wikipedia

Zielona Góra: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Sport: uzupełnienie i przypisy
m MalarzBOT: WP:CHECK#64: poprawiam link tożsamy z tekstem linka
Linia 35:
|bip = http://bip.zielonagora.pl/
}}
'''Zielona Góra''' ({{Wymowa|Pl-Zielona Góra.ogg}}; {{w języku|la|Thalloris, Prasia Elysiorum}}{{r|kamusella}}, {{w języku|de|Grünberg in Schlesien}}, {{w języku|cs|Zelená Hora}}, potocznie również ''Winny Gród'') – [[miasto]] [[miastoMiasto na prawach powiatu|na prawach powiatu]] w zachodniej [[Polska|Polsce]], największe miasto woj. lubuskiego, siedziba organów [[samorządSamorząd województwa|samorządu województwa]], [[Marszałek województwa|marszałka]] i zarządu [[województwoWojewództwo lubuskie|województwa lubuskiego]] i [[Sejmik Województwa Lubuskiego|Sejmiku Województwa Lubuskiego]] oraz jednostek im podporządkowanych oraz starosty [[powiatPowiat zielonogórski|powiatu zielonogórskiego]], stolica [[diecezjaDiecezja zielonogórsko-gorzowska|diecezji zielonogórsko-gorzowskiej]]. Razem z [[Sulechów|Sulechowem]] i [[Nowa Sól|Nową Solą]] tworzy tzw. [[Lubuskie Trójmiasto]]. Należy do [[Związek Miast Polskich|Związku Miast Polskich]]. Z dniem 1 stycznia 2015 roku powiększyła się o obszar [[Zielona Góra (gmina wiejska)|gminy Zielona Góra]]<ref>Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2014 r. w sprawie połączenia gmin, ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy ({{Dziennik Ustaw|2014|1023}}).</ref><ref>{{Cytuj stronę|url = http://wiadomosci.onet.pl/lubuskie/zielona-gora-powiekszona-o-gmine-wiejska/sjb8w|tytuł = Zielona Góra powiększona o gminę wiejską|autor =|opublikowany = Onet.pl|język = pl |data dostępu = 2015-01-01}}</ref>. Według danych [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] z 30 czerwca 2020 r. miasto miało 141 280 mieszkańców<ref name="populacja2019" />, co lokuje je na 24. pozycji w kraju pod względem liczby ludności<ref>{{Cytuj |tytuł = Największe miasta w Polsce pod względem liczby ludności |czasopismo = Polska w liczbach |data dostępu = 2018-09-17 |url = http://www.polskawliczbach.pl/najwieksze_miasta_w_polsce_pod_wzgledem_liczby_ludnosci |język = pl}}</ref>.
 
== Położenie ==
[[Plik:Piastowskie.JPG|mały|lewo|„Góry Zielonogórskie”]]
Zielona Góra jest położona w zachodniej [[Polska|Polsce]], na zboczu doliny rzeki [[Odra|Odry]] w miejscu, gdzie przecina ona pasmo wzgórz znane jako [[Wał Zielonogórski]]. [[regionalizacjaRegionalizacja fizycznogeograficzna|Geograficznie]] znajduje się na terenie podprowincji [[Pojezierza Południowobałtyckie]]. {{Fakt|Od północnego zachodu miasto graniczy z [[Niecka|Niecką]] Płotowską, a od północnego wschodu z Niecką Chynowską.|data=2011-06}}
 
Miasto leży na międzynarodowym szlaku drogowym i kolejowym łączącym Skandynawię z południem Europy. Od [[Poznań|Poznania]] dzieli je 130 km, od [[Wrocław]]ia 160 km, od [[Berlin]]a 160 km, od [[Praga|Pragi]] 290 km, a od [[Warszawa|Warszawy]] 413 km<ref>{{Cytuj |tytuł = Położenie geograficzne – Miasto Zielona Góra |data dostępu = 2020-02-17 |opublikowany = bip.zielonagora.pl |url = https://bip.zielonagora.pl/50/Polozenie_geograficzne/}}</ref>.
Linia 49:
Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosi 278,32&nbsp;km²{{r|GUS_2015}}.
 
W historii nazwa miasta notowana była w wielu językach oraz pod różnymi nazwami. Po łacinie ''Thalloris'', ''[[wiktWikt:Prasia_Elysiorum_SilesiaePrasia Elysiorum Silesiae|Prasia Elysiorum]]''{{r|kamusella}}, w [[językJęzyk niemiecki|języku niemieckim]] ''Grünberg in Schlesien'' oraz po polsku ''Zielona Góra''.
 
Polską nazwę ''Zielona Góra'' w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w [[Głogówek|Głogówku]] w 1847 wymienił polski pisarz z Górnego Śląska [[Józef Lompa]]<ref>[[Józef Lompa]], „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 13.</ref>.
Linia 59:
 
