|
X
{{Statek infobox
|nazwa = MV Montevideo Maru
|grafika = MV Montevideo Maru.jpg
|opis grafiki =
|poprzednie nazwy =
|bandera = JPN
|wariant bandery =
|numer IMO =
|call sign =
|port macierzysty =
|właściciel =
|armator = [[Mitsui O.S.K. Lines|Osaka Shosen Kaisha]]
|operator =
|towarzystwo klasyfikacyjne =
|typ = [[statek pasażerski]]
|materiał =
|stocznia = [[Mitsubishi Heavy Industries|Mitsubishi Zosen Kakoki Kaisha]], [[Nagasaki]] {{flaga|JPN}}
|data budowy =
|data wodowania =
|data eksploatacji = 1926
|data wycofania =
|data zatonięcia = 1 lipca 1942
|wyporność =
|wyporność całkowita =
|nośność =
|załoga =
|pasażerowie =
|długość = 131
|długość linii wodnej =
|długość kadłuba =
|długość po pokładzie =
|szerokość = 17
|zanurzenie = 11
|wysokość =
|pojemność = 7267
|pojemność brutto =
|pojemność netto =
|pojemność TEU =
|masa całkowita =
|silnik = 2 x Mitsubishi-Sulzer 6ST60
|moc silnika = 4600 KM
|liczba śrub = 2
|prędkość = 14,5
|commons =
}}
'''MV „Montevideo Maru”''' – [[Japonia|japoński]] [[Statek motorowy|motorowiec]] [[statek pasażerski|pasażerski]], należący do linii żeglugowej [[Mitsui O.S.K. Lines|Osaka Shosen Kaisha]], oddany do służby w 1926 roku.
W [[Dwudziestolecie międzywojenne|okresie międzywojennym]] jednostka kursowała na trasach łączących Japonię z portami [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. Po wybuchu [[Wojna na Pacyfiku|wojny na Pacyfiku]] została przejęta przez [[Nippon Kaigun|Cesarską Marynarkę Wojenną]] i była wykorzystywana jako statek transportowy. 1 lipca 1942 roku „Montevideo Maru” został zatopiony u wybrzeży [[Luzon]]u przez [[United States Navy|amerykański]] [[okręt podwodny]] [[USS Sturgeon (SS-187)|USS „Sturgeon”]]. Statek przewoził wtedy ponad 1050 [[Australia|Australijczyków]] – [[Jeńcy alianccy w niewoli japońskiej|jeńców wojennych]] i internowanych cywilów, spośród których nikt nie ocalał.
„Montevideo Maru” jest zaliczany do tzw. japońskich „piekielnych statków”. Jego zatonięcie było największą katastrofą morską w historii Australii.
== Dane techniczne ==
„Montevideo Maru” był [[Statek motorowy|motorowym]] [[Statek pasażerski|statkiem pasażerskim]] o długości 131 [[metr]]ów, [[Szerokość całkowita|szerokości]] 17 metrów i [[Zanurzenie|zanurzeniu]] 11 metrów. [[Wyporność]] wynosiła 7267 [[Tona|ton]]<ref name="DS">{{cytuj stronę|url=https://www.derbysulzers.com/shiplaplatamaru.html|tytuł=Santos Maru 1925–1944, La Plata Maru, 1926–1945, Montevideo Maru 1926–1942. OSK Lines|opublikowany=derbysulzers.com|data dostępu=2020-11-17|data=2011-07-06|język=en}}</ref>.
Podstawowy napęd stanowiły dwa [[Silnik o zapłonie samoczynnym|silniki dieslowskie]]<ref name="AWM">{{cytuj stronę|url=https://www.awm.gov.au/articles/encyclopedia/montevideo_maru|tytuł=Montevideo Maru – sinking of the Montevideo Maru, 1 July 1942|opublikowany=awm.gov.au|data dostępu=2020-11-17|język=en}}</ref> Sulzer 6ST60 o łącznej mocy 4600 [[Koń mechaniczny|KM]], oba wyprodukowane w zakładach [[Mitsubishi]] w [[Nagasaki]]<ref name="DS"/>. Jednostka posiadała także cztery silniki pomocnicze o łącznej mocy 810 KM. Była wyposażona w dwie [[Śruba okrętowa|śruby]]. Jej prędkość wynosiła 14,5 [[Węzeł (jednostka prędkości)|węzła]]<ref name="DS"/>.
