Romuald Rajs: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m HotCat: Usunięto kategorię "Polskie ofiary represji stalinowskich" |
→Biografia: drobne redakcyjne |
||
Linia 3:
== Biografia ==
W latach 1921-1928 uczęszczał do szkoły powszechnej w [[Sanok]]u, następnie do [[Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku|gimnazjum im. królowej Zofii]] w tym samym mieście. W [[1929]] wstąpił do Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich. W [[1934]] ukończył Szkołę Podoficerską w [[Konin]]ie i kurs spadochronowy w Biedrusku. W stopniu kaprala przydzielony został w tym samym roku do 85. Pułku Piechoty 19. Dywizji Piechoty w Nowej Wilejce pod [[Wilno|Wilnem]], a w [[1936]] przeniesiony do 13. Pułku Piechoty jako dowódca plutonu w szwadronie tatarskim. W [[1938]] został przeniesiony do konnego plutonu zwiadu 85. Pułku Piechoty.
'''Kampania 1939 roku'''
W czasie [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]] w [[1939]] wraz z 85. Pułkiem Piechoty został przeniesiony w rejon [[Łowicz]]a i walczył w [[Armia Prusy|Armii "Prusy"]]. Jednostka w której walczył (85. PP) została rozproszona 5-[[6 września]] w walkach pod [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowem Mazowieckim]]. Oddział w którym walczył Rajs został ostatecznie rozbity w dniu [[15 września]] pod [[Lublin]]em. Niedługo potem grupa żołnierzy dowodzona przez Rajsa została zatrzymana w rejonie [[Kowel|Kowla]] przez oddział uzbrojonych Białorusinów, i odesłana do [[Bereza Kartuska|Berezy Kartuskiej]] w celu złożenia broni i zdania koni. Rajs został wkrótce zwolniony i wrócił do [[Wilno|Wilna]].
'''Działalność w Armii Krajowej'''
W konspiracji działał od 1939. W [[1940]] został zatrzymany i osadzony w obozie pracy, gdzie spędził następne dwa miesiące pracując na torfowiskach. Od [[1940]] działał w ZWZ, a następnie AK na Wileńszczyźnie. Od [[1943]] był dowódcą 1. kompanii szturmowej w [[3 Wileńska Brygada AK|3 Wileńskiej Brygadzie AK]] pod dowództwem [[Gracjan Fróg|Gracjana Froga]] ps. "Szczerbiec", odznaczonego orderem [[Order Virtuti Militari|Virtuti Militari]] i [[Krzyż Walecznych|Krzyżem Walecznych]]. Walczył wówczas z Niemcami i litewskimi kolaborantami.
Linia 11 ⟶ 15:
Romuald Rajs na rozkaz "Łupaszki" zdezerterował z ludowego wojska z 29 żołnierzami i od 9 maja 1945 został dowódcą 2. szwadronu Brygady, którego trzonem był uprowadzony pluton. Kiedy 18 stycznia 1945 gen. [[Leopold Okulicki]] ps. "Niedźwiadek" wydał rozkaz rozwiązania Armii Krajowej, V Brygada nie podporządkowała się temu. W dniu 18 sierpnia [[1945]] stoczyła zwycięską potyczkę z oddziałami [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]], [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|UB]] i [[LWP]] w okolicach [[Miodusy|Miodusów]]-[[Dworaki|Dworaków]] w pow. siemiatyckim. Romuald Rajs do dziś jest oskarżany o spalenie 11 maja 1945 r. wsi [[Wiluki]]. W rzeczywistości dokonał tego oddział por. [[Zygmunt Błażejewicz|Zygmunta Błażejewicza]] ps. "Zygmunt", innego podkomendnego mjr. "Łupaszki". W dniu 7 września 1945 r. mjr Z. Szendzielarz wydał rozkaz rozwiązania V Wileńskiej Brygady AK. Dowódcy wchodzących w jego skład 3. i 4. szwadronów podporządkowali się temu, natomiast Rajs postanowił walczyć dalej.