=== Czasy piastowskie i jagiellońskie ===
Założona jako miasto przez przybyszów z zachodniej części [[Europa|Europy]] – głównie [[Flandria (region)|Flandrii]] i [[Niemcy|Niemiec]], a {{fakt|którzy jednak najprawdopodobniej nazwali miasto tak, jak nazywała się istniejąca już tu (obecna [[Ulice w Zielonej Górze|ulica Podgórna]], u podnóża wzgórza Winnego/Ceglanego/Zielonego) polska osada: Zielona Góra.}}. Miejsce to leżało nad wartkim wówczas i wydajnym strumieniem [[Łącza (dopływ Zimnego Potoku)|Złota Łącza]], który przez następne stulecia był źródłem wody i energii dla mieszkańców i funkcjonującego tu przemysłu. Za datę początków tego zasiedlenia przyjmuje się 1222 rok za panowania księcia [[Henryk I Brodaty|Henryka Brodatego]]<ref>{{Cytuj |autor=Robert Kufel, Krzysztof Garbacz |tytuł=Kościoły dekanatów zielonogórskich |miejsce=Zielona Góra |wydawca=Agencja Wydawnicza "PDN" |data=2012 |isbn=978-83-919914-8-0}}</ref>. Miasto zostało [[Lokacja (historia)|lokowane]] na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] w 1320. W 1323 [[Książęta głogowsko-żagańscy|książę głogowsko-żagański]] [[Henryk IV Wierny]] nadał Zielonej Górze pełne prawa miejskie (chociaż kroniki mówią jedynie, iż otrzymała prawa miejskie zaraz po [[Kożuchów|Kożuchowie]], leżącym w obecnym [[powiatPowiat nowosolski|powiecie nowosolskim]]). Nadanie praw miejskich skutkowało zezwoleniem na osiedlanie się Niemców oraz zwolnieniem osadników z ceł i czynszów, w związku z czym od XIII wieku powoli zaczął się proces [[depolonizacjaDepolonizacja|depolonizacji]]<ref>{{Cytuj |autor=Robert Kufel, Krzysztof Garbacz |tytuł=Kościoły dekanatów zielonogórskich |miejsce=Zielona Góra |wydawca=Agencja Wydawnicza "PDN" |data=2012 |isbn=978-83-919914-8-0}}</ref>. W 1335 miasto utraciło związek z Koroną. Na mocy układu zawartego przez [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]] z [[Jan Luksemburski|Janem Luksemburskim]] w [[Wyszehrad|Wyszehradzie]]zie Śląsk został odstąpiony Czechom, Zielona Góra wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszła pod formalne zwierzchnictwo [[Królestwo Czech|czeskie]], jednakże [[Piastowie]] panowali tu do ostatnich dziesięcioleci XV w. Następnie po epizodzie węgierskim, Zielona Góra wraz z [[Księstwo głogowskie|księstwem głogowskim]] była zarządzana przez przyszłych [[Król Polski|królów Polski]] [[Jan I Olbracht|Jana I Olbrachta]] i [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]], po czym w 1508 znalazła się bezpośrednio pod panowaniem Czech (do 1526 [[Jagiellonowie|Jagiellonów]], następnie [[Habsburgowie|Habsburgów]])<ref>{{Cytuj |autor=Robert Kufel, Krzysztof Garbacz |tytuł=Kościoły dekanatów zielonogórskich |miejsce=Zielona Góra |wydawca=Agencja Wydawnicza "PDN" |data=2012 |isbn=978-83-919914-8-0}}</ref>.
 
Miasto przez niemal całą swoją historię związane było z [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląskiem]], a konkretniej [[Księstwo głogowskie|Księstwem Głogowskim]]. Zielona Góra nigdy nie wchodziła w skład historycznej [[Ziemia lubuska|ziemi lubuskiej]] ze stolicą w (obecnie niemieckim) mieście [[Lubusz]]. Gród posiadał fortyfikacje i zamek (najprawdopodobniej jednak drewniany, stąd nie pozostał po nim żaden ślad, wskazówką jest m.in. stara nazwa ulicy [[Ulice w Zielonej Górze|Zamkowej]] nieopodal centrum miasta) – przedstawiał on jednak nikłą wartość strategiczną i najprawdopodobniej z rozkazu wizytującego te ziemie [[Jan Luksemburski|Jana Luksemburczyka]] został zburzony.
Linia 93:
W 1980 liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 tysięcy<ref>{{Cytuj |autor=Hanna Kurowska |tytuł=Liczba mieszkańców Zielonej Góry w latach 1945-2010. Studia Zachodnie 15|miejsce=Zielona Góra |wydawca=Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego |data=2013 |isbn=978-83-7842-101-6}}</ref>.
 
W 1992 bullą [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]] [[Totus Tuus Poloniae populus]], Zielona Góra stała się stolicą [[Diecezja zielonogórsko-gorzowska|diecezji zielonogórsko-gorzowskiej]], a dotychczasowy kościół parafialny św. Jadwigi został podniesiony do godności [[konkatedraKonkatedra|konkatedry]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://konkatedrazielonagora.pl/parafia/historia/ |tytuł = Kalendarium | język = pl | data dostępu = 2020-11-12}}</ref>.
 
