Wersja z 22:25, 16 lut 2021 edytuj Nous (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 31 093 edycje m →‎Kryzys i dominacja wielkich rodów ← poprzednia edycja		Wersja z 22:26, 16 lut 2021 edytuj anuluj edycję Nous (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 31 093 edycje m →‎Wojny przełomu XVI i XVII stulecia, rebelie celalî i zmiany w osmańskiej armii następna edycja →
Linia 138: === Wojny przełomu XVI i XVII stulecia, rebelie celalî i zmiany w osmańskiej armii === Rebelie celalî były jednym z widomych świadectw upadku ~~skuteczności~~ osmańskiej armii. Kolejna [[Wojna persko-turecka (1578–1590)\|wojna z Safawidami]], jaka toczyła się w latach 1578 - 1590, zakończyła się zwycięstwem Osmanów i zajęciem przez nich [[Kaukaz (region)\|Kaukazu]], [[Azerbejdżan Irański\|Azerbejdżanu]] i zachodniego Iranu aż do [[Nahawand]]u. Te sukcesy były jednak w dużej mierze rezultatem zaabsorbowania szacha [[Abbas I Wielki\|Abbasa I]] walkami z [[Chanat Buchary\|chanem Buchary]] [[Abd Allah-chan II\|Abdullahem II]] (1557 - 1598) i w latach 1603 - 1606 odbił on utracone terytoria, wykorzystując zaangażowanie Osmanów w [[III wojna austriacko-turecka\|wojnę z Austrią]] (1593 - 1606). To w trakcie tego ostatniego konfliktu Osmanowie zetknęli się z nowym sposobem prowadzenia wojny, wykorzystującym fortyfikacje polowe oraz współdziałanie pikinierów z muszkieterami. Pomimo [[Bitwa pod Mezőkeresztes\|zwycięstwa pod Mezőkeresztes]] w 1596 kolejne walki dobitnie pokazały, że nadal polegająca głównie na timariockiej kawalerii osmańska armia ma poważne trudności w starciu z tak zorganizowanymi oddziałami i {{odn\|Fierro\|2011\|s=346 - 347, 358}}{{odn\|İnalcık\|2006\|s=54}} „era osmańskiej militarnej supremacji nad europejskimi przeciwnikami dobiegła końca”{{odn\|Fierro\|2011\|s=347}}. Wojna ostatecznie pozostała nierozstrzygnięta, jednak kończący ją [[traktat w Zsitvatörök]] z 1606 przewidywał zwolnienie Habsburgów z płaconego dotychczas Osmanom trybutu{{odn\|İnalcık\|2006\|s=54 - 55}}{{odn\|Fierro\|2011\|s=346}}. Ogromne koszty długotrwałych wojen z Iranem i Austrią były istotną przyczyną rosnącej presji podatkowej państwa, co doprowadziło do rebelii celalî. Doświadczenia z wojny z Austrią oraz klęski poniesione w walce z nowo sformowanym przez Abbasa korpusem muszkieterów zmusiły osmański rząd do podjęcia prób zreformowania armii. Zwiększono ponad dwukrotnie liczbę janczarów zaś szeregi piechoty wzmocniono także zatrudniając ochotników, potrafiących posługiwać się bronią palną (te nowe oddziały nazywano [[Sejmen (segban)\|sejmenami]]). Jednocześnie ponieważ kawaleria nie była już tak potrzebna jak dawniej, a trzeba było znaleźć pieniądze na utrzymanie nowych oddziałów, wiele [[timar]]ów zamieniono w dzierżawy podatkowe. Ubocznym skutkiem tych reform była utrata przez korpus janczarów elitarnego charakteru. Zostało do niego dopuszczonych wielu rdzennych Turków, co osłabiło znaczenie [[dewszirme\|devşirme]]. Sejmenowie rekrutowali się spośród [[raja\|râya]], którzy przeniknęli także w szeregi timariotów, i to złamanie fundamentalnej dla całego ustroju zasady monopolu [[askerî]] na służbę sułtanowi przez ówczesnych osmańskich komentatorów było uważane za główną przyczynę zmierzchu imperium{{odn\|İnalcık\|2006\|s=59 - 61}}{{odn\|Fierro\|2011\|s=346 - 347, 358}}.

Wikipedysta:Nous/brudnopis7: Różnice pomiędzy wersjami