Muchomor zielonawy: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
+ka
poprawa przek., WP:SK, drobne redakcyjne, drobne techniczne, wikizacja
Linia 20:
|wikispecies =
}}
[[Plik:2011-10-26 Amanita phalloides (Fr.) Link 177883.jpg|thumb]]
[[Plik:Amanita phalloides a1 (2).JPG|thumb]]
[[Plik:Amanita phalloides 1.JPG|thumb]]
[[Plik:Amanita phalloides - young.JPG|thumb]]
Linia 34:
Ma około 20 [[synonim (taksonomia)|synonimów naukowych]]<ref >{{Cytuj stronę |url= http://www.speciesfungorum.org/Names/SynSpecies.asp?RecordID=178962|tytuł= Species Fungorum |data dostępu = 2013-09-20|język=en}}</ref>.
 
Nazwę muchomor sromotnikowy podał [[Franciszek Błoński (botanik)|Franciszek Błoński]] w 1889 r., [[Władysław Wojewoda]] w 1992 r. zaproponował nazwę muchomor zielonawy, uważając ją za bardziej sensowną, odnoszącą się do barwy tego grzyba. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też dawniej jako muchomor bulwiasty i podsadka słupiakowata<ref name=checklist>{{Cytuj książkę |nazwisko= Wojewoda |imię= Władysław |autor link=Władysław Wojewoda |tytuł= Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski |wydawca=W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences |miejsce=Kraków |rok=2003 |isbn= 83-89648-09-1}}</ref>.
 
== Morfologia ==
Linia 40:
Średnica 5-15 cm, za młodu półkulisty, potem dzwonkowato-łukowaty, w końcu rozpostarty. Skórka gładka, przy brzegu nieprążkowana, składa się z przylegających i promieniście ułożonych włókienek. Kolor biało zielonkawy, oliwkowo zielonkawy, szarozielony, brunatnozielony, na brzegu zwykle jaśniejszy, czasem żółtawy. Na słońcu, oraz u starszych okazów kolor jest wypłowiały<ref name=wag>{{Cytuj książkę|imię=Pavol|nazwisko=Škubla |tytuł=Wielki atlas grzybów |miejsce=Poznań |data=2007 |wydawca=Elipsa|isbn= 978-83-245-9550-1}}</ref>. Skórka łatwo daje się ściągnąć i często występują na niej białe resztki osłony<ref name=Gminder>{{Cytuj książkę |nazwisko= Gminder |imię= Andreas |tytuł= Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej |wydawca= |miejsce= |rok=2008 |isbn= 978-83-258-0588-3}}</ref>.
; [[Trzon grzyba|Trzon]]:
Wysokość do 15 cm, grubość do 2 cm. Jest walcowaty, w nasadzie zakończony [[bulwa (grzyby)|bulwą]] o średnicy do 4 cm. Bulwa otoczona jest wysoką, białawą i odstającą pochwą. Kolor trzonu białawy z odcieniem żółtawo-zielonkawym. Posiada wyraźny, zwisający [[pierścień (grzyby)|pierścień]] o kolorze od białego do żółtawego. Powyżej pierścienia trzon jest gładki, pod pierścieniem występują delikatne łuski, czasami tworzące zygzakowaty wzór<ref name=wag/>.
; [[Miąższ grzyba|Miąższ]]:
Biały, nie zmienia koloru po przełamaniu. U młodych [[okaz]]ów miąższ ma łagodny zapach, u starych pachnie nieco ziemniakami. Smak przyjemny<ref name=wag/>.
Linia 54:
 
== Znaczenie ==
Grzyb [[mikoryzaMykoryza|mikoryzowy]]<ref name=checklist/>, dla ludzi [[grzyby trujące|śmiertelnie trujący]]. Dla wielu drobnych zwierząt, np. ślimaków i owadów jest nieszkodliwy<ref name=griz>{{Cytuj książkę|imię=Till R.|nazwisko=Lohmeyer |imię2=Ute |nazwisko2=Kũnkele|tytuł=Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-1-40547-937-0}}</ref>. Muchomor sromotnikowy wraz z [[muchomor jadowity|muchomorem jadowitym]] (''Amanita virosa'') są najsilniej trującymi grzybami występującymi w Polsce. Muchomor sromotnikowy jest też niebezpieczny z tego powodu, że ma łagodny smak i może być pomylony z wieloma innymi gatunkami grzybów<ref name=Wojewoda/>. Jest odpowiedzialny za większość śmiertelnych zatruć grzybami na całym świecie. Już 30 g tego grzyba może być dawką śmiertelną (duży owocnik waży ok. 60 g)<ref>Benjamin, Denis R. (1995). Mushrooms: Poisons and Panaceas—A Handbook for Naturalists, Mycologists and Physicians. New York: WH Freeman and Company. {{ISBN|0-7167-2600-9}}</ref>.
 