W 1999 miasto stało się siedzibą władz samorządowych utworzonego wówczas województwa lubuskiego<ref>{{Cytuj |tytuł = Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. |data dostępu = 2020-11-12 |opublikowany = isap.sejm.gov.pl |url = http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19980960603}}</ref>.
Linia 132:
[[Plik:Wydział Prawa i Administracji UZ.jpg|mały|[[Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego]] (''dawna Resursa Kupiecka'')]]
[[Plik:Obserr16.jpg|mały|[[Wieża Braniborska]]]]
Według rejestru [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę [[zabytekZabytek|zabytków]] wpisane są<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/LBS-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r|opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa|strony=91–102|data dostępu=24.2.13}}</ref>:
* stare miasto
* [[konkatedra]] – kościół rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem [[Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze|św. Jadwigi Śląskiej]], Plac ks. bpa Wilhelma Pluty, datowany na drugą połowę XIII wieku, z lat 1372–1394, 1572 roku, z połowy XIX wieku, jest najstarszym zabytkiem architektonicznym w mieście; [[kościół halowy]]
* kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem [[Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Zielonej Górze|MB Częstochowskiej]], szachulcowy, zbudowany w latach 1743–1777 jako zbór ewangelicki; wieżę dostawiono kilkanaście lat później. Znajdują się w nim m.in. [[barok]]owy [[ołtarz]] główny, kamienna rokokowa [[chrzcielnica]] oraz szereg rzeźbionych płyt epitafijnych, ul. Mickiewicza
* kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem [[Kościół Najświętszego Zbawiciela w Zielonej Górze|Najświętszego Zbawiciela]], zbudowany w latach 1915–1917 dla [[parafiaParafia|parafii]] ewangelicko-augsburskiej. W 1946 przejęty przez [[katolicyzmKatolicyzm|katolików]]. Z racji znakomitej akustyki w świątyni odbywają się koncerty. W 1926 roku wykonano tu słynne wówczas oratorium „Quo vadis” [[Feliks Nowowiejski|Feliksa Nowowiejskiego]] z udziałem kompozytora. Jego fundatorem był [[Georg Beuchelt]], znany przemysłowiec, ul. Ułańska
* kościół staroluterański, obecnie ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy, ul. Kazimierza Wielkiego, z lat 1909–1911
* [[Kościół Najświętszej Maryi Królowej Polski w Zielonej Górze|kaplica staroluterańska]], obecnie polskokatolicki pod wezwaniem MB Królowej Polski, ul. Pieniężnego 25 b, 1860 roku
Linia 144:
* [[Cmentarz żydowski w Zielonej Górze|cmentarz żydowski]], ul. Wrocławska 60a, z 1814 roku: dom pogrzebowy, ogrodzenie murowane
* fragmenty murów obronnych, z XIV wieku
* wieża Łazienna, z XV wieku, jest pozostałością po średniowiecznym systemie [[murMur|obwarowań]] miejskich. Jej nazwa wzięła się od położonej w pobliżu [[Łaźnia publiczna|łaźni]] miejskiej. Bywa również nazywana – Głodową w wyniku zburzenia oryginalnej wieży Głodowej, która stała kilkadziesiąt metrów dalej. W czasach [[średniowiecze|średniowiecznych]] wieża służyła jako więzienie, pl. Pocztowy
* [[Ratusz w Zielonej Górze|ratusz]], z XVI wieku, XVIII wieku, w swej głównej części z wieżą powstał w XV wieku, co pokazuje odsłonięta spod tynku wnęka po fasadzie. Ciekawostką jest fakt, iż ratuszowa wieża w wyniku błędów konstrukcyjnych jest nieznacznie odchylona od pionu{{Fakt|data=2012-09}}. Codziennie o 12 z wieży ratusza odgrywany jest hejnał miasta pt. "Hymn Ziemi Lubuskiej"<ref>{{Cytuj |autor = przez Janina Blikowska-7 kwietnia 2017 |tytuł = Miasta z muzycznym symbolem |data = 2017-04-06 |data dostępu = 2020-10-05 |opublikowany = regiony.rp.pl |url = https://regiony.rp.pl/archiwum/13328-miasta-z-muzycznym-symbolem |język = pl-PL}}</ref>
* domy, ul. Bankowa 1, 4, 5, 6, XIX wieku/XX wieku
Linia 190:
* domy, ul. Sobieskiego 2, 3, 4/6, 5, 8/10, 9, 9a, 12, 14, z XVIII/XIX wieku
* dom, ul. Sowińskiego 2, z początku XX wieku
* domy, Stary Rynek 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 28 piwnice domu z XVII wieku, XVIII wieku, XIX wieku, XX wieku; rynek stanowi centralny punkt miasta od XIV wieku do dziś. Był przez stulecia głównym placem [[handelHandel|handlowym]], przez który przebiegał też główny trakt komunikacyjny
* domy, ul. Strzelecka 3, 4, 12, 14, 16, 18, 22, z XVIII/XIX wieku
* dom, ul. Świętojańska 6, z XVIII/XIX wieku
Linia 223:
[[Plik:Zielona Góra, sala koncertowa.jpg|mały|[[Filharmonia Zielonogórska]]]]
[[Plik:Zielona Góra al. Niepodległości 3-5, Teatr Lubuski (2).jpg|mały|Budynek [[Lubuski Teatr w Zielonej Górze|Teatru Lubuskiego]]]]
Pierwszy teatr miejski i operowy w Hali Miejskiej otwarto 1 kwietnia 1931 roku [[operaOpera|operą]] ''[[Madame Butterfly]]''. Autorem projektu budynku był Oskar Kaufmann, twórca m.in. [[Volksbühne Berlin|Volksbühne]] i Renaissance-Theater w Berlinie. Gmach mieścił wielofunkcyjną scenę, przystosowaną do wystawiania dzieł zarówno dramatycznych, muzycznych, baletowych, a także oper i wyświetlania filmów. Widownia liczyła 730 miejsc<ref>{{Cytuj |autor=Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła |tytuł=Zielona Góra. Zarys dziejów |miejsce=Poznań |wydawca=Wydawnictwo Poznańskie |data=1991 |isbn=83-210-0865-8}}</ref>. Po II wojnie światowej zaniechano wystawiania oper w mieście, natomiast mocno rozwinął się teatr miejski, miasto dorobiło się stałego zespołu (przed wojną teatr działał na zasadzie impresariatu). Po wojnie funkcjonowały w mieście teatralne zespoły amatorskie, z których największą sławę zdobyły dwa: ''Amatorski Teatr Kolejarza'' i ''Reduta'', skupiona wokół Polskiej Wełny. To ze zrębów tych zespołów ukształtował się zawodowy kształt ówczesnego Państwowego Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Działalność Teatru zainaugurowała ''Zemsta'' w reżyserii Róży Gelli-Czerskiej (24 listopada 1951, nieoficjalna prapremiera 19 listopada 1951). Po roku 1990 zamknięto Scenę Lalkową, którą współtworzyła Halina Lubicz, legendarna aktorka Teatru. Lubuski Teatr w Zielonej Górze (w takim kształcie nazwa funkcjonuje od lutego 2019) posiada dwie sceny: Dużą Scenę im. Stanisława Cynarskiego i Scenę Kameralną im. Stanisława Hebanowskiego.
 
