Emaus (odpust): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ilustracje, infobox, dopracowanie
drobne techniczne i red.
Linia 3:
|Nazwa = Emaus
|Grafika = Emaus-Odpust2017-UlicaKościuszki-POL, Kraków.jpg
|Opis = Emaus w 2017 roku - odpustoweOdpustowe stragany wzdłuż [[Ulica Tadeusza Kościuszki w Krakowie|ul. Kościuszki]]. w 2017 roku
|Dzień = pierwszy poniedziałek po [[Wielkanoc]]y
|Kraje = {{flaga|POL}} [[Kraków]]
Linia 13:
|Symbole = figurki [[Żydzi|Żydków]]
|Inne nazwy =
|Podobne = ''Siuda Baba'', ''Śmigus-dyngus''
|commons = Category:Emaus w Krakowie
}}
[[Plik:Kraków - Emaus 2008 - stand 2.jpg|thumb|240pxupright=1.1|Tradycyjne figurki Żydków]]
[[Plik:Emaus-TradycyjnePrecelkiOdpustowe-POL, Kraków.jpg|thumb|240pxupright=1.1|Tradycyjne precelki odpustowe]]
[[Plik:Kraków - Emaus 2008 - stand 3.jpg|thumb|240pxupright=1.1|Tradycyjne pierniki odpustowe]]
'''Emaus''' – nazwa zwyczaju ludowego urządzanego w [[Poniedziałek Wielkanocny]] w niektórych miejscowościach [[Polska|Polski]], [[Czechy|Czech]] i [[Słowacja|Słowacji]]. Najbardziej popularny jest Emaus [[Kraków|krakowski]], forma [[odpust]]u, odbywającego się w Poniedziałek Wielkanocny przy [[Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie|klasztorze Norbertanek]] na [[Zwierzyniec (Kraków)|Zwierzyńcu]], nad rzeką [[Rudawa (rzeka)|Rudawą]], tj. u zbiegu ulic Emaus, [[ulica św. Bronisławy w Krakowie|św. Bronisławy]] i [[ulica Tadeusza Kościuszki w Krakowie|Tadeusza Kościuszki]] na jej prawym brzegu i Tadeusza Kościuszki, [[Ulica Senatorska w Krakowie|Senatorskiej]], Kasztelańskiej i [[Ulica Flisacka w Krakowie|Flisackiej]] na lewym brzegu rzeki. Tradycyjnie uroczystą [[odpust parafialny|sumę odpustową]] w Poniedziałek [[Wielkanoc]]ny odprawia [[Biskupi krakowscy|arcybiskup Krakowa]].
 
[[Odpust]]owiOdpustowi towarzyszą kramy z [[kiermasz]]em zabawek ludowych, strzelnice sportowe, karuzele dla dzieci, loterie fantowe itp. Na straganach wyłożone są plastikowe zabawki, pierścionki z kolorowymi oczkami, słodycze, w tym tradycyjne serca z piernika. Osobliwością krakowskiego odpustu są drewniane figurki [[Żydzi|żydowskich grajków]] grajków i Żydków studiujących [[Tora|Torę]]. Innych charakterystycznym elementem Krakowskiego odpustu są tradycyjne, małe precelki nawlekane na nić, tworzące wieniec. Popularności dawnego obyczaju sprzyja bliskie sąsiedztwo [[Las Wolski|Lasku Wolskiego]] i [[Kopiec Kościuszki w Krakowie|Kopca Kościuszki]], tradycyjnych tras spacerowych.
 
Odpust i ulica wzięły nazwę od biblijnej wsi [[Emaus (miejscowość biblijna)|Emaus]], do której podążał [[zmartwychwstanie|zmartwychwstały]] [[Jezus Chrystus|Chrystus]]. Po drodze spotkał dwóch swoich uczniów, przez których nie został rozpoznany: ''Rozmawiali„Rozmawiali oni ze sobą o tym wszystkim, co się wydarzyło. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali ze sobą, sam Jezus przybliżył się i szedł z nimi. Lecz oczy ich były niejako na uwięzi, tak że Go nie poznali''poznali”.
 
Na pamiątkę tej biblijnej historii powszechna była w [[Europa|Europie]], zwłaszcza w okresie [[kontrreformacja|kontrreformacji]] tradycja odwiedzania w drugi dzień świąt wielkanocnych kościoła poza miastem. [[Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie|Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela]] (norbertanek) na Zwierzyńcu znajduje się około 1,5 &nbsp;km od [[Bramy Miejskie w Krakowie|bram średniowiecznego Krakowa]]). Pierwsza wzmianka o krakowskim odpuście pochodzi z rękopisu Giovanniego Paolo Mucantiego – sekretarza legata papieskiego. Mucanti przebywał w Krakowie w latach [[1596]]-[[1597]]1596–1597 i zapisał: {{cytat|W poniedziałek wielkanocny poszedłem oglądać kościół, który nazywają Emaus, gdzie zbiera się wielki tłum obojga płci. Wszystka młodzież i żacy zachowują dawny zwyczaj noszenia dnia tego różdżki wierzbowej, na której rozwinięte są bazie<ref>{{cytuj|autor=Leonard Lepszy, ''|tytuł=Lud wesołków w dawnej Polsce'', |miasto=Kraków |date=1899, |s. 15-18.=15–18}}</ref>}}
Krakowski Emaus był wielkim, uroczystym spacerem mieszczan krakowskich po całym dniu siedzenia za stołem. Przerodził się z czasem w ludową zabawę, rodzaj odpustu<ref>{{cytuj|autor=Hanna Szymanderska, ''|tytuł=Polska Wielkanoc'', Wyd. GLOBAL, |wydawca=Global|miejsce=Warszawa |data=1991, |s. =52}}</ref>. W tym ludowym święcie w XIX wieku brała udział znacząca część mieszkańców Krakowa.
 
Emaus znany był też kiedyś w [[Poznań|Poznaniu]] (obecnie próbuje się wskrzesić tradycję odwiedzania tamtejszego [[Kościół św. Jana Jerozolimskiego za murami w Poznaniu|tamtejszego kościoła św. Jana Jerozolimskiego za murami]]{{fakt}}) oraz do niedawna również w [[Pińczów|Pińczowie]] na wzgórzu [[Święta Anna|św. Anny]] przy [[Kaplica św. Anny w Pińczowie|kaplicy pod tym samym wezwaniem]], ale do czasów obecnych bez przerw przetrwał jedynie w Krakowie.
 
== Inne tradycje wielkanocne w Krakowie i okolicy ==
Linia 34:
* [[Rękawka]]
* [[Siuda Baba]]
 
== Bibliografia ==
# Aleksandra Jaklińska-Duda, ''Krakowskie tradycje Emausu'', Kraków 1977.
# [[Julian Zinkow]], ''Krakowskie podania legendy i zwyczaje'', Kraków 2007.
# {{cytuj książkę |nazwisko=Praca zbiorowa |imię= |autor link= |tytuł=Obyczaje, języki, ludy świata | rozdział= | nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2006 |strony=200 |isbn=9788301148744}}
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
#* Aleksandra Jaklińska-Duda, ''Krakowskie tradycje Emausu'', Kraków 1977.
#* [[Julian Zinkow]], ''Krakowskie podania legendy i zwyczaje'', Kraków 2007.
#* {{cytuj książkę |nazwisko=Praca zbiorowa |imię= |autor link= |tytuł=Obyczaje, języki, ludy świata | rozdział= | nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2006 |strony=200 |isbn=9788301148744}}
 
{{Polskie obrzędy i zwyczaje ludowe}}