== Historia ==
=== Okres międzywojenny ===
[[Plik:Affiche émigration JP au BR-déb. XXe s..jpg|thumb|Plakat japońskiego rządu zachęcający do emigracji do [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. Emigranci stanowili w okresie międzywojennym większość pasażerów „Montevideo Maru”]]
Podobnie jak jego dwie bliźniacze jednostki{{u|uwaga1}} został zbudowany w stoczni [[Mitsubishi Heavy Industries|Mitsubishi Zosen Kakoki Kaisha]] w [[Nagasaki]] na zamówienie linii żeglugowych [[Mitsui O.S.K. Lines|Osaka Shosen Kaisha]] (OSK). Do służby wszedł w 1926 roku<ref name="DS"/>.
„Montevideo Maru” i dwa pozostałe motorowce pasażerskie należące do OSK obsługiwały trasy żeglugowe z portów japońskich do [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. W latach 1926–1941 jednostka odbyła liczne rejsy na ten kontynent: zarówno trasą wschodnią (przez [[Singapur]] i [[Ocean Indyjski]]), jak i trasą zachodnią (przez [[Kanał Panamski]]). Jej portami docelowymi były m.in. [[Montevideo]] w [[Urugwaj]]u i [[Buenos Aires]] w [[Argentyna|Argentynie]]<ref name="DS"/>.
Pasażerami statków OSK byli zazwyczaj Japończycy udający się na [[Emigracja|emigrację]] do Ameryki Południowej. W styczniu 1941 roku na pokładzie „Montevideo Maru” podróżowała do [[Brazylia|Brazylii]] oficjalna delegacja japońskiego Ministerstwa Handlu i Przemysłu<ref name="DS"/>.
=== II wojna światowa ===
Po wybuchu [[Wojna na Pacyfiku|wojny na Pacyfiku]] „Montevideo Maru” został przejęty przez [[Nippon Kaigun|Cesarską Marynarkę Wojenną]]. Jednostka była odtąd wykorzystywana do transportu żołnierzy i wyposażenia. Wzięła m.in. udział w zajęciu [[Makasar]]u na [[Celebes]]ie<ref name="AWM"/>.
=== Zatopienie ===
[[Plik:USS Sturgeon;0818707.jpg|thumb|[[USS Sturgeon (SS-187)|USS „Sturgeon”]]]]
28 maja 1942 roku „Montevideo Maru” wypłynął z [[Surabaja|Surabaji]] na [[Jawa|Jawie]], by 9 czerwca zacumować w [[Rabaul]]u na [[Nowa Brytania|Nowej Brytanii]]<ref name="DS"/>. Trzynaście dni później na statek załadowano ponad tysiąc [[Australia|Australijczyków]]: żołnierzy i cywilów, których Japończycy wzięli do niewoli po zdobyciu Nowej Brytanii i [[Nowa Irlandia|Nowej Irlandii]]<ref name ="NAU">{{Cytuj stronę|url=https://www.news.com.au/news/dark-days-of-wwii-in-rabaul-retold/news-story/b8f12ff90eb725be1485ce335d63c254?sv=58f8f03980f12b9f93e4dec5183c9919|tytuł= Dark days of WWII in Rabaul retold|opublikowany= news.com.au|data=2009-10-06|data dostępu=2020-11-14|język=en}}</ref>. Mimo, że „Montevideo Maru” przewoził jeńców wojennych, Japończycy nie wystąpili do [[Alianci (II wojna światowa)|aliantów]] o zagwarantowanie jednostce bezpiecznego przejścia, nie zapewnili jej także eskorty<ref name="AWM"/>, ani stosownych oznaczeń<ref name ="NAU"/>.