W mieście działa ponadto [[Filharmonia Zielonogórska]] oraz towarzystwo śpiewacze ''[[Cantores Viridimontani]]'', organizujące koncerty muzyki dawnej, m.in. barokowej, w tutejszych kościołach.
Linia 373:
Zgodnie ze swą nazwą, Zielona Góra jest miastem słynącym z terenów zielonych, otoczonym zwartym pierścieniem lasów, stanowiących fragment tzw. [[Bory Zielonogórskie|Borów Zielonogórskich]]. Ich powierzchnia na terenie miasta wynosi blisko 50 procent (47%, tj. 2667 ha w porównaniu do ok. 4% tzw. zieleni miejskiej – dane z 2010 roku<ref>[http://www.zielonagora.pl/PL/1113/Tereny_miejskie/ Zielona Góra – Tereny miejskie].</ref>). Po poszerzeniu granic miasta w 2015 tereny zielone zajmują 55 proc. powierzchni. Z tego najważniejszymi terenami zielonymi są lasy okalające miasto<ref name=":0" />. Lasy te ubogie są w cieki wodne, będące zasadniczo odnogami albo [[Zimny Potok|Zimnego Potoku]] (północ), albo [[Śląska Ochla|Śląskiej Ochli]] (południe). Według danych Nadleśnictwa Zielona Góra ok. 90% populacji drzew stanowi sosna. Występują też fragmenty [[Dąbrowa (las)|dąbrów]] (tereny zachodnie) oraz na obniżeniach terenowych łęg [[jesion]]owo-[[Olsza|olszowy]].
 
Zielonogórskie lasy wspomniane są już w 1429, gdy do skutku doszła transakcja sprzedaży miastu [[Las Nadodrzański|„Oderwaldu”, Lasu Odrzańskiego]] w pobliżu wsi [[Krępa (Zielona Góra)|Krępa]]. Ciekawostką lasów Zielonej Góry jest występowanie [[kasztanKasztan jadalny|kasztana jadalnego]], licznie reprezentowanego też na terenie miasta, również wśród jego pomników przyrody. Do innych najpopularniejszych gatunków pomników przyrody w mieście zaliczane są: [[cis pospolity]], [[topola kanadyjska]], [[dąb szypułkowy]] i [[cypryśnik błotny]].
 
Obecność dużych obszarów leśnych w mieście i w jego otoczeniu stwarza korzystne warunki dla wielu gatunków zwierząt. Na początku XXI w. stwierdzono obecność 11 gatunków [[płazyPłazy|płazów]], z których najczęstszym jest [[ropucha szara]], występująca na podmokłych terenach obrzeży miasta. Wśród [[gadyGady|gadów]], najczęściej występują [[padalec zwyczajny]] oraz [[jaszczurka zwinka]]. Jedynym zaś gatunkiem [[Węże|węża]] jest [[Zaskroniec zwyczajny|zaskroniec]], pojawiający się najczęściej w lasach w pobliżu tzw. [[Dzika Ochla|Dzikiej Ochli]].
 
Zielona Góra posiada bogatą i zróżnicowaną populację [[ptakiPtaki|ptaków]]. Liczbę gatunków szacuje się na ponad 150. Obok popularnych gatunków synantropijnych (związanych z osiedlami ludzkimi), takich jak m.in. [[Wróbel zwyczajny|wróble]], [[Kawka zwyczajna|kawki]], [[Jaskółkowate|jaskółki]] czy [[Gołąb skalny|gołębie]] pojawiają się też gatunki rzadsze, jak [[Jastrząb zwyczajny|jastrząb]], [[łozówka]], [[pliszka siwa]], [[Białorzytka zwyczajna|białorzytka]] czy [[Makolągwa zwyczajna|makolągwa]].
 
Jednym z najpopularniejszych gatunków ptaków w Zielonej Górze jest [[srokaSroka zwyczajna|sroka]]. Jej zagęszczenie w mieście jest najwyższe w kraju i stanowi jeden z najwyższych znanych zagęszczeń w [[Eurazja|Eurazji]] – ponad 30 gniazd/km² (2011). Znaczny przyrost osobników obserwuje się od lat 80. XX w.<ref>[http://www.gazetalubuska.pl/pupile/art/7881586,w-zielonej-gorze-srok-mamy-chyba-najwiecej-w-kraju,id,t.html Gazeta Lubuska, 19.01.2011].</ref>.
 
