Lipienek: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: drobne redakcyjne
Linia 32:
== Zabytki ==
[[Plik:Lipienek Castle ruin.jpg|thumb|right|Pozostałości murów zamkowych]]
* Zamek krzyżacki w ruinie, wzniesiony przypuszczalnie w latach [[1300]]–[[1330]]. Zamek wzniesiono na długim półwyspie wchodzącym daleko w jezioro (obecnie częściowo wyschnięte). Zamek główny był regularny i czteroskrzydłowy, w planie zbliżony do kwadratu o wymiarach 38&nbsp;m na 39&nbsp;m z wieżą na rogu. Zamek posiadał dwie kondygnacje naziemne i magazynowe poddasza. Dziedziniec obiegały krużganki, a w narożu północno-wschodnim znajdowała się wieża główna. Od wschodu zamek poprzedzony był rozległym otoczonym murem przedzamczem na planie trapezu ze stodołą, oborą, kuźnią, browarem i gorzelnią. Z murów przedzamcza zachowała się jedynie sklepiona kolebkowo piwnica i pozostałości kamiennego muru ograniczającego przedzamcze od zachodu. Wg prof. Stanisława Jóźwiaka w latach 1285-1334 roku była to główna siedziba komtura ziemi chełmińskiej<ref>S. Jóźwiak, Powstanie i rozwój, s. 144–167</ref>, a po likwidacji tej komturii była to siedziba wójta krzyżackiego o nadzwyczajnych uprawnieniach, ponieważ podległego bezpośrednio tylko wielkiemu mistrzowi w [[Malbork]]u. W 1291 roku wydano tu przywilej lokacyjny dla miasta [[Grudziądz]]a. Zamek był na tyle silny, że jesienią 1330 roku nie był w stanie go zdobyć król [[Władysław Łokietek]] mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich, w związku z czym 18 października król zawarł tu rozejm z Krzyżakami. W 1410 roku zamek zajęły wojska Władysława Jagiełły. W 1411 roku Krzyżacy pojmali na zamku wspierającego Polskę rycerza [[Mikołaj z Ryńska|Mikołaja z Ryńska]], którego następnie ścięli na rynku w Grudziądzu. Od II pokoju toruńskiego z 1466 roku przyłączony do Polski i od tego czasu była to siedziba polskich starostów z rodu Kostków i osób z nim spokrewnionych aż do 1655 roku. Ostatnim starostą z rodu był Stanisław Franciszek Kostka<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kostka | imię = Jerzy Antoni | autor = Kostka | tytuł = Kostkowie herbu Dąbrowa | wydawca = Z.P. POLIMER | miejsce = Koszalin | data = 2010 | strony = 338, 339 | isbn = 978-83-89976-40-6}}</ref>. Po nim starostwo przejął z dniem 16 września 1655 r. Albrecht Czerski. Zabudowania zostały częściowo zniszczone w czasie [[Wojna polsko-szwedzka|wojen polsko-szwedzkich]] w [[XVII wiek]]u, a po I rozbiorze Polski w [[1772]] r. rozebrane w większości przez Prusaków<ref>Antkowiak W., Lamparski P., Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej, Toruń, 2000</ref>. Obecnie po zamku widoczne są na powierzchni nieliczne relikty, a jego teren jest trudno dostępny.
 
Wg prof. Stanisława Jóźwiaka w latach 1285-1334 roku była to główna siedziba komtura ziemi chełmińskiej<ref>S. Jóźwiak,
Powstanie i rozwój, s. 144–167</ref>, a po likwidacji tej komturii była to siedziba wójta krzyżackiego o nadzwyczajnych uprawnieniach, ponieważ podległego bezpośrednio tylko wielkiemu mistrzowi w [[Malbork]]u. W 1291 roku wydano tu przywilej lokacyjny dla miasta [[Grudziądz]]a. Zamek był na tyle silny, że jesienią 1330 roku nie był w stanie go zdobyć król [[Władysław Łokietek]] mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich, w związku z czym 18 października król zawarł tu rozejm z Krzyżakami. W 1410 roku zamek zajęły wojska Władysława Jagiełły. W 1411 roku Krzyżacy pojmali na zamku wspierającego Polskę rycerza [[Mikołaj z Ryńska|Mikołaja z Ryńska]], którego następnie ścięli na rynku w Grudziądzu. Od II pokoju toruńskiego z 1466 roku przyłączony do Polski i od tego czasu była to siedziba polskich starostów z rodu Kostków i osób z nim spokrewnionych aż do 1655 roku. Ostatnim starostą z rodu był Stanisław Franciszek Kostka<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kostka | imię = Jerzy Antoni | autor = Kostka | tytuł = Kostkowie herbu Dąbrowa | wydawca = Z.P. POLIMER | miejsce = Koszalin | data = 2010 | strony = 338, 339 | isbn = 978-83-89976-40-6}}</ref>. Po nim starostwo przejął z dniem 16 września 1655 r. Albrecht Czerski. Zabudowania zostały częściowo zniszczone w czasie [[Wojna polsko-szwedzka|wojen polsko-szwedzkich]] w [[XVII wiek]]u, a po I rozbiorze Polski w [[1772]] r. rozebrane w większości przez Prusaków<ref>Antkowiak W., Lamparski P., Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej, Toruń, 2000</ref>. Obecnie po zamku widoczne są na powierzchni nieliczne relikty, a jego teren jest trudno dostępny.
* Dwór klasycystyczny z XIX wieku