Wersja z 16:14, 15 lip 2007 edytuj Cień (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 11 608 edycji m +bibiografia, +interwiki ← poprzednia edycja		Wersja z 02:23, 16 lip 2007 edytuj anuluj edycję Cień (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 11 608 edycji m +ilustracje, drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 1: [[Grafika:Pueblos Rio Grande valley.JPG\|right\|thumb\|260px\|Osiedla Indian [[Pueblo]] w dolinie [[Rio Grande]]]] '''Popé''' ('''Po'pay''') (ur. ok. [[1630]] - zm. ok. [[1688]]) - przwódca [[Religia\|religijny]] [[Indianie\|Indian]] z [[Ameryka Północna\|północnoamerykańskiego]] [[Plemię\|plemienia]] [[Tewa]] z osiedla [[Ohkay Owingeh]] (dawnej zwanego Pueblo San Juan), przywódca rewolty Indian [[Pueblo]] z [[Nowy Meksyk\|Nowego Meksyku]] przeciwko [[Hiszpania\|hiszpańskim]] [[Kolonia\|kolonizatorom]] w [[1680]] r. - jedynego skutecznego [[Wojny Indian\|powstania Indian]] przeciw kolonizatorom na zachód od [[Missisipi (rzeka)\|Missisipi]].▼ [[Grafika:Pueblo Acoma.jpg\|right\|thumb\|260px\|Pueblo Acoma. Fotografia [[Ansel Adams]], 1941-42]] [[Grafika:Taos Pueblo Church2.jpg\|right\|thumb\|260px\|Kościół ''San Geronimo'' w Pueblo [[Taos]]; powstały w 1850 r. - jest najmłodszym budynkiem w osiedlu]] ▲'''Popé''' ('''Po'pay''') (ur. ok. [[1630]] - zm~~. ok~~. [[1688]]) - ~~przwódca~~lider [[Religia\|religijny]] [[Indianie\|Indian]] z [[Ameryka Północna\|północnoamerykańskiego]] [[Plemię\|plemienia]] [[Tewa]] z osiedla [[Ohkay Owingeh]] (dawnej zwanego Pueblo San Juan), przywódca rewolty Indian [[Pueblo]] z [[Nowy Meksyk\|Nowego Meksyku]] przeciwko [[Hiszpania\|hiszpańskim]] [[Kolonia\|kolonizatorom]] w [[1680]] r. - jedynego skutecznego [[Wojny Indian\|powstania Indian]] przeciw kolonizatorom na zachód od [[Missisipi (rzeka)\|Missisipi]]. ===Życiorys=== O szczegółach z życia Popé, zwłaszcza tych niezwiązanych z rebelią ~~jego imienia~~, zachowało się niewiele informacji. Wiadomo jedynie, że Popé był jednym z 47 [[Tubylczy Amerykanie\|~~tubylczych Amerykanów~~tubylców]], oskarżonych, aresztowanych i skazanych za praktykowanie "[[Czary\|czarów]]" w [[1675]] r. Trzech ze skazanych Hiszpanie zabrali do ich wiosek w celu wykonania tam pokazowych wyroków. Dwóch z nich zostało [[Powieszenie\|powieszonych]], a jeden powiesił się sam, zanim wykonano na nim wyrok śmierci. Pozostałych 44 - w tym Popé - zostało publicznie [[Chłosta\|wychłostanych]] i skazanych na [[więzienie]]. Kiedy wieści o tym rozeszły się wśród Pueblo, ich liderzy udali się z dużą liczbą wojowników do [[Santa Fe]], gdzie przetrzymywano ~~więźniów~~skazanych. Hiszpański gubernator [[Juan Francisco de Treviño]] zmuszony był uwolnić więźniów, bowiem ~~znaczna część~~wielu żołnierzy z ~~miejscowego~~lokalnego garnizonu walczyła w tym czasie z [[Apacze\|Apaczami]]. ~~Rozgniewany~~Zły na kolonizatorów Popé wrócił do domu i krótko potem ~~przeprowadził~~przeniósł się do puebla [[Taos]], gdzie prawdopodobnie zaplanowano ~~tubylczy bunt~~powstanie 1680 r. Celem tzw. "rewolty Pueblo" było usunięcie hiszpańskich osadników i [[Misje\|misjonarzy]] z ziem Indian Pueblo oraz utrzymanie tradycyjnego stylu życia i religii plemienia. Zbrojny bunt pod przywództwem Popé'a zaplanowano w tajemnicy przed Hiszpanami (a także kobietami z plemienia) na [[13 sierpnia]]. Jednak z obawy przed zdradą wybuch powstania przyspieszono w ostatniej chwili i już [[10 sierpnia]] zaatakowano misje i rozpoczęto oblężenie Santa Fe. Według samych Hiszpanów, już pierwszy atak Indian spowodował śmierć ok. 500 hiszpańskich kolonistów, w tym 21 księży. W dziesiątym dniu oblężenia stu obrońców Santa Fe zabiło w niespodziewanym wypadzie za mury ok. dwustu napastników i wycofało się do fortu, gdzie na rynku powieszono 47 wziętych do niewoli Indian. Był to jednak jeden z nielicznych sukcesów Hiszpanów podczas całej rebelii. W tym samym czasie Popé realizował plan usuwania hiszpańskich śladów z pozostałych terenów ~~plemiennych~~. Zabroniono m.in. ~~uzywania~~używania ~~hiszpańkich~~hiszpańskich nazw i [[Język hiszpański\|języka]], a [[Chrzest\|ochrzczonych]] Indian "oczyszczano" wywarem z [[Jukka\|jukki]]. Niszczono też katolickie kaplice i przedmioty kultu, a sam Popé, ubrany odświętnie, wizytował kolejne puebla i, witany ~~był~~w nich entuzjastycznie ~~przez swoich współplemieńców~~. Rebelia Pueblo zakończyła się pełnym sukcesem, a około 2400 Hiszpanów musiało opuścić niemal cały Nowy Meksyk. Popé miał jednak skłonności do [[despotyzm]]u, a gdy kraj Pueblo nawiedziły susze oraz ataki Apaczów i [[Ute]], został zmuszony do ustępienia na rzecz Luisa Tupatu z osiedla [[Picuris]]. W [[1688]] r. odzyskał na pewien czas wpływy (przynajmniej w niekórych pueblach), lecz krótko potem zmarł.

Popé: Różnice pomiędzy wersjami