Słabo zróżnicowaną gatunkowo jest populacja [[ssakiSsaki|ssaków]]. Najczęściej widywanym gatunkiem jest [[sarna europejska]]. Licznie występuje nawet w najbliższym sąsiedztwie osiedli miejskich, szczególnie w okolicy [[Ulice w Zielonej Górze|Szosy Kisielińskiej]] czy [[Ulice w Zielonej Górze|ul. Batorego]]. Bardzo licznie występują [[Jeżowate|jeże]], [[Lis|lisylis]]y ([[Lis rudy|Vulpes vulpes]]), [[Dzik euroazjatycki|dziki]] oraz [[borsuk]] i [[kuna domowa]]. Rzadziej spotykanym gatunkiem jest np. [[Tchórz zwyczajny|tchórz]] czy jeleń [[Jeleń szlachetny|Cervus elaphus]]. Oczywistymi przedstawicielami ssaków są [[gryzonie]] – zarówno szkodniki, jak [[szczur wędrowny]] i [[mysz domowa]], jak i licznie występująca w zielonogórskich parkach [[Wiewiórka pospolita|wiewiórka]].
 
=== Atrakcje przyrodnicze ===
Linia 573:
[[Plik:Zielona Gora downtown.JPG|mały|upright|Biurowiec PGNiG. Dzielnica biurowo-administracyjna.]]
{{Kategoria główna|Przedsiębiorstwa w Zielonej Górze}}
Na koniec grudnia 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Zielonej Górze obejmowała 1664 mieszkańców, co stanowi [[stopaStopa bezrobocia|stopę bezrobocia]] na poziomie 2,4% do aktywnych zawodowo<ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Zielona Góra i Gorzów Wlkp. I – XII 2019 r. |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = zielonagora.stat.gov.pl |url = https://zielonagora.stat.gov.pl/infografiki-w-us/zielona-gora-i-gorzow-wlkp-i-xii-2019-r-,117,1.html |język = pl}}</ref>.
 
Zielonogórska gospodarka to przede wszystkim przemysł informatyczny (producent dekoderów do telewizji satelitarnej [[Advanced Digital Broadcast|ADB Polska Sp. z o.o.]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Contact |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = ADB |url = https://www.adbglobal.com/about-adb/contact/ |język = en-US}}</ref>, producent systemów GPS [[Hertz Systems]]<ref>{{Cytuj |tytuł = GPS {{!}} Army {{!}} Security Systems {{!}} Space {{!}} Alarms {{!}} Hertz Systems |data dostępu = 2020-02-10 |url = http://www.hertzsystems.com/ |język = pl}}</ref>, producent oprogramowania [[Streamsoft]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Streamsoft – Producent systemów ERP |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = Streamsoft |url = https://www.streamsoft.pl/ |język = pl}}</ref>), przemysł elektryczny (producent aparatury elektrycznej [[Lumel|Lumel S.A.]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Urządzenia i systemy automatyki {{!}} Montaż SMT/THT {{!}} Lumel |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = www.lumel.com.pl |url = https://www.lumel.com.pl/}}</ref>, producent elektroniki oświetleniowej LUG S.A<ref>{{Cytuj |tytuł = LUG – ledowe oprawy oświetleniowe, oświetlenie ewakuacyjne, LED, przemysłowe, uliczne |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = www.lug.com.pl |url = https://www.lug.com.pl/}}</ref>.), przemysł metalowy (producent konstrukcji stalowych [[Zastal|Zastal S.A.]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Zastal SA – Biura – Biuro – Wynajem – Zielona Góra – Firma |data dostępu = 2020-02-11 |opublikowany = www.zastal.pl |url = http://www.zastal.pl/}}</ref>, producent budowy maszyn i obróbki metali [[Falubaz|Falubaz Polska S.A.]]), przemysł włókienniczy (producent włóknin [[Novita|Novita S.A.]]), przemysł drzewny ([[Stelmet S.A.]]<ref>{{Cytuj |autor = Centrum Technologii Internetowych CTI- www.ctinet.pl |tytuł = Stelmet S.A. – Drewniana architektura ogrodowa, ogrodzenia i dekoracje |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = Stelmet S.A. |url = https://www.stelmet.com/ |język = pl}}</ref>), czy przemysł spożywczy (producent lodów i mrożonek [[Nordis|Nordis sp. z o.o.]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Strona główna – Nordis – lody i produkty mrożone, doskonała jakość i cena |data dostępu = 2020-02-11 |opublikowany = www.nordis.com.pl |url = http://www.nordis.com.pl/}}</ref>). Istotną gałęzią przemysłu spożywczego jest również produkcja alkoholi – ongiś produkowano tu znaczne ilości wina, dziś produkuje się m.in. wódkę ([[Wyborowa]] [[Pernod Ricard]] S.A.<ref>{{Cytuj |tytuł = Wyborowa w Zielonej Górze ma 70 lat; inwestycje sięgnęły ostatnio 40 mln zł – Alkohole papierosy |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = www.portalspozywczy.pl |url = http://www.portalspozywczy.pl/alkohole-uzywki/wiadomosci/wyborowa-w-zielonej-gorze-ma-70-lat-inwestycje-siegnely-ostatnio-40-mln-zl,137927.html |język = pl}}</ref>). W Zielonej Górze swój oddział wydobywczy ma [[Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo|PGNiG S.A.]]<ref>{{Cytuj |tytuł = O/ Zielona Góra – Portal korporacyjny |data dostępu = 2020-02-12 |opublikowany = pgnig.pl |url = http://pgnig.pl/zielona-gora/o-zielona-gora}}</ref>
Linia 579:
Ponadto na terenie miasta swoją siedzibę mają m.in. [[Cinkciarz.pl]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Wielowalutowe usługi finansowe |data dostępu = 2020-02-11 |opublikowany = Cinkciarz.pl |url = https://cinkciarz.pl/ |język = pl}}</ref>, [[eobuwie.pl]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Modne buty damskie, męskie, dziecięce oraz torebki {{!}} eobuwie.pl |data dostępu = 2020-02-11 |opublikowany = eObuwie |url = https://www.eobuwie.com.pl/ |język = pl}}</ref> czy [[Denley.pl]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Moda męska – odzież męska – sklep online {{!}} Denley.pl |data dostępu = 2020-02-11 |opublikowany = www.denley.pl |url = https://www.denley.pl/main-pol.html}}</ref>.
 
