Gnesta
Gnesta – miejscowość (tätort) w Szwecji, w regionie administracyjnym (län) Södermanland[a]. Siedziba władz (centralort) gminy Gnesta.
 Gnesta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Gmina | |
| Powierzchnia |
3,93[1] km² |
| Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
(+46) 158 |
| Kod pocztowy |
646 xx |
Położenie na mapie Södermanlandu  | |
Położenie na mapie Szwecji  | |
 59°02′51″N 17°18′44″E/59,047500 17,312222
| |
| Strona internetowa | |
W 2017 Gnesta liczyła 6016 mieszkańców[2].
Położenie edytuj
Miejscowość jest położona w prowincji historycznej Södermanland na południe od jeziora Frösjön, ok. 30 km na południowy zachód od Södertälje w kierunku Nyköping. Przez południową część Gnesty przebiega droga Riksväg 57[3]. Gnesta jest jedną ze stacji przy linii kolejowej Västra stambanan. Ruch pasażerski jest obsługiwany przez sztokholmski Pendeltåg (linia Södertälje–Gnesta). W Gnescie od 20 sierpnia 2007 zatrzymują się także pociągi regionalne SJ (Sörmlandspilen; Sztokholm – Hallsberg)[3].
Historia edytuj
Ślady osadnictwa w okolicach współczesnej Gnesty datowane są na czasy prehistoryczne. W dokumentach pochodzących z XIV w. wzmiankowanych jest kilka nazw ówczesnych okolicznych gospodarstw, m.in. zlatynizowana forma Gnytlistum (Gnesta)[4].
Właściwy rozwój Gnesty nastąpił jednak wraz z rozpoczęciem w 1857 budowy linii kolejowej Västra stambanan, łączącej Sztokholm z Göteborgiem. Odcinek Järna – Gnesta został otwarty 1 października 1861. W ten sposób Gnesta uzyskała bezpośrednie połączenie kolejowe ze Sztokholmem. Uroczyste otwarcie linii Västra stambanan nastąpiło rok później, 4 listopada 1862. W okolicy dworca kolejowego w Gnescie powstała w tym czasie osada kolejowa i pierwsze zakłady przemysłowe, m.in. fabryka zapałek i zakład produkujący cygara. Położony ok. 25 km na południowy wschód od Gnesty zamek Tullgarn był jedną z letnich rezydencji szwedzkiej rodziny królewskiej. Etap kolejowy podróży ze Sztokholmu kończyli na stacji w Gnescie królowie Oskar II i Gustaw V, którzy w dalszej drodze do Tullgarn wykorzystywali transport konny lub samochodowy[5].
W 1883 Gnesta uzyskała status municipalsamhälle. Miejscowość liczyła wówczas 779 mieszkańców. Nastąpił szybki rozwój Gnesty, zahamowany nieco w 1 połowie XX w., kiedy zbudowano przebiegającą bardziej na południowy wschód linię kolejową z Järna do Nyköping i następnie do Åby i dalej do Norrköping (Nyköpingsbanan). Na początku lat 40. XX w. nastąpiła rozbudowa miejscowości. Rozbudowa była kontynuowana w latach 50. i 60. XX w.[4]
Przynależność administracyjna edytuj
W 1955 Gnescie nadano status köping. Gmina Gnesta köping została przekształcona w wyniku reformy administracyjnej 1971 w gminę Gnesta (Gnesta kommun), która w 1974 została włączona do gminy Nyköping. 1 stycznia 1992 nastąpił podział gminy Nyköping, w wyniku którego Gnesta stała się ośrodkiem administracyjnym własnej gminy[4].
Demografia edytuj
Liczba ludności tätortu Gnesta (T0752) w latach 1960–2015[2]:
Osoby związane z Gnestą edytuj
- Harry Martinson – pisarz i poeta, członek Akademii Szwedzkiej. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1974.
Galeria edytuj
.JPG)
.JPG)
Uwagi edytuj
- ↑ Do 2015, według definicji SCB, zaliczano niewielki obszar tätortu do regionu Sztokholm (gmina Södertälje).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Statistiska tätorter 2018; befolkning, landareal, befolkningstäthet. Statistikmyndigheten SCB, 2020-03-20. [dostęp 2020-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. (szw.).
- ↑ a b Statistiska centralbyrån: Landareal per tätort, folkmängd och invånare per kvadratkilometer. Vart femte år 1960 - 2017. [dostęp 2018-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-20)]. (szw.).
- ↑ a b Gnesta kommun: Gnesta tätort. [dostęp 2018-12-23]. (szw.).
- ↑ a b c Gnesta kommun: Gnestas historia. [dostęp 2018-12-23]. (szw.).
- ↑ Sörmlands museum: Gnesta. Tack vare stationen. [dostęp 2018-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-24)]. (szw.).