Po wyjściu z Rabaulu „Montevideo Maru” minął od wschodu [[Filipiny|Archipelag Filipiński]], po czym obrał kurs na wyspę [[Hajnan]]<ref name="AWM"/>. 30 czerwca, krótko po godzinie 22:00, nieopodal północno-zachodniego wybrzeża [[Luzon]]u, zygzakujący i zaciemniony statek został dostrzeżony przez [[United States Navy|amerykański]] [[okręt podwodny]] [[USS Sturgeon (SS-187)|USS „Sturgeon”]]. Przez blisko cztery godziny amerykańska jednostka nie była w stanie dogonić szybko płynącego statku, jednakże w pewnym momencie „Montevideo Maru” zwolnił, co pozwoliło „Sturgeonowi” zbliżyć się na odległość strzału<ref name="DS"/>. 1 lipca o godzinie 2:29 nad ranem dwie z czterech wystrzelonych [[Torpeda|torped]] dosięgły japońską jednostkę. Dzieła zniszczenia dopełniła eksplozja zbiornika paliwa na rufie. Statek zatonął po jedenastu minutach. Nie ocalał żaden z australijskich jeńców i internowanych, którym japońska załoga najprawdopodobniej nawet nie próbowała udzielić pomocy. Spośród 88 Japończyków{{u|uwaga2}}, którzy znajdowali się na statku, siedemnastu przeżyło katastrofę i późniejszy marsz przez filipińską [[Dżungla|dżunglę]]<ref name="AWM"/>.
Po zakończeniu wojny australijski śledczy, mjr Harold S. Williams, odnalazł i przetłumaczył na język angielski zapisaną w [[Katakana|katakanie]] listę pasażerów „Montevideo Maru”, którą Cesarska Marynarka Wojenna przekazała 6 stycznia 1943 roku Biuru ds. jeńców wojennych przy japońskim Ministerstwie Wojny. Z raportu, który Williams przesłał do Australii wynikało, że na pokładzie statku znajdowało się 845 jeńców (178 podoficerów i 667 szeregowców) oraz 208 cywilów – łącznie 1053 osoby. W ciągu kolejnych kilkudziesięciu lat liczba ta była wielokrotnie przywoływana w publikacjach poświęconych losom statku i przewożonych nim jeńców. Z dokładnej analizy oryginalnych dokumentów, które rząd Japonii przekazał do Australii w 2012 roku, wynika jednak, że japońska lista zawierała dane 209 cywilów, co oznaczałoby, że na statek zaokrętowano w rzeczywistości 1054 Australijczyków<ref name="NAA">{{cytuj stronę|url=http://montevideomaru.naa.gov.au/about/|tytuł=About the list|opublikowany=montevideomaru.naa.gov.au|data dostępu=2020-11-17|język=en}}</ref>. Zarówno liczba, jak i personalia australijskich pasażerów wciąż nie mogą być jednak uznane za ostatecznie potwierdzone<ref name="AWM"/><ref name="NAA"/>. Zatopienie „Montevideo Maru” jest uznawane za największą katastrofę morską w historii Australii<ref name="DS"/><ref name ="NAU"/><ref name ="SMH">{{Cytuj stronę|url= https://www.smh.com.au/national/mick-and-bill-and-the-others-remembered-20070127-gdpc62.html|autor=Alan Ramsey|tytuł= Mick and Bill and the others remembered |opublikowany=smh.com.au|data=2007-01-27|data dostępu=2020-11-14|język=en}}</ref>.
Rząd Japonii nie poinformował rządu Australii o śmierci jeńców i internowanych. Na wielokrotne zapytania o los Australijczyków zaginionych po upadku Nowej Brytanii, przekazane za pośrednictwem [[Państwa neutralne podczas II wojny światowej|neutralnej]] [[Szwajcaria|Szwajcarii]], [[Tokio]] odpowiedziało, że żadna z tych osób nie znajduje się w japońskich rękach. Prawda o losie pasażerów „Montevideo Maru” wyszła na światło dzienne dopiero po [[Kapitulacja Japonii|kapitulacji Japonii]] w 1945 roku<ref name="DS"/>.