Od 2005 na terenie miasta znajduje się utworzona przez władze [[Strefa Aktywności Gospodarczej „Spalony Las” w Zielonej Górze|Strefa Aktywności Gospodarczej „Spalony Las”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Strefa Aktywności Gospodarczej |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = Inwestycje Zielona Góra |url = https://inwestycjezielonagora.pl/inwestycje/strefa-aktywnosci-gospodarczej |język = pl}}</ref> oraz od 2010 w dzielnicy Nowy Kisielin [[Lubuski Park Przemysłowo-Technologiczny]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Geneza powstania {{!}} Lubuski Park Przemysłowo-Technologiczny |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = lppt.pl |url = http://lppt.pl/geneza-powstania/}}</ref>, którego część jest podstrefą [[Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna|Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = LPPT – strefa ekonomiczna w Nowym Kisielinie |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = Inwestycje Zielona Góra |url = https://inwestycjezielonagora.pl/inwestycje/lppt-strefa-ekonomiczna-w-nowym-kisielinie |język = pl}}</ref>. Tu działa m.in. zielonogórska firma [[Ekoenergetyka-Polska S.A.|Ekoenergetyka-Polska S.A.]], która jest europejskim liderem w projektowaniu i produkcji stacji szybkiego ładowania autobusów elektrycznych<ref>{{Cytuj |tytuł = Strona główna |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = Ekoenergetyka-Polska Sp. z o.o. |url = https://ekoenergetyka.com.pl/pl/ |język = pl}}</ref>. W lutym 2020 przy siedzibie firmy został otwarty [[Ekoen]] – pierwsza w Polsce, najnowocześniejsza w Europie stacja paliw alternatywnych dla samochodów elektrycznych<ref>{{Cytuj |tytuł = Wyborcza.pl |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = zielonagora.wyborcza.pl |url = https://zielonagora.wyborcza.pl/zielonagora/7,35182,25672349,glosna-inwestycja-w-zielonej-gorze-dziala-juz-pierwsza-w-polsce.html?disableRedirects=true}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Ekoenergetyka otwiera Ekoen. Nowe podejście do ładowania pojazdów EV |data dostępu = 2020-02-10 |opublikowany = www.transport-publiczny.pl |url = https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/ekoenergetyka-otwiera-ekoen-nowe-podejscie-do-ladowania-pojazdow-ev-zdjecia-63793.html |język = pl}}</ref>.
 
W 2019 w Zielonej Górze powstał oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN<ref>{{Cytuj |tytuł = W Lubuskiem powstanie Park Technologii Kosmicznych i oddział CBK PAN |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = www.urania.edu.pl |url = https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/w-lubuskiem-powstanie-park-technologii-kosmicznych-i-oddzial-cbk-pan |język = pl}}</ref>, którego celem ma być wykształcenia kadry naukowej, na której będzie się opierać działalność laboratoriów badawczych powstającego w mieście Parku Technologii Kosmicznych. W jego ramach powstanie siedem laboratoriów, które mają być gotowe do końca 2021 roku<ref>{{Cytuj |tytuł = Pierwsza firma w Parku Technologii Kosmicznych już jest. Co dalej? |data = 2019-09-11 |data dostępu = 2020-02-07 |opublikowany = plus.gazetalubuska.pl |url = https://plus.gazetalubuska.pl/pierwsza-firma-w-parku-technologii-kosmicznych-juz-jest-co-dalej/ar/c1-14416111 |język = pl}}</ref>.
Linia 593:
Zielona Góra jest [[Miasto na prawach powiatu|miastem na prawach powiatu]]. Mieszkańcy wybierają do [[Rada gminy|rady miasta]] 25 [[radny]]ch. Są oni wybierani w 5 okręgach wyborczych<ref>{{Cytuj |tytuł = w sprawie podziału Miasta na stałe... – Akty prawne – Miasto Zielona Góra |data dostępu = 2020-02-19 |opublikowany = bip.zielonagora.pl |url = https://bip.zielonagora.pl/akty/1/10278/w_sprawie_podzialu_Miasta_na_stale_okregi_wyborcze_oraz_ustalenia_ich_granic_i_numerow_oraz_liczby_radnych_wybieranych_w_kazdym_okregu__EF_BB_BF/}}</ref>. Organem wykonawczym władz jest [[prezydent miasta]]. Funkcję prezydenta od 26 listopada 2006 sprawuje [[Janusz Kubicki (samorządowiec)|Janusz Kubicki]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Prezydent Miasta – Miasto Zielona Góra |data dostępu = 2020-02-18 |opublikowany = bip.zielonagora.pl |url = https://bip.zielonagora.pl/13/Wladze_Miasta/}}</ref>. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta przy ulicy Podgórnej 22. Sesje Rady Miasta Zielona Góra odbywają się w [[Ratusz w Zielonej Górze|ratuszu]] na Starym Rynku<ref>{{Cytuj |tytuł = Rada Miasta – Miasto Zielona Góra |data dostępu = 2020-02-17 |opublikowany = bip.zielonagora.pl |url = https://bip.zielonagora.pl/8/Rada_Miasta/}}</ref>.
 