'''Działalność w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym'''
Nawiązał on kontakt z komendantem Okręgu III Białystok Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, mjr. [[Jan Szklarek|Janem Szklarkiem]] ps. "Kotwicz" i wraz ze swoim szwadronem przeszedł do tej organizacji. Został awansowany do stopnia kapitana i 16 września objął funkcję szefa Pogotowia Akcji Specjalnej (PAS) w Okręgu NZW Białystok. Jego oddział, nazywany teraz III Wileńską Brygadą NZW (w sumie 228 żołnierzy), stanowiący największe ugrupowanie NZW na Białostocczyźnie, stoczył wiele walk z grupami operacyjnymi UB, [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego|KBW]] i [[Milicja Obywatelska|MO]].
20 września 1945 r., zaledwie cztery dni po oficjalnym powitaniu II szwadronu w szeregach NZW, mjr "Kotwicz" wydał kpt. "Buremu" rozkaz, który mówił między innymi: {{Cytat|"[...] wskutek 1. agresywnego stosunku PPR [...], 2. załamania się elementów konspiracyjnych na terenie 8. kompanii na skutek silnego obsadzenia terenów tej kompanii przez wywiad wrogi [...]" oddział PAS ma przeprowadzić pacyfikację terenów południowo-wschodnich powiatu bielskiego. Akcja miała być wymierzona nie tylko w siatkę agenturalną resortu bezpieczeństwa, powinna mieć również charakter "odwetu na wrogiej ludności do sprawy konspiracyjnej"}} Po 1944 tereny powiatu Bielsk Podlaski uważane były przez organizacje konspiracyjne za niebezpieczne dla partyzantki niepodległościowej ze względu na liczniejszą niż gdzie indziej agenturę NKWD i UB, składającą się w znacznej części z osób narodowości białoruskiej, najczęściej również byłych członków Komunistycznej Partii Polski (KPP) i Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi (KPZB). Organizacje konspiracyjne zwalczały ją z całą bezwzględnością. Za współpracę z NKWD czy UB groziła kara śmierci. Wcześniej, w 1939 ujawniły się na tych terenach uzbrojone oddziały, które mordowały polskich żołnierzy oraz cywilów. Po wkroczeniu Armii Czerwonej rabowano polskie majątki, mordowano ich właścicieli, organizowano struktury partii komunistycznej, nawiązywano współpracę z NKWD i milicją w akcji zwalczania polskiego podziemia w latach 1939-1941 oraz udział w sporządzaniu list do wywózek na Syberię. Komitet Powiatowy PPR w Bielsku w 1945 był liczebnie najsilniejszy w województwie - z około 300 członków niemal wszyscy byli Białorusinami.
Rozkaz z [[20 września]] 1945 dla oddziału kpt. Rajsa wkrótce zawieszono, z powodu szczupłości sił. Pod koniec roku oddział był już na tyle liczny, ze mógł przystąpić do działań.
[[28 stycznia]] 1946 żołnierze kpt. Rajsa dotarli do wsi [[Łozice (województwo podlaskie)|Łozice]]. Tam rozpoczął się niechlubny rozdział historii "Burego". W ciągu kilku zimowych nocy rozpoczął z ok. dwustuosobowym oddziałem zatrzymania chłopów z lokalnych wsi w okolicach Hajnówki.
III Wileńska Brygada NZW została rozproszona i częściowo rozbita przez KBW 30 kwietnia 1946. W listopadzie tego roku kpt. Rajs otrzymał urlop organizacyjny i wyjechał najpierw do Elbląga, a w marcu 1947 do Karpacza, gdzie jego podwładny z okresu wileńskiego załatwił mu pracę w urzędzie gminy. Po kilku miesiącach kupił pralnię, którą prowadził wraz z żoną.
'''Proces'''
== Epilog ==
| |||