„Montevideo Maru” zaliczany jest do grona tzw. piekielnych statków (ang. ''Hell ships''), tj. japońskich jednostek służących do transportu [[Jeńcy alianccy w niewoli japońskiej|jeńców wojennych]]{{odn|Margolin|2013|s=307–311}}, na których w czasie wojny na Pacyfiku zginęło około 10,8 tys. alianckich żołnierzy{{odn|Daws|1994|s=297}}.
== Pamięć ==
[[Plik:Rabaul and Montevideo Maru memorial Nov 2012.JPG|thumb|Rzeźba upamiętniająca [[Zdobycie Rabaulu|obrońców Rabaulu]] i ofiary zatonięcia „Montevideo Maru”. [[Australian War Memorial]]]]
W lutym 2004 roku na terenie kompleksu [[Ogród botaniczny|ogrodów botanicznych]] w [[Ballarat]] odsłonięto pomnik upamiętniający Australijczyków, którzy w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] przebywali w niewoli [[Państwa Osi|państw Osi]]. Jednym z jego elementów jest obelisk-tablica, poświęcony jeńcom, którzy zginęli na „Montevideo Maru”<ref name="JJE">{{cytuj stronę|url=http://www.jje.info/lostlives/places/mmmballarat.html|tytuł=Places – Memorials – Montevideo Maru Memorial at Ballarat POW Memorial|opublikowany=jje.info|data dostępu=2020-11-17|język=en}}</ref>.
W [[Simpson Harbour]] pod Rabaulem znajduje się pamiątkowy głaz z tablicą, upamiętniający, iż z tego portu „Montevideo Maru” wraz z australijskimi jeńcami wypłynął w ostatni rejs<ref name="JJE2">{{cytuj stronę|url=http://www.jje.info/lostlives/places/montevideomaru.html |tytuł=Places – New Britain – Montevideo Maru |opublikowany=jje.info|data dostępu=2020-11-17|język=en}}</ref>.
W lipcu 2012 roku na terenie [[Australian War Memorial]] w [[Canberra|Canberrze]] odsłonięto wykonaną z nierdzewnej stali rzeźbę dłuta Jamesa Parretta, upamiętniającą Australijczyków, którzy zginęli w czasie [[Zdobycie Rabaulu|obrony Rabaulu]] i na pokładzie „Montevideo Maru”<ref name ="RMMM">{{Cytuj stronę|url=https://www.awm.gov.au/visit/visitor-information/sculpture-garden/rabaul-montevideo-mar-memorial|tytuł=Rabaul and Montevideo Maru memorial|opublikowany=awm.gov.au|data dostępu=2020-11-14|język=en}}</ref>.
Do tragedii „Montevideo Maru” nawiązuje australijski zespół rockowy [[Midnight Oil]] w swym utworze ''In the Valley''<ref name="Rock">{{cytuj stronę|url=https://midnight-oil.info/discography/song/In-The-Valley|tytuł=In the Valley|opublikowany=midnight-oil.info|data dostępu=2020-11-17|język=en}}</ref>.
== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="uwaga1">„Santos Maru” i „La Plata Maru”.</ref>
<ref name="uwaga2">Członków załogi i strażników, którzy pilnowali jeńców.</ref>
}}
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę|nazwisko = Daws|imię =Gavan|tytuł =Prisoners of the Japanese. POWs of World War II in the Pacific|wydawca = William Morrow&Company, Inc.|miejsce = New York|rok =1994|isbn = 0-688-14370-9|język=en|odn=tak}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko = Margolin|imię = Jean-Luis |tytuł = Japonia 1937–1945. Wojna Armii Cesarza|wydawca = Wydawnictwo Akademickie „Dialog” |miejsce = Warszawa|rok = 2013|isbn = 978-83-63778-16-3|odn=tak}}
{{Kontrola autorytatywna}
[[Kategoria:Katastrofy morskie]
[[Kategoria:Japońskie statki]
[[Kategoria:Japońskie okręty zatopione w czasie II wojny światowej]
[[Kategoria:Motorowce]
[[Kategoria:Statki i okręty zatopione na Morzu Południowochińskim]
[[Kategoria:Statki i okręty zatopione przez okręty podwodne]
[[Kategoria:Statki pasażerskie]
| 