Od 1999 miasto jest siedzibą [[samorządSamorząd województwa|samorządu województwa]], [[Marszałek województwa|marszałka województwa]], zarządu [[województwoWojewództwo lubuskie|województwa lubuskiego]] i [[Sejmik Województwa Lubuskiego|Sejmiku Województwa Lubuskiego]] oraz jednostek im podporządkowanych, a także starosty [[powiatPowiat zielonogórski|powiatu zielonogórskiego]]. W mieście znajduje się delegatura Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wielkopolskim]] oraz administracja zespolona z [[Wojewoda|wojewodą]]:
* [[Inspekcja Weterynaryjna|Wojewódzki Inspektorat Weterynarii]]
* [[Inspekcja Ochrony Środowiska|Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska]]
Linia 651:
=== Transport drogowy ===
Przez miasto przechodzą drogi krajowe [[Droga ekspresowa S3 (Polska)|S3]], [[Droga krajowa nr 27 (Polska)|DK27]], [[Droga krajowa nr 32 (Polska)|DK32]] oraz wojewódzkie [[Droga wojewódzka nr 279|DW279]], [[Droga wojewódzka nr 280|DW280]], [[DW281]], [[DW282]] i [[Droga wojewódzka nr 283|DW283]]
Miasto posiada również sieć [[obwodnicaObwodnica|obwodnic]]. Północny odcinek obwodnicy jest nazywany Trasą Północną.
{{Zobacz też|Ulice w Zielonej Górze}}
 
Linia 676:
{{Osobny artykuł|Miejski Zakład Komunikacji w Zielonej Górze}}
[[Plik:Zielona góra mzk bus autobus 17.jpg|mały|Autobus elektryczny na przystanku przy Urzędzie Miasta]]
Miasto posiada rozwiniętą sieć transportu publicznego: 26 linii autobusowych dziennych i 3 linie nocne<ref>{{Cytuj |tytuł = Wykaz linii autobusowych – Miejski Zakład Komunikacji w Zielonej Górze |data dostępu = 2020-06-15 |opublikowany = www.mzk.zgora.pl |url = https://www.mzk.zgora.pl/wykaz-linii-autobusowych}}</ref>. MZK Zielona Góra {{Fakt|przewożą codziennie ponad 80 000 pasażerów|data=2008-10}}. W każdym [[autobus]]ie znajdują się automaty [[bilet]]owe, które w połączeniu z automatami biletowymi na przystankach stanowią jedyną formę dystrybucji biletów w mieście. Autobusy komunikacji miejskiej w Zielonej Górze noszą barwy miasta – [[barwaBarwa biała|biały]], [[barwaBarwa zielona|zielony]] i [[barwaBarwa żółta|żółty]]. Na przystankach funkcjonuje zdigitalizowany system informacji o czasie oczekiwania linii w oparciu o sieć [[Global Positioning System|GPS]].
 
=== Transport wodny ===
Linia 683:
 
=== Transport lotniczy ===
Zielona Góra jest położona blisko [[lotniskoLotnisko|lotniska]]: [[Port lotniczy Zielona Góra-Babimost|towarowo-pasażerskiego w Babimoście]] (33&nbsp;km). Port lotniczy w Babimoście obsługuje połączenia do Warszawy. Natomiast, w dzielnicy [[Przylep (Zielona Góra)|Przylep]] znajduje się [[lotniskoLotnisko Zielona Góra-Przylep|lotnisko sportowo-rekreacyjne]] Aeroklubu Ziemi Lubuskiej (7&nbsp;km od centrum miasta). Dalsze porty lotnicze znajdują się w [[Poznań|Poznaniu]] (109&nbsp;km), [[Wrocław]]iu (140&nbsp;km) i w [[Berlin]]ie (164&nbsp;km).
 