== Właściwości trujące ==
Linia 61:
Okres objawów może trwać kilkanaście godzin<ref name=":0" />. Czasami następuje na jakiś czas poprawa samopoczucia, jednak jest ona złudna, toksyny nie przestają działać i niszczą wątrobę, nerki i inne narządy ciała. W wątrobie następuje jej stłuszczenie, martwica i zanik [[glikogen]]u, wystąpić może także [[hipoglikemia]], a nawet drgawki hipoglikemiczne. Wskutek uszkodzenia nerek występuje [[azotemia]], [[hipochloremia]], [[Przewlekła choroba nerek|mocznica]]. Trucizny te uszkadzają również inne narządy. W wyniku uszkodzenia jelit występują krwawe biegunki, w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego [[niedokrwistość]], w wyniku uszkodzenia serca jego stłuszczenie i niedomoga krążenia ([[sinica (objaw)|sinica]]). Śmierć następuje po 2–3 dniach, a przy słabszym zatruciu nawet po 10–13 dniach<ref name="Chmielewski">{{Cytuj książkę |nazwisko= Chmielewski |imię= Tadeusz |tytuł= Farmakologia |wydawca= |miejsce= PZWL |rok= 1966 |isbn=}}</ref>.
 
Przy każdym podejrzeniu zatrucia grzybami należy się bezzwłocznie udać do lekarza. Należy zachować resztki niespożytych grzybów (oznaczenie gatunku jest istotne przy leczeniu). Nie należy leczyć się we własnym zakresie. Zatrucie muchomorem sromotnikowym leczy się w szpitalu, jest trudne i nie zawsze skuteczne<ref name=griz/>. Największym zagrożeniem dla życia jest nieodwracalne uszkodzenie wątroby. Często jej przeszczep jest jedynym sposobem uratowania życia ludzi po zatruciu tym grzybem<ref>Pinson{{Cytuj CW,|autor Daya= MR,C. BennerW. KGPinson, NortonM. RL,R. Deveney KEDaya, AscherK. NL, RobertsG. JPBenner, LakeR. JR,L. Kurkchubasche AGNorton, RagsdaleK. JWE. (MayDeveney 1990).|tytuł = "Liver transplantation for severe Amanita phalloides mushroom poisoning". |czasopismo = American Journal of Surgery |data = 1990 |wolumin = 159 (|numer = 5 |s = 493–499 |doi = 10.1016/s0002-9610(05):81254-1 493–9|pmid = 2334013|język=en|dostęp=z}}</ref>.
 
ObecnieW trwajądrugiej dekadzie XXI w. rozpoczęto testy kliniczne w celu weryfikacji doniesień<ref>{{Cytuj|tytuł=Deadly mushrooms: Santa Cruz protocol is becoming known internationally|data dostępu=2017-10-19|url=http://www.santacruzsentinel.com/article/NE/20170113/NEWS/170119826|język=en}}</ref> o skutecznościmożliwości lekustosowania [[Sylibina|sylibiny]] w leczeniu zatruć muchomorem zielonawym<ref name=":1">{{Cytuj|autor=Cat Adams|tytuł=The Most Dangerous Mushroom|czasopismo=Slate|data=2014-02-10|data dostępu=20172020-1011-1923|issn=1091-2339|url=http://www.slate.com/articles/health_and_science/medical_examiner/2014/02/most_dangerous_mushroom_death_cap_is_spreading_but_poisoning_can_be_treated.html|język=en-US}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj |autor = Kathy T. Vo, Martha E. Montgomery, S. Todd Mitchell, Pieter H. Scheerlinck, Daniel K. Colby, Kathryn H. Meier, Susan Kim-Katz, Ilene B. Anderson, Steven R. Offerman, Kent R. Olson, Craig G. Smollin|tytuł = Amanita phalloides Mushroom Poisonings — Northern California, December 2016 |czasopismo =MMWR MorbMorbidity Mortaland WklyMortality RepWeekly Report |data = 2017|wolumin = 66 | numer = 21 | s = 549–553|data=2 czerwca 2017|urldoi =https://www.cdc 10.gov15585/mmwr/volumes/66/wr/mm6621a1.htmmm6621a1 |pmid = 28570504 |pmc = PMC5657817|język=en}}</ref>. Sylibina jest dopuszczona do użytku w Europie<ref name=":2" />. Należy zauważyć że muchomor zielonawy (sromotnikowy) w Stanach, skąd pochodzą doniesienia o skuteczności sylibiny, przeskoczył na inne symbionty niż w Europie<ref name=":1" />.
 
== Gatunki podobne ==