Amir Chosrou Dehlawi: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:"A Muslim Pilgrim Learns a Lesson in Piety from a Brahman", Folio from a Khamsa (Quintet) of Amir Khusrau Dihlavi MET CAT 12r1 89A.jpg|thumb|200px|''Muzułmański pielgrzym pobiera lekcję pobożności od [[bramin]]a, który płynie ku swojemu bóstwu''. [[Basawan]], miniatura w rękopisie ''Chamse'' Amira ChosrowaChosrou sporządzonym pod patronatem [[Akbar]]a (1556-1605) w latach 1597-1598. Zbiory [[Metropolitan Museum of Art]]{{odn|Blair|Bloom|2012|s=294}}<ref>{{cytuj stronę| url = https://www.metmuseum.org/art/collection/search/446563 | tytuł = "A Muslim Pilgrim Learns a Lesson in Piety from a Brahman", Folio from a Khamsa (Quintet) of Amir Khusrau Dihlavi | data dostępu = 26 stycznia 2021 r. | autor = | opublikowany = Metropolitan Museum of Art | język = en}}</ref>]]

Pomiędzy 1298 a 1301 napisał utwór naśladujący ''Chamse'' Nezamiego, który, chociaż nie osiąga subtelności i głębi oryginału, posiada niewątpliwie inne walory, takie jak angażująca narracja, lekki ton oraz poetycki artyzm<ref name=Schimmel/><ref name=Sharma>{{cytuj stronę| url = https://iranicaonline.org/articles/kamsa-amir-kosrow | tytuł =ḴAMSA OF AMIR ḴOSROW | data dostępu = 22 stycznia 2021 | autor = Sunil Sharma | opublikowany = [[Encyclopædia Iranica|Encyclopaedia Iranica]] | język = en}}</ref>. Amir Chosrou dokonał zmian w niektórych epizodach, motywacjach bohaterów i języku pierwowzoru. Znikły filozoficzna głębia i społeczny wymiar poezji Nezamiego, ale właśnie to obniżenie poziomu na tym polu, przy jednoczesnym pójściu w kierunku większego wyrafinowania języka, było zgodne z gustem epoki. Nezami pisał swoją ''Chamse'' przez pół swojego życia i już sam ten fakt wyjaśnia, czemu Amir ChosrowChosrou nie mógł doścignąć oryginału, chociaż zdarzały się okresy w literackiej historii, gdy krytycy przyznawali mu pierwszeństwo. Jego ''Chamse'' jest niemal o połowę krótsza od dzieła Nezamiego{{odn|Rypka|1968|s=608}}. ''Chamse'' Amira ChosrowaChosrou była czytana i naśladowana tak samo często jak pierwowzór, m.in. przez [[Maulana Dżami|Dżamiego]], [[Ali Szer Nizamaddin Nawoi|Nawojego]] i [[Maktabi Szirazi|Maktabiego]]. Ze względu na bogactwo przedstawianych historii była także często ilustrowana<ref name=Schimmel/><ref name=Sharma/>.

Ważniejszy był jednak wkład Amira w rozwój innego rodzaju poezji – historycznej [[epika|epiki]], uprawianej w ramach gatunku ''[[masnawi]]'', w której porzucił tradycyjne tematy zaczerpnięte z baśni lub mitu na rzecz śmiałego historycznego i lokalnego realizmu. Pierwszym z tego rodzaju utworów było ''Gheran as-sadajn'' (''Koniunkcja dwóch szczęśliwych gwiazd'') z 1289, napisane na zlecenie [[Muiz-ud-din Kajkubad|Kajkubada]] (1287–1290) i opisujące rywalizację o tron sułtana i jego ojca, [[Nasir ud-Din Bughra-chan|Bughra-chana]], aż do ich ostatecznego pojednania. By uniknąć monotonii, Amir ChosrowChosrou przeplatał partie narracyjne ghazalami i opisami przyrody, co miało się stać charakterystyczną cechą także innych jego dzieł z tej grupy. Krytycy uważają ''Gheran as-sadajn'' za najlepsze z jego ''masnawi''. Powstałe dwa lata później ''Meftah al-fotuh'' (''Klucz do zwycięstw'') było poświęcone czterem zwycięstwom [[Dżalal ud-din Firuz Szach|Firuz Szaha]] i skupiało się na historycznej wierności{{odn|Rypka|1968|s=607}}<ref name=Schimmel/>. Prawdopodobnie najsłynniejszym z historycznych poematów Amira ChosrowaChosrou jest ''Dowalrani Chazer Chan'' albo ''Aszika'', będący historią miłości syna [[Ala ud-din Chaldżi|Ala ad-Dina Chaldżiego]] [[Chizr-chan|Chezr-chana]] i [[Radźputowie|radźpuckiej]] księżniczki, rozbudowaną po tragicznej śmierci księcia w więzieniu w [[Gwalijar]] w 1315<ref name=Schimmel/>{{odn|Kieniewicz|1985|s=250}}. ''Noh sepehr'' (''Dziewięć sfer'') z 1318 opiewało zwycięstwa [[Kutb ud-din Mubarak Szah|Mubarak Szaha]] (1316–1320), przy czym charakteryzowało się szczególnie kunsztowną budową – dziewięć [[Sfera niebieska|sfer niebieskich]] tradycyjnej astronomii reprezentowało dziewięć różnych [[Metrum (poetyka)|metrów]] poematu. Miał on wyjątkowy charakter także ze względu na zawarte w nim opisy kultur, zwyczajów, świąt i języków, które sprawiły że jest doskonałym źródłem wiedzy na temat średniowiecznych Indii. ''Toghlok-name'' zostało napisane pod koniec życia poety na zlecenie sułtana [[Ghijas ud-din Tughlak|Toghlaka]] (1320–1325) i było poświęcone z kolei jego osiągnięciom<ref name=Schimmel/>{{odn|Rypka|1968|s=607 - 608}}.