Około 20&nbsp;km na zachód od miasta znajduje się [[lądowisko Grabowiec]]. W 2012 otwarto oficjalnie sanitarne [[Lądowisko Zielona Góra-Szpital Uniwersytecki im. Karola Marcinkowskiego|lądowisko]] przy ul. Zyty 26.
Linia 731:
; Katolicyzm
[[Plik:Zielona Góra, kościół Najświętszego Zbawiciela.jpg|mały|[[Kościół Najświętszego Zbawiciela w Zielonej Górze|Kościół Najświętszego Zbawiciela]]]]
* [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]] – Zielona Góra leży w [[metropoliaMetropolia szczecińsko-kamieńska|metropolii szczecińsko-kamieńskiej]], stolica [[diecezjaDiecezja zielonogórsko-gorzowska|diecezji zielonogórsko-gorzowskiej]] i siedziba [[biskup]]a. Na terenie miasta znajdują się trzy [[dekanat]]y: [[Dekanat Zielona Góra – Ducha Świętego|Zielona Góra – Ducha Świętego]], [[Dekanat Zielona Góra – Podwyższenia Krzyża Świętego|Podwyższenia Krzyża Świętego]] i [[Dekanat Zielona Góra – św. Jadwigi|Świętej Jadwigi]], 19 kościołów parafialnych w tym:
** [[Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze|Konkatedra pw. św. Jadwigi Śląskiej]]
** [[Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Zielonej Górze|kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej]]
Linia 835:
* [[Wataha Rugby Club Zielona Góra]] – pierwszoligowy klub rugby
* [[Wataha Zielona Góra]] – klub futbolu amerykańskiego ([[Liga Futbolu Amerykańskiego|LFA1]])
* [[AZS Uniwersytet Zielonogórski (piłka siatkowa)|AZS UZ Zielona Góra]] ([[piłkaPiłka siatkowa|siatkówka]], [[piłka ręczna]], [[futsal]], [[brydż sportowy]], [[tenis stołowy]])
* [[ZKS Palmiarnia Zielona Góra]] – superligowy klub tenisa stołowego
* [[Aeroklub Ziemi Lubuskiej]] w dzielnicy [[Przylep (Zielona Góra)|Przylep]]
Linia 846:
* [[Zielonogórski Klub Jeździecki Przylep-Lotnisko]]
* [[Zielonogórski Klub Karate Kyokushin]]<ref>http://www.kyokushin.zgora.pl.</ref>
* [[Zielonogórski Ludowy Klub Lekkoatletyczny|ZLKL Zielona Góra]] – klub [[lekkoatletykaLekkoatletyka|lekkoatletyczny]]
* [[GKT Nafta Zielona Góra]] – klub tenisowy
* Bractwo Biegaczy Zielona Góra
Linia 853:
; Obiekty sportowe
[[Plik:PLK 17052014 Hala CRS w Zielonej Górze podczas meczu Tauron Basket Ligi.jpg|mały|[[Centrum Rekreacyjno-Sportowe w Zielonej Górze|Hala MOSiR-u]] podczas meczu Tauron Basket Ligi]]
* [[Centrum Rekreacyjno-Sportowe w Zielonej Górze|Hala MOSiR]] – znajduje się przy [[Ulice w Zielonej Górze|ulicy Sulechowskiej]] , wybudowana w 2010, jako część nowoczesnego [[Centrum Rekreacyjno-Sportowe w Zielonej Górze|Centrum Rekreacyjno-Sportowego]] . Jest halą widowiskowo-sportową z pełnowymiarowym boiskiem do koszykówki na 5 080 miejsc siedzących. Na niej swoje mecze rozgrywa ekstraligowy klub koszykarski [[Zastal Zielona Góra]]. W skład CRS-u wchodzi też m.in. kryty 25-metrowy basen oraz [[aquapark]]. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji zarządza też kilkoma mniejszymi [[boiskoBoisko|boiskami]], salą [[akrobatykaAkrobatyka|akrobatyczna]] oraz kortami [[tenis|tenisowymi]]owymi.
*[[Stadion MOSiR w Zielonej Górze|Stadion MOSiR]] przy ul. Sulechowskiej - powstał w latach 50-tych XX w. na bazie przedwojennego boiska. Wielokrotnie odnawiany, ostatnio w 1999 - kiedy to uzyskał wymiar i wygląd europejski. Posiada pełnowymiarowe boisko piłkarskie, na którym mecze rozgrywa [[III liga polska w piłce nożnej|III-ligowy piłkarski]] klub [[Lechia Zielona Góra]]. Jest jednocześnie stadionem [[Lekkoatletyka|lekkoatletyczny]]<nowiki/>m na 7 tys. widzów. Stadion jest częścią kompleksu obiektów sportowych zarządzanych przez MOSiR przy ul. Sulechowskiej, Urszuli oraz Amelii, przy których znajdują się 3 pełnowymiarowe boiska piłkarskie (w tym 1 z nawierzchni sztuczną), 10 kortów tenisowych, hala [[Akrobatyka|akrobatyczno]]-sportowa, hala lekkoatletyczna i hala do koszykówki<ref>{{Cytuj |tytuł = MOSiR Zielona Góra |data dostępu = 2020-11-18 |opublikowany = www.mosir.zgora.pl |url = https://www.mosir.zgora.pl/}}</ref>.
* [[Stadion Żużlowy w Zielonej Górze|Stadion ZKŻ Falubaz Zielona Góra]] znajduje się przy [[Ulice w Zielonej Górze|ulicy Wrocławskiej]], 29 co do wielkości [[stadion]] w Polsce. Jego pojemność wynosi 15 tys. osób, w tym 14 tys. miejsc siedzących. Stadion wybudowany został w 1926 i wielokrotnie przebudowywany i remontowany. W 2007 oddano do użytku nowy budynek klubowy oraz zamontowano oświetlenie stadionu. Zimą na stadionie instalowane jest pełnowymiarowe lodowisko. Stadion ma zostać przebudowany, m.in. przebudowany będzie pierwszy łuk, trybuny zostaną powiększone do 20 tys. miejsc. Koszt przebudowy to ok. 50 mln zł<ref>[http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/zielona-gora/art/7776311,stadion-zuzlowy-bedzie-mial-pojemnosc-20-tys-miejsc,id,t.html Stadion żużlowy będzie miał pojemność 20 tys. miejsc] [dostęp 2009-07-18].</ref>. W 2010 oddano nową trybunę z zadaszeniem mogącą pomieścić 6 tys. ludzi, dzięki czemu liczba miejsc siedzących z 12 tys. zwiększyła się do 14 tys.
Linia 865:
== Dzielnice i osiedla Zielonej Góry ==
[[Plik:Zielona Góra - plan.svg|mały|Osiedla Zielonej Góry]]
Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego, prawnego podziału administracyjnego miasta. Nie są zgodnie z art.5 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. [[jednostkaJednostka pomocnicza gminy|jednostkami pomocniczymi gminy]] (z wyjątkiem utworzonej 2 stycznia 2015 r. dzielnicy [[Nowe Miasto (Zielona Góra)|Nowe Miasto]]). Nazwy osiedli i dzielnic funkcjonują jako nazwy potoczne poszczególnych obszarów miasta.
{{Układ wielokolumnowy | liczba = 2 |
* [[Chynów (Zielona Góra)|Chynów]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Zielona_Góra”