Zamek w Malborku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dr. red. |
→Rezydencja królów Polski (1457–1772): źródła/przypisy |
||
Linia 78:
[[Plik:Castillo de Malbork, Polonia, 2013-05-19, DD 17.jpg|mały|Kaplica św. Anny]]{{Osobny artykuł|Umowa z Malborka (1454)}}W czasie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] zamek, dzięki inicjatywie [[Andrzej Tęczyński (zm. 1461)|Andrzeja Tęczyńskiego herbu Topór]], został [[Umowa z Malborka (1454)|sprzedany w roku 1457]] [[Król Polski|królowi polskiemu]] [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi Jagiellończykowi]] za kwotę 190 tysięcy [[floren]]ów (ok. 660 kg złota) przez czeskiego dowódcę [[wojsko najemne|najemników]] [[Ulryk Czerwonka|Ulryka Czerwonkę]], który posiadał zamek w zastawie w zamian za zaległy żołd, z którego wypłatą zalegał Zakon. Król Polski triumfalnie wjechał na zamek w dniu 7 czerwca 1457 roku. Od tej pory, aż do 1772 roku, była to jedna z rezydencji królów Polski. Zamek Wysoki pełnił rolę magazynu, a Wielki Refektarz był miejscem w którym wydawano królewskie przyjęcia. Rezydencja królów Polski mieściła się w Pałacu Wielkich Mistrzów, gdzie udzielano audiencji. Od strony dziedzińca urządzono królewskie komnaty, gdzie zatrzymywali się królowie w drodze do Gdańska. Polskie urzędy miały swoje siedziby na Zamku Średnim – skrzydło północne zajmował starosta, a od 1648 roku także burgrabia, natomiast skrzydło wschodnie zajmował podskarbi ziem pruskich. Od czerwca 1457 roku starostą malborskim był starosta generalny wielkopolski Ścibor Chełmski z [[Poniec]]a, a po nim od października 1459 roku król mianował jednocześnie dwóch dowódców w zamku: wojewodę inowrocławskiego [[Jan Kościelecki (1415–1475)|Jana Kościeleckiego]] i Prandotę Libiszowskiego. Do czasu przejęcia przez nich obowiązków załogą zamku dowodził gubernator Prus [[Jan Bażyński (ok. 1390–1459)|Jan Bażyński]]. W dniu 25 kwietnia 1476 roku na zamku odbył się zjazd, w którym wziął udział król Kazimierz Jagiellończyk i późniejszy [[Kazimierz (święty)|święty Kazimierz]]. W 2 poł. XVI wieku główna wieża otrzymała zegar i hełm renesansowy.
W 1568 roku król [[Zygmunt II August|Zygmunt August]] powołał [[Komisja Morska|Komisję Morską]] (''Commissio Maritima''), której biura znajdowały się w skrzydle wschodnim Zamku Średniego. W latach 1584–1585 i 1592–1601 funkcjonowały na przedzamczu zamku dwie królewskie mennice gdzie bito szelągi i złote [[dukat]]y i [[portugał]]y. W październiku 1587 roku na zamek wjechał uroczyście nowy król [[Zygmunt III Waza]]. W związku z kolejną wizytą króla w 1593 roku, częściowo przebudowano Zimowy Refektarz. Podczas [[Wojna polsko-szwedzka (1626–1629)|wojny ze Szwecją „o ujście Wisły”]] w dniu 17 lipca 1626 roku zamek obległy wojska szwedzkie pod dowództwem [[Gustaw II Adolf|Gustawa Adolfa]]. Polską obroną dowodził podstarości [[Wojciech Pęczławski]], który miał do dyspozycji 300 ludzi. Mimo szczupłych sił i wpuszczenia Szwedów do miasta przez burmistrza Pheninusa, obrońcy zdołali odeprzeć szturmy 7500 atakujących do 19 lipca, gdy Szwedzi wdarli się od wschodu przez przedzamcze i na Zamek Średni<ref>A. Mańkowski, ''Zdobycie zamku malborskiego przez Szwedów 1626 r.'' , „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, t. VI (1923-1925), s. 5-10.</ref>. Obrońcy złożyli honorową kapitulację i w dowód podziwu za mężną obronę pozwolono im 20 lipca odejść do [[Grudziądz]]a. Za utratę zamku, przebywającego w niewoli podstarościego Pęczławskiego skazano zaocznie na karę śmierci. Szwedzi po zdobyciu zamku zbudowali w ciągu dwóch lat 11 ziemnych bastionów. W 1629 roku fortyfikacje powiększono o kolejną linię obronną, którą wojska polskie hetmana [[Stanisław Koniecpolski|Stanisława Koniecpolskiego]] próbowały bezskutecznie zdobyć 25 lipca. W 1635 roku na mocy rozejmu ze Szwedami na zamek wróciły wojska polskie. W czasie strzelania z okazji świętowania Bożego Ciała w 26 maja 1644 doszło do pożaru, w wyniku którego spłonęły dachy nad wszystkimi czterema skrzydłami Zamku Wysokiego, dach nad kościołem zamkowym i gdaniskiem, uszkodzeniu uległy daszki krużganków, spłonął barokowy hełm wieży i znajdujący się na niej zegar. Zamek został wyremontowany po 1647 roku przez [[Gerard Denhoff (syn)|Gerarda Denhoffa]] powołanego na funkcję ekonoma malborskiego przez króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] znacznie go dozbrajając o 66 dział. Krużganki odbudowano w stylu barokowym i wzniesiono nowe dachy nad skrzydłem północnym i zachodnim.
W 1652 roku z nadania króla [[Jana Kazimierza]] [[jezuici]] otrzymali na siedzibę Domek Dzwonnika i objęli kościół NMP i kaplicę św. Anny na Zamku Wysokim. Zakonnicy wyremontowali kościół do 1667 roku i wyposażyli w nowe ołtarze, ambonę, prospekt organowy. W okresie „Potopu szwedzkiego” zamek został oblężony 12 lutego 1656 roku przez oddziały Gustawa Ottona Stenbocka i mimo obrony przez polskie oddziały wojewody Ludwika Wejhera, a po jego śmierci – przez Jakuba Wejhera, po miesiącu skapitulował w dniu 9 marca<ref>{{Cytuj |url=http://www.linia-polnocna.internetdsl.pl/SGKP/litera_M_Malbork.html |tytuł=Malbork<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany=www.linia-polnocna.internetdsl.pl |data dostępu=2017-11-27}}</ref>. Aż do Pokoju w Oliwie w 1660 roku, mimo prób odzyskania warowni, był okupowany przez Szwedów, którzy uszkodzili Zamek Wysoki. W 1666 roku uruchomiono ponownie mennicę, w której wybijano miedziane szelągi dla Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1672 roku jezuici zakończyli remont kościoła NMP wymieniając niektóre elementy wnętrza na barokowe. W 1680 roku jezuici uruchomili trójklasową szkołę średnią działającą w Domu Ogrodnika obok furty prowadzącej z zamku do miasta. W latach 1687–1696 dzięki dotacji Kazimierza Ludwika Bielińskiego kościół NMP otrzymał ołtarz główny św. Ignacego. W 1691 roku wyremontowano dachy nad Pałacem. W 1708 roku przez cztery miesiące na zamku przebywał król Stanisław Leszczyński.
| |||